লিংগ বিশ্লেষণ
লিংগ বিশ্লেষণ ইংৰাজী: Gender Analysis হৈছে এক প্ৰকাৰৰ আৰ্থ-সামাজিক বিশ্লেষণ যিয়ে লিংগ সম্পৰ্কৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হোৱা উন্নয়নৰ সমস্যাৰ দিশবোৰ উন্মোচন কৰে। লিংগ বিশ্লেষণৰ কাঠামোসমূহে লিংগ বিশ্লেষণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবৰ বাবে এক পদ্ধতি প্ৰদান কৰে।[1]
ধাৰণা
[সম্পাদনা কৰক]বহু সমাজত পৰম্পৰাগতভাৱে পুৰুষৰ তুলনাত মহিলাসকল বঞ্চিত হৈ আহিছে। শেহতীয়াকৈ উন্নয়নৰ পৰিকল্পনাৰ উদ্দেশ্যে এই সমাজসমূহৰ অধ্যয়নসমূহে জনসংখ্যা, স্বাস্থ্য আৰু পৰিয়াল পৰিকল্পনাৰ ক্ষেত্ৰত মহিলাসকলক সামৰি লৈছিল। ঘৰুৱা হিংসা বা অৰ্থনৈতিক কাৰ্যকলাপৰ সৈতে জড়িত হোৱাৰ দৰে অন্যান্য চিন্তাৰ বিষয়ে তুলনামূলকভাৱে কমেইহে জনা গৈছিল। লিংগ বিশ্লেষণে অধিক তথ্য প্ৰদান কৰে, যাৰ ফলত মহিলা আৰু সামগ্ৰিকভাৱে সমাজৰ বাবে সুবিধা হয়।[2] ১৯৭০ চনত উন্নয়নশীল মহিলা (WID) পদ্ধতিৰ উত্থান ঘটিছিল, য'ত উন্নয়ন প্ৰকল্পত "মহিলাৰ সমস্যা"সমূহৰ নিৰ্মূলৰ বাবে আহ্বান জনোৱা হৈছিল। পিছলৈ লিংগ আৰু উন্নয়ন (GAD) পদ্ধতিয়ে মহিলাৰ সমস্যাসমূহক পৃথকভাৱে চোৱাতকৈ লিংগ সম্পৰ্কৰ ওপৰত অধিক গুৰুত্ব দিয়াৰ প্ৰস্তাৱ আগবঢ়ায়।[3] লিংগ বিশ্লেষণক সাধাৰণতে উন্নয়ন আৰু জৰুৰীকালীন সাহায্য প্ৰকল্পৰ আহিলা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। প্ৰকল্প বা কাৰ্যসূচীৰ ডিজাইনত পুৰুষ আৰু মহিলাৰ সামাজিকভাৱে গঠিত ভূমিকাসমূহ বুজিব লাগিব৷ তাৰলগতে শ্ৰেণী, জাতি, জাতি, আৰু বয়সৰ সৈতে জড়িত ভূমিকাসমূহো বুজিব লাগিব। প্ৰাকৃতিক সম্পদৰ ব্যৱস্থাপনা বুজিবলৈও এই কৌশলসমূহ গুৰুত্বপূৰ্ণ।[4] লিংগ বিশ্লেষণ শিক্ষাৰ বাবে প্ৰাসংগিক যদিও উন্নয়ন প্ৰকল্পৰ বাবে ব্যৱহৃত কাঠামোসমূহ শিক্ষামূলক প্ৰকল্পৰ প্ৰয়োজনীয়তাক পূৰণ কৰিবলৈ সংযুক্ত কৰিব লাগিব।[5]
কাঠামোসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্লেষণাত্মক কাঠামো
[সম্পাদনা কৰক]হাৰ্ভাৰ্ড বিশ্লেষণাত্মক কাঠামোক লিংগ ভূমিকা কাঠামো বুলিও কোৱা হয়। হাৰ্ভাৰ্ড ইনষ্টিটিউট ফৰ ইণ্টাৰনেশ্যনেল ডেভেলপমেণ্টে ইউ এছ এ আই ডিৰ উইমেন ইন ডেভেলপমেণ্ট কাৰ্যালয়ৰ সহযোগত ইয়াক প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল আৰু ১৯৮৪ চনত কেথেৰিন অভাৰহল্ট আৰু অন্যান্যসকলে প্ৰথমবাৰৰ বাবে ইয়াৰ বৰ্ণনা কৰিছিল।[6]
ম’জাৰ কাঠামো
