ৰাই শিল
ৰাই শিল ( ইংৰাজী: rai stone),[1] বা ফেই শিল,[2] মাইক্ৰ'নেছিয়াৰ য়াপ দ্বীপপুঞ্জৰ থলুৱা বাসিন্দাসকলে নিৰ্মাণ কৰা আৰু মূল্যৱান বহুতো বৃহৎ সামগ্ৰীৰ ভিতৰত অন্যতম। এইবোৰক য়াপেচ শিলৰ টকা নাম বুলিও জনা যায়।
সাধাৰণ ৰাই শিলটো স্ফটিকীয় চূণশিলৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা হয় আৰু ইয়াৰ আকৃতি ডিস্কৰ দৰে আৰু ইয়াৰ মাজত এটা ফুটা থাকে। আটাইতকৈ সৰু ব্যাস ৩.৫ চেণ্টিমিটাৰ (১.৪ ইঞ্চি) হ’ব পাৰে। বৰ্তমানৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ শিলটো ৰিয়া গাঁৱৰ ওচৰত ৰুমুং দ্বীপত অৱস্থিত; ইয়াৰ ব্যাস ৩.৬ মিটাৰ (১২ ফুট) আৰু ডাঠ ৫০ চেণ্টিমিটাৰ (২০ ইঞ্চি) আৰু ওজন ৪,০০০ কিলোগ্ৰাম (৮,৮০০ পাউণ্ড)।[3][4]
মাইক্ৰ'নেছিয়াৰ মূলতঃ পালাউত কেইবাটাও দ্বীপত ৰাই শিল খনন কৰা হৈছিল, [5] আৰু গুৱামতো সৰুকৈ খনন কৰা হৈছিল। ২০ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে এই প্ৰথা বন্ধ হৈ গ’ল। আজি দ্বীপটোত প্ৰায় ৬,০০০টা ডাঙৰ ৰাই শিল আছে আৰু ইয়াৰে বহুতো বিশ্বৰ সংগ্ৰহালয়ত দেখা যায়।[6][7]
এই শিলবোৰ য়াপেজসকলৰ বাবে অতিশয় মূল্যৱান আছিল আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ আনুষ্ঠানিক উপহাৰৰ বাবে ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰিছিল। সহজে লৰাব নোৱাৰা এটা ডাঙৰ শিলৰ মালিকীস্বত্ব ইয়াৰ অৱস্থানৰ দ্বাৰা নহয়, মৌখিক পৰম্পৰাত লিপিবদ্ধ হোৱা ইতিহাসৰ দ্বাৰা প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল। শিলটোৰ মৌখিক ইতিহাসত এটা পৰিৱৰ্তন সংযোজন কৰিলে ইয়াৰ মালিকীস্বত্ব সলনি হয়।[3]
কিছুমান আধুনিক অৰ্থনীতিবিদে মতামত শিলক ধন হিচাপে লয় আৰু শিলবোৰক প্ৰায়ে এই কথাৰ প্ৰদৰ্শন হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয় যে কিছুমান ধৰণৰ ধনৰ মূল্য কেৱল উক্ত মূল্যৰ ওপৰত ভাগ-বতৰা কৰা বিশ্বাসৰ দ্বাৰাহে নিৰ্ধাৰণ কৰিব পাৰি [3][8]
নাম
[সম্পাদনা কৰক]মূলতঃ য়াপৰ উত্তৰ অংশত "ৰাই" আৰু দক্ষিণ অংশত "ফাই" নাম ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। নামবোৰ ক্ৰমে "ৰেই" আৰু "ফেই" বুলিও লিপিবদ্ধ কৰা হয় আৰু প্ৰায়ে ডাঙৰ আখৰেৰে লিখা হয়। পালাউত এই শিলবোৰক পালান বুলি কোৱা হয়। [2] ২০ শতিকাত "ফেই" নামটো অব্যৱহৃত হৈ পৰে।[3]
"ৰাই" নামটোৰ অৰ্থ য়াপেছ ভাষাত "তিমি" হ'ব পাৰে। এইটো হয়তো উৎপত্তিৰ কিংবদন্তিসমূহৰ এটাৰ উল্লেখ হ’ব পাৰে, য’ত প্ৰথম শিলবোৰৰ আকৃতি মাছৰ দৰে আছিল।[9]
