হাজী মহম্মদ দানেশ
হাজী মহম্মদ দানেশ (ইংৰাজী: Haji Mohammad Danesh, (১৯০০ – ২৮ জুন ১৯৮৬) ব্ৰিটিছ ভাৰতত জন্মগ্ৰহণ কৰা এজন বাংলাদেশী ৰাজনীতিবিদ আৰু কমিউনিষ্ট কৰ্মী।
প্ৰাথমিক জীৱন
[সম্পাদনা কৰক]ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ বংগ ৰাষ্ট্ৰপতিত্বৰ দিনাজপুৰ জিলাৰ চুলতানপুৰ গাঁৱত বঙালী মুছলমান কৃষক পৰিয়ালত হাজী মহম্মদ দানেশৰ জন্ম হৈছিল, যি বৰ্তমান বাংলাদেশৰ অংশ।[1]দানেশে আলিগড় মুছলিম বিশ্ববিদ্যালয়ত অধ্যয়ন কৰে আৰু ১৯৩১ চনত ইতিহাসত স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী লাভ কৰে।১৯৩২ চনত আইন বিষয়তো ডিগ্ৰী লাভ কৰে আৰু দিনাজপুৰ জিলা আদালতৰ বাৰত যোগদান কৰে।[1][2]
কমিউনিষ্ট সক্ৰিয়তা
[সম্পাদনা কৰক]১৯৩০ চনত দনেশ বংগৰ কমিউনিষ্ট সংগঠন বিশেষকৈ ভাৰতীয় কমিউনিষ্ট পাৰ্টিৰ বংগ প্ৰাদেশিক সংগঠনৰ লগত সক্ৰিয় হৈ পৰে।[1] উত্তৰ বংগত ভূমিহীন কৃষক আৰু অংশীদাৰী খেতিয়কৰ বাবে জমিদাৰৰ মালিকৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন কৰা তেভাগা আন্দোলনত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ বাবে বংগ চৰকাৰে তেওঁক দুবাৰকৈ গ্ৰেপ্তাৰ কৰিছিল, যাৰ অধিকাংশই জমিদাৰসকলৰ সমুখত আত্মসমৰ্পণ কৰিছিল।[1][2] দানেশ সংগ্ৰামৰ কেইজনমান মুছলমান কমিউনিষ্ট নেতাৰ ভিতৰত অন্যতম আছিল আৰু আন্দোলনৰ সপক্ষে মুছলমান কৃষকক সংগঠিত কৰাৰ দিশত কাম কৰিছিল।[3] ১৯৪৫ চনত তেওঁ অল ইণ্ডিয়া মুছলিম লীগত যোগদান কৰে, কিন্তু পিছলৈ তেবাঘা আন্দোলন অব্যাহত থকাৰ বাবে তেওঁক বহিষ্কাৰ কৰা হয়৷ ১৯৪৬ চনত বংগ চৰকাৰে পুনৰ তেওঁক গ্ৰেপ্তাৰ কৰে।[1][2] ১৯৪৭ চনত ভাৰত আৰু বংগ বিভাজনৰ পিছত দানেশে নিজৰ গৃহ জিলা দিনাজপুৰত থাকি যায়, যিখন জিলা মুছলমান সংখ্যাগৰিষ্ঠ পূব বংগৰ অন্তৰ্ভুক্ত, যিখন নতুনকৈ সৃষ্টি হোৱা মুছলমান ৰাজ্য পাকিস্তানৰ অংশ হৈ পৰে। দানেশে কিছু সময়ৰ বাবে সক্ৰিয় ৰাজনীতি এৰি দিনাজপুৰ সুৰেন্দ্ৰনাথ কলেজত আইন বিভাগৰ অধ্যাপক হিচাপে কাম কৰে।[1]
ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰত
[সম্পাদনা কৰক]১৯৫৩ চনৰ জানুৱাৰী মাহত দনেশে গণতন্ত্ৰী দল (ডেম'ক্ৰেটিক পাৰ্টি) গঠন কৰি পূব বংগৰ (পূব পাকিস্তান বুলিও জনা যায়) মূলসুঁতিৰ ৰাজনীতিত পুনৰ যোগদান কৰে। [1]পূব বংগৰ প্ৰাদেশিক নিৰ্বাচনত শাসকীয় মুছলিম লীগক পৰাস্ত কৰা এ কে ফজলুল হুক নেতৃত্বত বহুদলীয় ইউনাইটেড ফ্ৰণ্টত দলটোৱে যোগদান কৰে। দানেশ পূব বংগৰ বিধায়িনী দললৈ নিৰ্বাচিত হয়।[4]কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে ইউনাইটেড ফ্ৰণ্ট চৰকাৰক বৰ্খাস্ত কৰাৰ পিছত দানেশক আৰক্ষীয়ে গ্ৰেপ্তাৰ কৰি ১৯৫৬ চনত মুকলি কৰি দিয়ে।[1] ১৯৫৭ চনত তেওঁ গণতন্ত্ৰী দলক একত্ৰিত কৰি প্ৰবীণ সমাজবাদী নেতা মৌলানা আব্দুল হামিদ খান ভাষানীয়ে গঠন কৰা নতুন নেচনেল আৱামী পাৰ্টি (এন এ পি)ত একত্ৰিত কৰে। তেওঁ উপ-সভাপতি আৰু পিছলৈ এন এ পিৰ সাধাৰণ সম্পাদক নিৰ্বাচিত হয়।[5][6]