[সম্পাদনা কৰক]কেৰ’লিন ম’জাৰে ১৯৮০ চনত লণ্ডন বিশ্ববিদ্যালয়ৰ উন্নয়ন পৰিকল্পনা ইউনিটত কাম কৰি থকাৰ সময়তে লিংগ বিশ্লেষণৰ বাবে ম’জাৰ ফ্ৰেমৱৰ্ক প্ৰস্তুত কৰিছিল। কেৰেন লেভিৰ সৈতে কাম কৰি তেওঁ ইয়াক লিংগ নীতি আৰু পৰিকল্পনাৰ পদ্ধতিলৈ সম্প্ৰসাৰিত কৰে।[7] ম’জাৰৰ কাঠামোটোৱে লিংগ আৰু উন্নয়নৰ পদ্ধতি অনুসৰণ কৰে। WID ভিত্তিক হাৰ্ভাৰ্ড ফ্ৰেমৱৰ্কৰ দৰেই ইয়াতো পৰিমাণগত অভিজ্ঞতাভিত্তিক তথ্যৰ সংকলন অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।
লিংগ বিশ্লেষণ মেট্ৰিক্স
[সম্পাদনা কৰক]ৰাণী পাৰ্কাৰে মধ্যপ্ৰাচ্যৰ এটা বেচৰকাৰী সংস্থাৰ বাবে তেওঁলোকৰ তৃণমূল পৰ্যায়ৰ কামত সহায় কৰিবলৈ অন্যান্য উন্নয়ন ব্যৱসায়ীসকলৰ সহযোগত লিংগ বিশ্লেষণ মেট্ৰিক্স (GAM) প্ৰস্তুত কৰিছিল। অংশগ্ৰহণমূলক পৰিকল্পনা হৈছে এই কাঠামোৰ এটা মৌলিক বিষয়বস্তু, যি তথ্য সংগ্ৰহৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুতৰভাৱে অক্ষম হোৱা পৰিস্থিতিসমূহ চম্ভালিব পৰাকৈ যথেষ্ট নমনীয়।[8]
সামাজিক সম্পৰ্কৰ দৃষ্টিভংগী
[সম্পাদনা কৰক]সামাজিক সম্পৰ্ক পদ্ধতিয়ে লিংগ বিশ্লেষণত সমাজবাদী নাৰীবাদী দৰ্শন প্ৰয়োগ কৰে, আৰু ইয়াক বিভিন্ন চৰকাৰী বিভাগ আৰু বেচৰকাৰী সংস্থাই পৰিকল্পনা কাঠামো হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছে। ইয়াক যুক্তৰাজ্যৰ ছাচেক্স বিশ্ববিদ্যালয়ৰ নাইলা কাবীয়ে বিকশিত কৰিছিল।[9] এই পদ্ধতিটোৱে পিতৃতন্ত্ৰ আৰু সামাজিক সম্পৰ্কৰ মাজৰ আদান-প্ৰদানক কেন্দ্ৰ কৰি লয়। হাৰ্ভাৰ্ড ফ্ৰেমৱৰ্ক আৰু লিংগ বিশ্লেষণ মেট্ৰিক্সৰ দৰে ইয়াত ভূমিকা, সম্পদ আৰু কাৰ্য্যকলাপৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হোৱা নাই; কিন্তু ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে ৰাষ্ট্ৰ, বজাৰ, সম্প্ৰদায় আৰু পৰিয়ালৰ মাজৰ সম্পৰ্কক চায়।[10] নাৰীৰ মাজৰ সম্পৰ্ক প্ৰাসংগিক হ'ব পাৰে, যেনে এগৰাকী মহিলা দাসী আৰু তেওঁৰ মালিকৰ মাজৰ সম্পৰ্ক।[11]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Ochola, Sanginga & Bekalo 2010, পৃষ্ঠা. 236.
- ↑ Brouwer, Harris & Tanaka 1998, পৃষ্ঠা. 1.
- ↑ Van Marle 2006, পৃষ্ঠা. 125.
- ↑ Vernooy 2006, পৃষ্ঠা. 21.
- ↑ Leach 2003, পৃষ্ঠা. 1.
- ↑ Ochola, Sanginga & Bekalo 2010, পৃষ্ঠা. 238-239.
- ↑ March, Smyth & Mukhopadhyay 1999, পৃষ্ঠা. 55.
- ↑ March, Smyth & Mukhopadhyay 1999, পৃষ্ঠা. 68.
- ↑ March, Smyth & Mukhopadhyay 1999, পৃষ্ঠা. 102.
- ↑ Leach 2003, পৃষ্ঠা. 86.
- ↑ Kabeer 1994, পৃষ্ঠা. 57.