সদস্য:যদুমনি দাস

উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক সাহিত্যিক প্ৰেক্ষাপটত মিথ

উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক অধ্যয়নৰ ক্ষেত্ৰত মিথৰ অধ্যয়ন কেন্দ্ৰলৈ উভতি লিখা আৰু কল্পনা কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ সৈতে অন্তৰংগভাৱে জড়িত। কিন্তু উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক উপন্যাসত থলুৱা মিথ বা কিংবদন্তিৰ ব্যৱহাৰেও কৰ্তৃত্ব আৰু প্ৰতিনিধিত্বৰ ওপৰত এনে প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে যিবোৰক আওকাণ কৰাটো কঠিন। কিছুমান পৌৰাণিক ব্যৱস্থাই আনৰ ওপৰত বিশেষ সুবিধা লাভ কৰিলেই উদ্ভৱ হোৱা নিজৰ আৰু অভিযোজনৰ বিষয়বোৰৰ সৈতে আমি যুঁজিব লাগিব। তদুপৰি, থলুৱা মিথৰ সম্পৰ্কত কোনো গ্ৰন্থৰ স্থান আৰু লেখকৰ পক্ষপাতিত্বৰ প্ৰতি সচেতনতাৰে পঢ়াটো বিশেষভাৱে গুৰুত্বপূৰ্ণ, য’ত মিথে ভোটাধিকাৰৰ পৰা বঞ্চিতসকলৰ ইতিহাস বৰ্ণনা কৰে। সাংস্কৃতিক মচি পেলোৱা আৰু নিজৰ কৰি লোৱাৰ সমস্যাই উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক প্ৰেক্ষাপটত মিথ পঢ়াৰ অন্তৰ্নিহিত অসুবিধাৰ বিষয়ে আমাক সতৰ্ক কৰি দিয়ে। আলোচনা কৰা অনুসৰি মিথ পঢ়াৰ মোৰ দৃষ্টিভংগী মিথক আৰ্কিটাইপাল বৰ্ণগত আখ্যান হিচাপে গাঁথনিবাদী ধাৰণা আৰু মতাদৰ্শগত বাহন হিচাপে মিথক বাৰ্থেছিয়ান পঢ়াৰ মাজত নিহিত হৈ আছে। মিথৰ এনে দুটা মেৰুকৃত পঠনৰ মাজত এটা মধ্যম স্তৰৰ প্ৰয়োজন কাৰণ ই বিংশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক কল্পকাহিনীত উপস্থিত। এইদৰে ইউছনে ফিলিপাইনছৰ প্ৰেক্ষাপটত পৰিচয় ৰাজনীতি নিৰ্মাণৰ আঁৰৰ মতাদৰ্শসমূহৰ ওপৰত মন্তব্য দিবলৈ মিথ ব্যৱহাৰ কৰিলেও হেৰিছে মিথৰ জৰিয়তে কল্পনাপ্ৰসূত পুনৰুদ্ধাৰ হিচাপে আত্ম/অন্য বাইনাৰীৰ সংমিশ্ৰিত দৃষ্টিভংগীৰ আলোচনা কৰে। ইউছনৰ উপন্যাসখনত মিথক কৃত্ৰিমতা হিচাপে অন্বেষণ কৰা হৈছে, আনহাতে জ’নটাউনে (কৃত্ৰিমতাক ব্যৱহাৰ কৰি) মিথৰ আৰ্কিটাইপাল শক্তিসমূহৰ অধিক আলোচনা আগবঢ়াইছে। কিন্তু ছিলি আৰু অণ্ডাটজে তেওঁলোকৰ মিথৰ আখ্যানত এনে এক অস্বস্তি প্ৰদৰ্শন কৰিছে যিটো দুয়োটা পঢ়াৰ লগত খাপ নাখায়।মিথৰ এনে কৌশলগত হেতালি খেলাৰ বাবে মিথত মতাদৰ্শৰ সমস্যাটোৰ নতুন সমালোচনাত্মক আলোচনাৰ প্ৰয়োজন হয়। যিয়ে আৰ্কিটাইপৰ পৰা কৃত্ৰিমতালৈ সম্পৰ্কৰ অন্বেষণ কৰে।