১৯৫৮ চনত আয়ুব খানৰ সামৰিক শাসনে সামৰিক আইন ঘোষণা কৰাৰ পিছতে দানেশক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হয়। ডেনেছ আয়ুব খান শাসন ব্যৱস্থাৰ বিশিষ্ট সমালোচক হৈ পৰিছিল৷ তেওঁ ইয়াৰ গণতন্ত্ৰ দমন কৰা আৰু তেওঁ ইয়াৰ আমেৰিকা সমৰ্থক নীতিৰ বাবে আক্ৰমণ কৰিছিল।[5] নেপৰ (National Awami Party, NAP)উপ-সভাপতি হিচাপে দানেশে আৱামি লীগৰ নেতা শ্বেইখ মুজিবুৰ ৰহমানে কৰা পূব বংগৰ স্বায়ত্তশাসনৰ ছয় দফীয়া দাবীৰ বিৰোধিতা কৰিছিল।[6]তেওঁ স্বায়ত্তশাসনৰ বাবে ছটা পইণ্টক পূব বংগৰ কৃষকসকলৰ সমস্যা আৰু উদ্বেগক সম্বোধন নকৰা বুলি সমালোচনা কৰে আৰু পশ্চিম পাকিস্তানৰ পৰা পূব পাকিস্তানক পৃথক কৰাৰ লক্ষ্যৰে বিচ্ছিন্নতাবাদী পৰিকল্পনাৰ অস্তিত্বও দাবী কৰে।[6] পিছলৈ দানেশে মৌলানা ভাষানীৰ নেতৃত্বৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদ কৰিছিল৷ ভাষাণীয়ে আয়ুব সামৰিক শাসনৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলন কৰিবলৈ অনিচ্ছুক বুলি বিবেচনা কৰি তেওঁ ভাষাণীক সমালোচনা কৰে। দানেশৰ পদত্যাগৰ পিছত নেপৰ আন বহুতো আগশাৰীৰ কৰ্মীয়ে বিদায় লয়।[7]
স্বাধীনোত্তৰ বাংলাদেশত দানেশে ১৯৭৩ চনত জাতীয় গণমুক্তি সংঘ (JGU) গঠন কৰে।[1] কিন্তু যেতিয়া সভাপতি শ্বেখ মুজিবুৰ ৰহমানৰ শাসকীয় বাংলাদেশ কৃষক শ্ৰমিক আৱামি লীগ (BAKSAL) ৰ বাহিৰে সকলো ৰাজনৈতিক দল নিষিদ্ধ কৰা হ'ল, তেতিয়া তেওঁ বাকছালত যোগদান কৰে আৰু কেন্দ্ৰীয় সমিতিৰ সদস্য হয়।[1]১৯৭৬ চনত তেওঁ JGU পুনৰুজ্জীৱিত কৰে যদিও ১৯৮০ চনত পুনৰ বিলুপ্ত কৰি গণতান্ত্ৰিক দল গঠন কৰে। এই দলটো ১৯৮৬ চনত তেতিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি জেনেৰেল হুছেইন মহম্মদ এৰছাদৰ জাতীয় পাৰ্টিৰ সৈতে একত্ৰিত কৰা হয়।[1]
মৃত্যু
[সম্পাদনা কৰক]১৯৮৬ চনৰ ২৮ জুনত, ঢাকাত হাজী মহম্মদ দানেশৰ মৃত্যু হয়।[1]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 Sarker, Mahfuzur Rahman (2012). "Danesh, Haji Mohammad". In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A.. Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second সম্পাদনা). Asiatic Society of Bangladesh. http://en.banglapedia.org/index.php?title=Danesh,_Haji_Mohammad.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Sinha, Soumitra (2004). "The Quest for Modernity and the Bengali Muslims (1920-1947), part 2". The Quarterly Review of Historical Studies খণ্ড 34: 82–83.
- ↑ Agrarian structure, movements and peasant organisations in India, Volume 1. V.V. Giri National Labour Institute. 2004. ISBN 978-81-7827-064-7.
- ↑ Umar, Badruddin (2004). The Emergence of Bangladesh: Class Struggles in East Pakistan (1947–1958). Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 233. ISBN 0-19-579571-7. "At the conference of political workers in January 1953 in which the Ganatantri Dal was formed, Hajee Danesh of Dinajpur, a veteran communist and peasant leader of Tebagha fame, became its president."
- ↑ 5.0 5.1 Badruddin Umar (2006). The Emergence of Bangladesh: Rise of Bengali nationalism, 1958–71, Volume 2. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 92–93. ISBN 978-0-19-597908-4.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Narendra Kr. Singh (2003). Encyclopaedia of Bangladesh. Anmol Publications Pvt. Ltd.. পৃষ্ঠা. 18–21. ISBN 978-81-261-1390-3.
- ↑ Narendra Kr. Singh (2003). Encyclopaedia of Bangladesh. Anmol Publications Pvt. Ltd.. পৃষ্ঠা. 46–49. ISBN 978-81-261-1390-3.