আকৃতি
[সম্পাদনা কৰক]
ৰাই শিলবোৰ প্ৰায় ঘূৰণীয়া যদিও শেহতীয়া কিছুমান শিল যথেষ্ট দীঘলীয়া।[10][11] যিবোৰে সৰ্বোত্তম কাম কৰে, সেইবোৰত দুটা বা তিনিটা খোজত লাহে লাহে কেন্দ্ৰৰ পৰা ৰিমলৈকে ডাঠ কমি যায়। কেন্দ্ৰীয় গাঁতটোৰ ব্যাস শিলটোৰ ব্যাসৰ প্ৰায় ১/৬। কেতিয়াবা কেন্দ্ৰৰ বাহিৰত অতিৰিক্ত ফুটা থাকে।[10][12] ইয়াৰ ব্যাস ৩.৫ চেণ্টিমিটাৰ (১.৪ ইঞ্চি)ৰ পৰা ৩.৬ মিটাৰ (১২ ফুট)লৈকে হয় যদিও বেছিভাগেই ৩০ৰ পৰা ৫০ চেণ্টিমিটাৰ (১২ আৰু ২০ ইঞ্চি)ৰ ভিতৰত।[3]
শিলবোৰ কেলচিয়াম কাৰ্বনেটেৰে গঠিত পাতল ৰঙৰ স্ফটিকীয় শিলৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত। বাদামী বা বগা ৰেখা থকা শিলবোৰ বিশেষভাৱে মূল্যৱান আছিল।[10] জীৰ্ণ শিলবোৰ নিস্তেজ ধূসৰ॥[12] পূৰ্বৰ প্ৰতিবেদনত ভুলকৈ কোৱা হৈছে যে এই পদাৰ্থটো হৈছে প্ৰবাল আৰু সাগৰীয় খোলা আৰু ইয়াৰ পৰা আহৰণ কৰা শিলত আটাইতকৈ সাধাৰণ খনিজ এৰাগ’নাইট। আধুনিক বিশ্লেষণে প্ৰকাশ কৰিলে যে এই খনিজটো আচলতে কেলচাইট।[13][14][9]
বৰষুণৰ পানী (স্পেলিঅ’থেম, বিশেষকৈ ফ্ল’ষ্টোন) সোমাই কিছুমান গুহাৰ বেৰত লাহে লাহে আৱৰ্জনাৰ সৃষ্টি হোৱাৰ বাবে পালাউত এই শিলটো দেখা যায়। লাখ লাখ বছৰৰ আগতে টেকটনিক কাৰ্য্যকলাপে চূণশিলৰ নিক্ষেপসমূহ সাগৰৰ পৰা উলিয়াই আনি বৰষুণৰ পানীৰ দ্বাৰা খহাই পেলাইছিল আৰু এটা সাধাৰণ গুহা-ৰিল্ড কাৰ্ষ্ট ভূতাত্ত্ব গঠন কৰিছিল।[15]
ব্যৱহাৰ আৰু মূল্য
[সম্পাদনা কৰক]ৰাই শিল বিৰল গুৰুত্বপূৰ্ণ সামাজিক লেনদেনত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল আৰু এতিয়াও কৰা হয়,[16] বিৰল গুৰুত্বপূৰ্ণ সামাজিক লেনদেনত, যেনে বিবাহ, উত্তৰাধিকাৰ, ৰাজনৈতিক চুক্তি, সংকেত মিত্ৰতা, যুদ্ধত নিহতসকলক মুক্তিপণ দিয়া বা অধিক কমেইহে খাদ্যৰ বিনিময়ত।[3]:12 বহুতো প্ৰেক্ষাগৃহৰ সন্মুখত, গাঁৱৰ আদালতৰ আশে-পাশে, বা পথৰ কাষত ৰখা হয়।
যদিও কোনো বিশেষ শিলৰ মালিকীস্বত্ব সলনি হ’ব পাৰে, তথাপিও শিলটোৰ ওজন আৰু ক্ষতিৰ আশংকাৰ বাবে খুব কমকৈ লৰচৰ কৰা হয়। এইদৰে শিলটোৰ ভৌতিক অৱস্থান প্ৰায়ে গুৰুত্বপূৰ্ণ নাছিল: মালিকীস্বত্ব ভাগ-বতৰা কৰা চুক্তিৰ দ্বাৰা প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল আৰু শিলটোৰ ভৌতিক প্ৰৱেশ নথকাকৈও হস্তান্তৰ কৰিব পৰা গৈছিল। প্ৰতিটো ডাঙৰ শিলৰ মৌখিক ইতিহাস আছিল য’ত পূৰ্বৰ মালিকৰ নাম সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছিল। এটা দৃষ্টান্তত কেনু আৰু আউটৰিগাৰে কঢ়িয়াই অনা এটা বৃহৎ ৰাই ভুলবশতঃ পৰি সাগৰৰ তলত ডুব যায়। যদিও আৰু কেতিয়াও দেখা নাপালে, ৰাই এতিয়াও থাকিব লাগে বুলি সকলোৱে একমত হৈছিল, গতিকে ইয়াৰ লেনদেন আন যিকোনো শিলৰ দৰেই চলি থাকিল।[16]
