স্বৰ
 | এই প্ৰবন্ধটোত কোনো কোনো স্থানত তথ্যসূত্ৰ বা প্ৰসংগৰ উল্লেখ প্ৰয়োজন। অনুগ্ৰহ কৰি বিশ্বাসযোগ্য উৎস দেখুৱাই এই প্ৰবন্ধটো উন্নত কৰাত সহায় কৰক। বিশ্বাসযোগ্য তথ্য উৎসৰ উল্লেখ নথকা প্ৰবন্ধৰ বিশ্বাসযোগ্যতা কমে আৰু অনেক ক্ষেত্ৰত ই ইয়াক বিশ্বাস কৰি লোৱা পঢ়ুৱৈৰ ক্ষতি সাধনো কৰিব পাৰে। সেয়ে তথ্য-উৎসৰ উল্লেখ নথকা প্ৰবন্ধক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হ'ব পাৰে। আনহাতে পঢ়ুৱৈসকলেও প্ৰবন্ধটোত য’ত প্ৰয়োজন যেন দেখে সেই বাক্যৰ পাছত {{উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন}} বুলি লিখি ৰাখিও ৱিকিপিডিয়াত উৎসৰ উল্লেখৰ ক্ষেত্ৰত ৰাইজক সজাগ কৰিব পাৰে। |
সঙ্গীত ৰচনাৰ উদ্দেশ্য আমাৰ প্ৰাচীন সঙ্গীতজ্ঞসকলে বাইশটা শ্ৰুতিৰ উদ্ভাৱন কৰিলেও এই শ্ৰুতিসমূহৰ এটাৰ পৰা অন্যটোৰ মাজত থকা দূৰত্ব বা ব্যৱধান অতিশয় কম হোৱা হেতুকে সৰ্বসাধাৰণৰ পক্ষে সেই ব্যৱধান হৃদয়ঙ্গম কৰি তাৰ ৰস গ্ৰহণ কৰাটো কষ্টসাধ্য কথা । গায়ক বাদকৰ ক্ষেত্ৰতো মীড়, গমক, ঘচিত, কম্পন, মুৰ্কী, কণ (স্পৰ্শ স্বৰ) আদি সঙ্গীতৰ সৌন্দৰ্য্য বঢ়াবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা কেতবোৰ বিশেষ কাৰু-কাৰ্যৰ বাহিৰে সচৰাচৰ সঙ্গীত পৰিৱেশনত এই বাইশটা শ্ৰুতিৰ বিশেষ প্ৰয়োজন নহয় । সেইকাৰণে এই বাইশটা শ্ৰুতিৰ মাজৰ পৰা বাৰটা এনে শ্ৰুতি বাচি লোৱা হৈছে যাৰ সহায়ত আমি প্ৰায় সকলো ধৰণৰ সুৰ বা সঙ্গীত ৰচনাকে সুন্দৰভাবে প্ৰকাশ কৰিব পাৰি । এই বাৰটা নাদ বা ধ্বনি ` স্বৰ ' হিচাপে জনাজাত । প্ৰাচীন, মধ্যযুগীয় আৰু বৰ্তমান কালৰ সকলো সঙ্গীতবিদ আৰু গুণী শিল্পীয়েই সঙ্গীত ৰচনা অথবা পৰিবেশনৰ বাবে এই বাৰটা স্বৰকে একবাক্যে স্বীকাৰ কৰি গৈছে ।
আমাৰ সঙ্গীতত ব্যৱহৃত হোৱা মুখ্য স্বৰ কেইটা হ'ল - ষড়্জ , ঋষভ , গান্ধাৰ , মধ্যম , পঞ্চম , ধৈবত আৰু নিষাদ । ছুটিকৈ এই সাতোটা স্বৰক সা , ৰে , গা , মা , পা , ধা আৰু নি বুলি কোৱা হয় । এই সাতোটা স্বৰৰ ষড়্জ আৰু পঞ্চমক বাদ দি বাকী পাঁচোটা স্বৰৰ দুটাকৈ ৰূপ আছে - এটা শুদ্ধ আৰু আনটো বিকৃত ৰূপ - ঋষভ , গান্ধাৰ , ধৈবত আৰু নিষাদ স্বৰৰ একোটাকৈ কোমল ৰূপ আছে । সেই স্বৰ কেইটাক কোমল ৰে , কোমল গা , কোমল ধা আৰু কোমল নি বোলা হয় । মধ্যম স্বৰৰ আৰু বিকৃত ৰূপ হ'ল তীব্ৰ বা কড়ি মধ্যম । গতিকে শুদ্ধ আৰু বিকৃত স্বৰ লগ লগাই মুঠ বাৰটা স্বৰ আমাৰ সঙ্গীতত ব্যৱহাৰ কৰা হয় ।
কোমল স্বৰ বুজাবলৈ স্বৰটোৰ তলত এডাল সমান্তৰাল ৰেখা আৰু তীব্ৰস্বৰ বুজাবলৈ স্বৰৰ ওপৰত এডাল লম্বমান ৰেখা দিয়া হয়।
- ষড়্জ - সা (অবিকৃত)
- কোমল ঋষভ - কোমল ৰে (বিকৃত)
- ঋষভ - ৰে (শুদ্ধ )
- কোমল গান্ধাৰ - কোমল গা (বিকৃত)
- গান্ধাৰ - গা (শুদ্ধ)
- মধ্যম - মা (শুদ্ধ)
- তীব্ৰ মধ্যম - তীব্ৰ মা (বিকৃত)
- পঞ্চম - পা (অবিকৃত)
- কোমল ধৈৱত - কোমল ধা (বিকৃত)
- ধৈৱত - ধা (শুদ্ধ)
- কোমল নিষাদ - নি (বিকৃত)
- নিষাদ - নি (শুদ্ধ)
এটা প্ৰাচীন মত অনুসৰি ময়ুৰৰ মাতৰ পৰা ষড়্জ , চাতক পখীৰ মাতৰ পৰা ঋষভ , ছাগলীৰ মাতৰ পৰা গান্ধাৰ , ক্ৰৌঞ্চ পখীৰ ক্ৰন্দনৰ পৰা মধ্যম, কোকিলৰ মধুৰ কণ্ঠৰ পৰা পঞ্চম, ভেকুলীৰ মাতৰ পৰা ধৈৱত আৰু হস্তীৰ নিনাদৰ পৰা নিষাদ স্বৰৰ সৃষ্টি হৈছে।
বহিঃ সংযোগ[সম্পাদনা কৰক]
- North India Sargam Notation System
- www.soundofindia.com Article on vivadi swaras- Haresh Bakshi
- Ragopedia, an encyclopedia of ragas written and produced by Pandit Shiv Dayal Batish and Ashwin Batish
- ragapedia.com, an open-source tool for entering letter based notation including Sargam. Also generates western notation