  এই উপন্যাসবোৰত আমি যি লক্ষণীয়ভাৱে সংকৰ দৃষ্টিভংগীৰ সন্মুখীন হওঁ, সেয়া কিছু পৰিমাণে নিৰ্ভৰ কৰে মিথৰ আখ্যানৰ ওপৰত। যথেষ্ট সঘনাই আখ্যানৰ জটিলতা আৰু লেখকৰ পৰীক্ষামূলক কথন শৈলীৰ বিকাশ ঘটে নিহিত মিথ আৰু উপন্যাসখনৰ বিষয়বস্তুৰ মাজত আন্তঃপাঠ্য সংলাপৰ জৰিয়তে। এনে মিথসমূহ থলুৱা পৰম্পৰাৰ লগতে "পশ্চিম"ৰ ধ্ৰুপদী পৌৰাণিক কাহিনীৰ বৃহত্তৰ শৰীৰৰ পৰাও আহৰণ কৰা হৈছে। উদাহৰণস্বৰূপে, ছিলিয়ে য়েটিৰ নেপালী লোককথাক ট্ৰিকষ্টাৰ আৰু ত্ৰাণকৰ্তা হিচাপে আমন্ত্ৰণ কৰাৰ বিপৰীতে অণ্ডাটজে গ্ৰেইল মিথৰ ওপৰত আধাৰিত। এই উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক গ্ৰন্থসমূহত মিথৰ বিশ্লেষণত অৱশ্যেই উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে পোৱা আখ্যান পৰম্পৰাৰ প্ৰশ্নটোৰ সৈতে জড়িত হোৱাটো জড়িত হৈ থাকে যিবোৰ থলুৱা আৰু অন্যান্য দুয়োটা। কিন্তু মিথৰ বিষয়ে উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক সমালোচনাই প্ৰায় একান্তভাৱে এনে এক আৰ্কাইভ পদ্ধতিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে যিয়ে গ্ৰন্থসমূহত থলুৱা মিথ আৰু কিংবদন্তিসমূহ চিনাক্ত কৰে আৰু গ্ৰন্থসমূহৰ বিষয়বস্তুৰ ভিতৰত ইয়াৰ প্ৰাসংগিকতাক ভালদৰে পৰীক্ষা কৰে।" মূলতঃ থলুৱা মিথক সমসাময়িক ৰূপত চিনাক্ত কৰাত মনোনিৱেশ কৰা পদ্ধতিয়ে মিথৰ অধিক সংহত উপাদানসমূহক সম্বোধন কৰাত ব্যৰ্থ হয়।উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক লেখকৰ বাবে এটা সংকৰ কাল্পনিকতাই একেটা পাঠ্য স্থানৰ ভিতৰতে প্ৰতিযোগিতা কৰা বিভিন্ন সাংস্কৃতিক পৰম্পৰা আৰু সামাজিক পদ্ধতিৰ পৰা পৌৰাণিক আখ্যানৰ জন্ম দিয়ে এই চাৰিখন উপন্যাসত মিথক সামূহিক তাৎপৰ্য্য থকা প্ৰাচীন কাহিনী হিচাপে ধাৰণাটোক নতুন ধৰ্মনিৰপেক্ষ আখ্যানৰ কাষত ৰখা হৈছে যিবোৰো তেনেকুৱাই মিথ হিচাপে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। এনে উদীয়মান মিথৰ সামূহিক মতাদৰ্শগত শক্তি প্ৰদৰ্শন কৰি আমি অতিৰিক্ত গভীৰতাৰে কিছুমান উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক "কল্পকাহিনী"ৰ মতাদৰ্শগত ব্যস্ততাৰ সন্ধান কৰিব পাৰো। এই অধ্যয়নে যদিও কয় যে মিথৰ কাৰ্য্য সদায় প্ৰসংগভিত্তিকভাৱে নিৰ্দিষ্ট আৰু আৰ্থ-সাংস্কৃতিক উত্তৰাধিকাৰৰ প্ৰতি লেখকৰ বিশেষ সঁহাৰিৰ সৈতে সংকেতযুক্ত, ইয়াত "জাতি", "সম্প্ৰদায়" আৰু "ভূমি"ৰ দৰে শ্ৰেণীসমূহৰ বিষয়ে ভাগ-বতৰা কৰা উদ্বেগৰ উত্থানৰ বিশ্লেষণো কৰা হৈছে যিবোৰ... পৌৰাণিক শব্দৰে সম্বোধন কৰা হয়।

  মিথৰ কাৰ্য্যৰ ওপৰত কৰা সমালোচনাত্মক অধ্যয়নত মিথক আৰ্কিটাইপাল/আৰ্কাইভ প্ৰাক-ঔপনিৱেশিক বৰ্ণবাদী আখ্যানৰ পৰা আধাৰিত কৃত্ৰিমতাৰ ৰূপ হিচাপে পঢ়াৰ প্ৰৱণতা থাকে। কল্পকাহিনীত মিথক বৰ্ণগত বা সাম্প্ৰদায়িক আখ্যান হিচাপে বৰ্ণনা কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়াই মিথৰ অঞ্চল নিৰ্দিষ্ট পঠনক আগস্থান দিয়া সমালোচনাত্মক গ্ৰহণক উৎসাহিত কৰে। মিথ থলুৱা আখ্যানমূলক প্ৰথাৰ মচি পেলোৱাৰ প্ৰতিকাৰৰ উপায় হৈ পৰে আৰু সাংস্কৃতিক পৰিচয়ৰ বিশেষ ধাৰণাসমূহৰ সৈতে সম্পৰ্কিতভাৱে পুনৰ্গঠন কৰা হয়। এনে নিৰ্মাণসমূহে সামাজিক-সাংস্কৃতিক আৰু বৰ্ণগত প্ৰতিনিধিত্ব, পৰিচয়ৰ ৰাজনীতি আৰু জাতি গঠনৰ বিষয়সমূহৰ প্ৰতি বৰ্তমানৰ ব্যস্ততাক প্ৰতিফলিত কৰে। উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক উপন্যাসখনত মিথে লোৱা ভূমিকাৰ প্ৰতি এনে সমালোচনাত্মক আৰু সৃষ্টিশীল সঁহাৰিৰ প্ৰাৰম্ভিক উদাহৰণ হৈছে ৱোলে ছয়িংকাৰ মিথ, লিটাৰেচাৰ এণ্ড দ্য আফ্ৰিকান ৱৰ্ল্ড (১৯৯০)। ছয়িংকাই স্বাধীনতাৰ পিছৰ নাইজেৰিয়াৰ লেখা সম্প্ৰদায়ৰ প্ৰকল্পৰ সৈতে মিথৰ অঞ্চল-নিৰ্দিষ্ট ধাৰণাসমূহক স্থানান্তৰিত আৰু খাপ খুৱাই লয়। সোয়িংকাৰ অলংকাৰ নিজৰ বাবেই "পৌৰাণিক" আখ্যানৰ এক অনুশীলন যিয়ে ভাষাৰ এক আচাৰ-অনুষ্ঠানৰ জ্ঞানক আগস্থান দিয়ে: "... সদায় মনত ৰখা হওক যে মানুহে নিজৰ আভ্যন্তৰীণ অন্তৰ্দৃষ্টিক বাহ্যিকীকৰণ আৰু যোগাযোগ কৰাৰ প্ৰচেষ্টাৰ পৰাই মিথৰ উদ্ভৱ হয়" (৩)।" ছয়িংকাৰ মিথ সমালোচনাই সাহিত্যিক মিথ-নিৰ্মাণৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ প্ৰতি নিজকে ধাৰলৈ দিয়ে আৰু তেওঁৰ প্ৰতিফলিত কৰে।