এটা নিৰ্দিষ্ট শিলৰ আনুমানিক মূল্য ইয়াৰ আকাৰ, কাৰুকাৰ্য্য আৰু ইতিহাসৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা হৈছিল। উদাহৰণস্বৰূপে, কোনো বিখ্যাত নাৱিকে আনিছিল নে নাই বা ইয়াৰ পৰিবহণৰ সময়ত মানুহৰ মৃত্যু হৈছিল তাৰ ওপৰত মূল্য নিৰ্ভৰ কৰিব পাৰে।[3]:11
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]উৎপত্তিৰ কিংবদন্তি
[সম্পাদনা কৰক]ৰাই শিলৰ উৎপত্তিৰ কাহিনী কেৱল য়াপেছ মৌখিক কিংবদন্তিতহে জীয়াই আছে।
এটা তথ্য অনুসৰি, প্ৰায় ৫০০–৬০০ বছৰ আগতে[9] টমিল দ্বীপৰ এজন য়াপেজ আনাগুমাঙক লে-গেৰেম দেৱতাই সাতজন সংগীৰ সৈতে নাৱেৰে পালাউৰ দক্ষিণে থকা পৌৰাণিক মাগাৰাগৰ দ্বীপলৈ যাবলৈ নিৰ্দেশ দিছিল, য'ত তেওঁ এটা জিলিকি থকা শিল দেখা পাইছিল। কিছুমান আৰ্হি অনুসৰি শিলবোৰ প্ৰথমে বিভিন্ন আকৃতিত কাটি লোৱা হৈছিল, যেনে মাছ, জেঠী, কাছ বা অৰ্ধচন্দ্ৰ। কিন্তু শেষত এই আটাইবোৰ পূৰ্ণিমাৰ জোনটোৰ দৰে আকৃতি লৈছিল আৰু কেন্দ্ৰত পৰিবহণৰ বাবে এটা ফুটা আছিল।[3][17][18] আন এটা সংস্কৰণত এই অনুসন্ধান অভিযানৰ নেতৃত্ব দিছিল এনাগুমাং আৰু য়াপৰ ৰুল দ্বীপপুঞ্জৰ এজন ফাথানে।[19]
এটা বেলেগ কিংবদন্তি অনুসৰি এই আৱিষ্কাৰৰ কাৰণ আছিল, আকস্মিকভাৱে ধুমুহাই পালাউলৈ ঠেলি দিয়া মাছমৰীয়াৰ এটা দল। আন এক সূত্ৰ অনুসৰি তেওঁলোকে স্থানীয় স্পাৰ্কিং ষ্টোনৰ পৰা মাছ এটা ফেশ্বন কৰি ধৰিব নোৱাৰা মাছৰ বিকল্প হিচাপে ৰুলৰ ৰজাৰ ওচৰলৈ লৈ যায়।[3]
এটা সুকীয়া কিংবদন্তি অনুসৰি পালাউ খনি আৱিষ্কাৰ হোৱাৰ আগতে মানচিত্ৰ দ্বীপ গাঁৱৰ বাসিন্দাসকলে স্থানীয় কোৱাৰ্টজাইট শিলৰ পৰা ৰাই শিল নিৰ্মাণৰ চেষ্টা কৰিছিল, কিন্তু প্ৰচেষ্টা পৰিত্যাগ কৰা হৈছিল যুদ্ধ। [10][3][20]
প্ৰত্নতাত্ত্বিক আৰু নৃতত্ত্ববিজ্ঞানৰ প্ৰমাণ
[সম্পাদনা কৰক]
য়াপত কিমান দিনৰ পৰা ৰাই শিল ব্যৱহাৰ হৈ আহিছে সেয়া জানিব পৰা হোৱা নাই। ২০০০ বছৰ বয়সৰ সমতল শিল তাত পোৱা গৈছে যদিও আটাইতকৈ পুৰণি শিলবোৰ আজিৰ ৰাই শিলৰ সৈতে মিল নাই আৰু ইয়াক কেনেকৈ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল সেয়া জনা নাযায়।[3]
