মংগল শোভাযাত্ৰা

মংগল শোভাযাত্ৰাত কাগজেৰে তৈয়াৰী বেংগল টাইগাৰ

মংগল শোভাযাত্ৰা বা মংগোল শোভাযাত্ৰা, বাংলাদেশত বাংলা নৱবৰ্ষৰ প্ৰথম দিনটোত সম্পন্ন হোৱা এক গণ শোভাযাত্ৰা। ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ সূক্ষ্ম কলা অনুষদৰ শিক্ষক আৰু ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে এই শোভাযাত্ৰাৰ আয়োজন কৰে। এই উৎসৱক বাংলাদেশী জনসাধাৰণৰ ধৰ্মনিৰপেক্ষ পৰিচয়ৰ প্ৰকাশ আৰু একতা বৃদ্ধিৰ উপায় হিচাপে গণ্য কৰা হয়। ২০১৬ চনত ইউনেস্কোৱে ইয়াক অস্পষ্ট সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য হিচাপে ঘোষণা কৰে, আৰু এই মংগল শোভাযাত্ৰাক প্ৰতিনিধিত্বমূলক তালিকাত মানৱ ঐতিহ্য হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হয়।

ব্যুৎপত্তি

বাংলা ভাষাৰ বাক্যাংশ মংগল শোভাযাত্ৰাৰ আক্ষৰিক অৰ্থ হৈছে "মংগলৰ বাবে কৰা শোভাযাত্ৰা।" চাৰু কলা অনুষদৰ এই শোভাযাত্ৰাৰ নামটো আৰম্ভণিৰ পৰাই মংগল শোভাযাত্ৰা নাছিল। মাহবুব জামাল শামীম নামৰ এই উৎসৱৰ আৰম্ভণিকালৰ ব্যক্তিৰ পৰা জনা যায়, ইয়াৰ পূৰ্বৰ নাম আছিল, “আনন্দ শোভাযাত্ৰা’’। ১৯৯৬ চনৰ পৰাহে আনন্দ শোভাযাত্ৰাক “মংগল শোভাযাত্ৰা’’ নামে জনা যায়।

ইতিহাস

১৯৮৯ চনৰ প্ৰথম মংগল শোভাযাত্ৰা

১৯৮৯ চনত স্বৈৰাচাৰী শাসক হুছেইন মহম্মদ এৰশ্বাদ দেশৰ ৰাষ্ট্ৰপতি হৈ থকাৰ সময়তে এই উৎসৱৰ শোভাযাত্ৰা প্ৰথমবাৰৰ বাবে পালন কৰা হয়। বাংলাদেশৰ ৰক্তহীন অভ্যুত্থানৰ জৰিয়তে তেওঁ দেশৰ ৰাষ্ট্ৰপতি হৈছিল।

সেই সময়ত দেশখন সামৰিক একনায়কত্ববাদী শাসনৰ অধীনত থকাৰ উপৰি বাংলাদেশে বছৰি বানৰ যাতনাত ভুগিছিল। সেই সময়ত বাংলাদেশৰ ঢাকাত গণ বিদ্ৰোহ সংঘটিত হয় আৰু সেই বিদ্ৰোহত নূৰ হোছেইনকে ধৰি বহু লোকৰ মৃত্যু হয়। ইয়াৰ প্ৰতিবাদ স্বৰূপে ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ চাৰু কলা অনুষদৰ শিক্ষক, ছাত্ৰ-ছাত্ৰীসকলে পয়লা বৈশাখ অৰ্থাৎ ব’হাগৰ এক তাৰিখৰ দিনা মংগল শোভাযাত্ৰাৰ ব্যৱস্থা কৰি শাসন ব্যৱস্থাৰ বিৰুদ্ধে বিক্ষোভ প্ৰদৰ্শন কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়। তেতিয়াৰে পৰা এই শোভাযাত্ৰাৰ ব’হাগৰ প্ৰথম দিনা অনুষ্ঠিত হয়। ক’ৰোণা অতিমাৰীৰ বাবে দুবছৰমান স্তিমিত হৈছিল যদিও ২০২১ চনৰ পৰা পুনৰ ইয়াক পালন কৰা হৈছে। চট্টগ্ৰাম বিশ্ববিদ্যালয়ত প্ৰথম মঙ্গল শোভাযাত্ৰা অনুষ্ঠিত হয় ২০০৮ চনত আৰু জগন্নাথ বিশ্ববিদ্যালয়ত প্ৰথম মঙ্গল শোভাযাত্ৰা অনুষ্ঠিত হয় ২০১৪ চনত।

বৰ্ণনা

প্ৰতি বছৰে হাজাৰ হাজাৰ লোকে অংশ গ্ৰহণ কৰা এই শোভাযাত্ৰাত চৰাই, মাছ, জীৱ-জন্তু, বিভিন্ন লোককথা আৰু অন্যান্য কাহিনীৰ বিশাল প্ৰতিৰূপ প্ৰদৰ্শন কৰি এই শোভাযাত্ৰাত অংশগ্ৰহণ কৰে। এই সমাৱেশ সমদলক পৃথিৱীৰ ঐক্য, শান্তি আৰু দেশ আৰু মানৱতাৰ আগুৱাই নিবলৈ আৰু অশুভ শক্তিক খেদি পঠিওৱাৰ প্ৰতীক হিচাপে গণ্য কৰা হয়। ইয়াক বাঙালী জনগোষ্ঠীৰ ধৰ্ম-নিৰপেক্ষ পৰিচয়ৰ প্ৰকাশ হিচাপে গণ্য কৰা হয়, য’ত শ্ৰেণী, বয়স, ধৰ্মীয় বিশ্বাস বা লিংগ নিৰ্বিশেষে দেশৰ সকলোকে একত্ৰিত কৰে।

ইউনেস্ক’ৰ স্বীকৃতি

২০১৪ চনত বাংলাদেশৰ বাংলা একাডেমীয়ে ইউনেস্ক’ত “মংগল শোভাযাত্ৰা’’ৰ স্বীকৃতিৰ বাবে মনোনয়নৰ এটা ফাইল প্ৰস্তুত কৰে যিটো বাংলাদেশৰ সাংস্কৃতিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰালয়ৰ দ্বাৰা অনুমোদিত হয় আৰু ইউনেস্কোত দাখিল কৰা হয়। ২০১৬ চনৰ ৩০ নৱেম্বৰত ইথিওপিয়াৰ আদিছ আবাবাত অনুষ্ঠিত হোৱা ইউনেস্ক’ৰ অস্পষ্ট সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য ৰক্ষাৰ আন্তঃচৰকাৰী সমিতিৰ দ্বাৰা মংগল শোভাযাত্ৰা উৎসৱক অস্পষ্ট সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য হিচাপে নিৰ্বাচিত কৰা হয়৷

ভাৰতত

২০১৭ চনত বাংলাদেশৰ পদাংক অনুসৰণ কৰি বাঙালী অধ্যুষিত পশ্চিম বংগত উৎসৱমুখৰ মংগল শোভাযাত্ৰা উলিয়াই ঐক্য-সম্পীতিৰ ভাব প্ৰকাশ কৰে৷। ই বৰ্তমান বাংলাৰ লোকসংস্কৃতি আৰু কৃষ্টিৰ উৎসৱ হৈ পৰিছে৷