মিথ আৰু আফ্ৰিকান কাল্পনিকৰ আখ্যানৰ মাজৰ সম্পৰ্কৰ বিষয়ে বিশেষ চিন্তা। তেওঁ "আফ্ৰিকান" অতীতৰ সাংস্কৃতিক পুনৰুদ্ধাৰৰ প্ৰক্ৰিয়াত মিথে লোৱা ভূমিকাক আৰ্টিকুলেট কৰে। কিন্তু ছয়িংকাই আৰ্কিটাইপৰ ধাৰণাটোকো আমন্ত্ৰণ জনাইছে, যাৰ ফলত আফ্ৰিকান পৌৰাণিক চেতনাৰ ধাৰণাক এক সাৰ্বজনীন প্ৰতীকবাদৰ সৈতে সংযোগ কৰা হৈছে। তেনে কৰি ছয়িংকাই একেলগে আৰোগ্যৰ কৌশল ব্যৱহাৰ কৰে যিয়ে তেওঁৰ আফ্ৰিকানবাদী পৌৰাণিক দৃষ্টিভংগীৰ নিৰ্দিষ্টতাক সাৰ্বজনীন তাৎপৰ্য্যৰ প্ৰতীকৰ সৈতে মিহলাই দিয়ে। এনে অৱস্থান অৱশ্যেই সংকৰ, কিন্তু ই উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক বৰ্তমানত সাংস্কৃতিক পুনৰুদ্ধাৰৰ যিকোনো প্ৰকল্পৰ লগত জড়িত ব্যৱধান আৰু উদ্বেগৰ কথাও কয়।

ছয়িংকাৰ আঞ্চলিক মিথক আৰ্কিটাইপৰ ধাৰণাসমূহৰ সৈতে মিহলি কৰা, আৰু তাৰ পিছত মিথক সাৰ্বজনীনভাৱে সম্প্ৰসাৰণৰ ফলত ঘটা প্ৰতীকী শ্ৰেণীসমূহৰ মুদ্ৰাস্ফীতি, সেইটোৱেই মই মিথৰ বিশ্লেষণত এৰাই চলিব বিচাৰো। বৰ্তমানৰ অধ্যয়নটোৱে উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক কল্পকাহিনীত মিথক ইয়াৰ সামাজিক-সাংস্কৃতিক প্ৰেক্ষাপটৰ ভিতৰত পঢ়াৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে। অৱশ্যে তুলনামূলক দৃষ্টিভংগীৰে অৱগত হোৱা সাহিত্যিক মিথ সমালোচনাৰ অভাৱকো সমাধান কৰাৰ লক্ষ্য লোৱা হৈছে। উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক বক্তৃতাৰ জৰিয়তে ফ্ৰেমৱৰ্ক কৰা সমালোচনাত্মক উদ্বেগসমূহৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি মই যুক্তি দিওঁ যে মিথৰ অধ্যয়নে আৰোগ্যৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ প্ৰতি সহানুভূতিশীল হৈ থকাৰ লগতে সাংস্কৃতিক নিজস্বতাৰ বিষয়সমূহক আগস্থানত ৰাখিব লাগিব। একেদৰে আঞ্চলিক বিভাজনৰ মাজেৰে পৌৰাণিক আখ্যানত সাধাৰণ উদ্বেগ চিনাক্ত কৰিলে উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক প্ৰেক্ষাপটত প্ৰতিৰোধ, পুনৰুদ্ধাৰ আৰু জাতি-নিৰ্মাণৰ আমাৰ পঠনলৈ সমৃদ্ধি আনে।কিয়নো পৌৰাণিক কাহিনীয়ে আৰ্কেটিপাল বা সাৰ্বজনীন তাৎপৰ্যৰ আকাংক্ষা কঢ়িয়াই আনে (বিংশ শতিকাৰ পিছত ঔপনিৱেশিক লেখকৰ জাতিগত আৰু সাংস্কৃতিক বিৰোধীতাৰ বিষয়ে উদ্বেগৰ দ্বাৰা প্ৰতিপালিত এক আকাংক্ষা), আমি ইয়াক কৌশলৰ জৰিয়তে পঢ়িব লাগিব যিয়ে ইয়াৰ অনুভূতি সংৰক্ষণ কৰে।