ৰায় শিলৰ উৎপত্তিৰ বাবে এটা বিকল্প অনুমান হ’ল যে ইয়াৰ বিকাশ হয়তো সৰু সৰু খোদিত গুটিৰ পৰা।[3] ৩.৫ চেণ্টিমিটাৰ (১.৪ ইঞ্চি) আৰু ১১.২ চেণ্টিমিটাৰ (৪.৪ ইঞ্চি) জোখৰ দুখন ডিস্ক (ফুটাবিহীন) পোৱা গৈছিল আৰু ৰেডিঅ’কাৰ্বনৰ তাৰিখ ক্ৰমে ১৬৩৬ ± ২০০ আৰু ১৭৫৬ ± ২০০ বুলি ধৰা হৈছিল। কিন্তু এই বস্তুবোৰ আৰু ৰাই শিলৰ মাজৰ সম্পৰ্ক স্পষ্ট নহয়।[21]
চূণশিলৰ পৰিৱৰ্তে বেছিভাগেই ৰূপান্তৰিত শিলৰ দ্বাৰা গঠিত য়াপ দ্বীপসমূহত কেলচাইট স্পেলিঅ’থেম দেখা নাযায়। কিন্তু মাৰ্বলৰ সৰু সৰু শিৰা আছে, যিটো ৰূপান্তৰিত উৎপত্তিৰ স্ফটিকীয় কেলচাইট শিল, যিবোৰৰ ৰূপ পালাউ ফ্ল’ষ্টোনৰ দৰেই জিলিকি থকা। অনুমান কৰা হৈছে যে য়াপেছে প্ৰথমে এই উৎসসমূহৰ পৰাই স্ফটিকীয় কেলচাইটৰ মূল্য ল’বলৈ আৰম্ভ কৰিছিল, তাৰ পিছত পালাউ গুহাত বহুত বেছি প্ৰচুৰ পৰিমাণে জমা হোৱা ঠাই আৱিষ্কাৰ কৰিছিল।[14]
স্থানীয় উৎপাদন
[সম্পাদনা কৰক]
১৯ শতিকাৰ ভিতৰত ৰাই শিল উৎপাদন ভালদৰে বিকশিত হৈছিল। গাঁৱৰ মুখিয়ালৰ অনুমোদিত বা নিৰ্দেশ দিয়া লাখ লাখ যুৱকক লৈ পালাউলৈ অভিযান কেইবাবছৰ ধৰি চলিব পাৰে আৰু ইয়াৰ ফলত খনিসমূহত বা সাগৰীয় যাত্ৰাৰ সময়ত সদস্যসকলৰ মৃত্যু হ’ব পাৰে। কিছুমান বিৱৰণী অনুসৰি তেওঁলোক উভতি অহাৰ লগে লগে আটাইতকৈ ডাঙৰ শিল আৰু সৰু শিলৰ ২/৫ ভাগ মুখিয়ালৰ হাতত তুলি দিয়া হৈছিল আৰু মানুহবোৰক "তাৰো"ৰ টোপোলাৰে পুৰস্কৃত কৰা হৈছিল।[10][11]
য়াপৰ পৰা ৪০০ কিলোমিটাৰ পশ্চিমে সৰলৰেখাত পালাউ অৱস্থিত। য়াপ আৰু পালাউৰ পিছৰ মৌখিক বিৱৰণী অনুসৰি য়াপেছসকলে প্ৰথমে মাগাৰাগাৰ (Ngaragasemiěg) নামৰ সৰু দ্বীপত খনন কৰিছিল, কাৰণ তেওঁলোকে ওচৰৰ বৃহত্তৰ পেলেলিউ দ্বীপত অৱতৰণ কৰিবলৈ ভয় কৰিছিল। অৱশেষত পালাউৰ স্থানীয় লোকসকলে য়াপেছসকলক শিলৰ খননৰ অনুমতি দিয়ে, ইয়াৰ বিনিময়ত গধুৰ শ্ৰম আৰু য়াপৰ পৰা অনা আন কেইটামান সামগ্ৰী। ১৯০৩ চনৰ এক প্ৰতিবেদনত দাবী কৰা হৈছে যে কোৰ’ৰ দ্বীপৰ এটা বৃহৎ পকী পথ য়াপেছে নিৰ্মাণ কৰিছিল।[3]
চিত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]-
অট’ৱাৰ বেংক অৱ কানাডা কাৰেন্সী মিউজিয়ামত ৰাই শিল -
য়াপত ৰাই শিল -
য়াপ ষ্টোন, ব্ৰিটিছ মিউজিয়াম, লণ্ডন -
মাইক্ৰ'নেছিয়াৰ ফেডাৰেটেড ষ্টেটছ উদ্বোধনী অনুষ্ঠানৰ বাবে য়াপেছ ৰাই শিলৰ উপস্থাপন -
য়াপৰ নম্বৰ প্লেটত চিত্ৰিত শিল -
য়াপ দ্বীপলৈ ৰাই শিলৰ পৰিবহণ (১৮৮০)
তথ্য সংগ্ৰহ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Raay2". Yapese Dictionary. Updated 27 July 2012. Retrieved 25 November 2013.
- ↑ 2.0 2.1 Rainbird, Paul (2004). The archaeology of Micronesia. Cambridge world archaeology (1. publ সম্পাদনা). প্ৰকাশক Cambridge: Cambridge Univ. Press. ISBN 978-0-521-65630-6.
- ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 3.11 3.12 Gillilland, Cora Lee C. (1975). The Stone Money of Yap. A Numismatic Survey. (Smithsonian Studies in History and Technology 23). প্ৰকাশক Washington, DC: Smithsonian Institution Press. পৃষ্ঠা. 75.
- ↑ "Rai of Yap – the stone money". Wondermondo. 13 November 2011. http://www.wondermondo.com/Countries/Au/MicronesiaFS/Yap/RaiOfYap.htm.
- ↑ G. S. Parsonson (1962). "The Settlement of Oceania: An Examination of the Accidental Voyage Theory". Journal of the Polynesian Society, Auckland University. Archived from the original on 12 September 2019. https://web.archive.org/web/20190912183258/http://www.jps.auckland.ac.nz/document/?wid=3202&page=0&action=null। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 September 2016. "The natives of Yap in Micronesia went 300 miles to the Palau Islands for "stone money", great calcite disks, six to twelve feet in diameter."
- ↑ Patterson, Carolyn Bennett, et al. "At the Birth of Nations: In the Far Pacific". National Geographic Magazine, October 1986, page 498. National Geographic Virtual Library.
- ↑ "Metuker ra Bisech – Yapese Quarried Stone Money Site". AiraiState.com. http://airaistate.com/culture_files/metik%20era%20bisech.html.
- ↑ Friedman, Milton (1991). "The Island of Stone Money". Working Papers in Economics খণ্ড E-91-3. https://miltonfriedman.hoover.org/internal/media/dispatcher/215061/full। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 February 2022.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 Scott M. Fitzpatrick et al. (2006).
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 Muller, 1917.
- ↑ 11.0 11.1 De Beauclair, Inez (1963). "The Stone Money of Yap". The Bulletin of the Institute of Ethnology (Academia Sinica) খণ্ড 16: 147–160.
- ↑ 12.0 12.1 Furness, William Henry (1910). The Island of Stone Money: Uap of the Carolines. প্ৰকাশক Philadelphia and London: J. B. Lippincott Co..
- ↑ Scott M. Fitzpatrick (2001): "Archaeological investigation of Omis Cave: a Yapese stone money quarry in Palau". Archaeology of Oceania, volume 36, pages 153–162.
- ↑ 14.0 14.1 Bosiljka Glumac and Scott Fitzpatrick (2020), "Yapese stone money: Local marble as a potential inspiration for producing limestone exchange valuables in Palau, Micronesia". Chapter of Cultures of Stone: An Interdisciplinary Approach to the Materiality of Stone, আই.এচ.বি.এন. 978-90-8890-893-4, pages 65–78.
- ↑ Scott M. Fitzpatrick (2013), "An Archaeological Study on the Extraction of Flowstone from Caves and Rockshelters for Producing Stone Money in Western Micronesia". Cave and Karst sciences, volume 30, issue 2, pages 75–82.
- ↑ 16.0 16.1 Goldstein, Jacob; Kestenbaum, David. "The Island of Stone Money". NPRNPR.org. https://www.npr.org/blogs/money/2011/02/15/131934618/the-island-of-stone-money। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 January 2010.
- ↑ William Armand Less (1981). More Tales from Ulithi Atoll: A Content Analysis]. University of California, Berkeley. পৃষ্ঠা. 53. ISBN 978-0-520-09615-8. https://books.google.com/books?id=5fS5CSCOLqIC&pg=PA53.
- ↑ Pine, Art (29 March 1984). "Fixed Assets, or Why a Loan in Yap is Hard to Roll Over". The Wall Street Journal: পৃষ্ঠা A1. reprinted in Mankiw, N. Gregory. Essentials of Economics, Third Edition. Mason: South-Western, 2004. pp. 454–455
- ↑ Fitzpatrick and McKeon (2019).
- ↑ Robert D. Leonard (1993), "The Stone Money Of Yap". Quarterly Journal of the Central States Numismatic Society, volume 41, issue 1, pages 31–34.
- ↑ E. W. Gifford and D. S. Gifford (1959): "Archaeological Excavations in Yap", Anthropological Records, volume 18, issue 2, pages 149–224.