ইউনিক’ড
 |
ইউনিক’ড (ইংৰাজী: Unicode) হৈছে কম্পিউটাৰৰ লিখন প্ৰণালীত থকা আখৰ বা চিনবোৰৰ সংহত নিয়মীকৰণ, নিৰ্দেশনা আৰু প্ৰতিনিধিত্ব কৰিব পৰাকৈ ব্যৱহৃত এক কাৰিকৰী মান। ১৯৯১ চনত Unicode Consortium নামৰ অপেছাদাৰী সংগঠনটোৱে ইয়াক উদ্ভাৱন কৰে। ২০১৯ চনৰ মে' মাহৰ তথ্য অনুসৰি শেহতীয়া ইউনিক’ডৰ সংস্কৰণে বিশ্বৰ ১৫০টা লিপিৰ ১,৩৭,৯৯৪টা চিহ্নক সামৰি লৈছে।
কম্পিউটাৰত প্ৰধানতঃ সংখ্যাৰ ব্যৱহাৰ হয়। ই আখৰ বা অন্য চিনক এটা এটা একক সংখ্যাৰে বুজাই সাঁচি থয়। ইউনিক’ড উদ্ভাৱন কৰা হোৱাৰ পূৰ্বে এই সংখ্যাবোৰ প্ৰদান কৰিবলৈ শ শ নিয়মীকৰণ পদ্ধতি আছিল। কিন্তু স্বয়ংসম্পূৰ্ণ নোহোৱাৰ বাবে কোনো এটা পদ্ধতিয়েই যথেষ্ট সংখ্যক চিহ্ন সামৰি ল’ব পৰা নাছিল, যেনে- ইউৰোপৰ সকলো ভাষাক সামৰি ল’বলৈ বহুতো পদ্ধতিৰ দৰকাৰ হয়। কেৱল ইংৰাজীৰ দৰে এটা মাত্ৰ ভাষাৰ সকলোবোৰ আখৰ, ছেদ চিহ্ন আৰু কাৰিকৰী চিহ্ন বুজাবলৈ কোনো এটা পদ্ধতিয়েই উপযুক্ত নাছিল। ইফালে নিয়মীকৰণ পদ্ধতিবোৰৰো ইটো সিটোৰ মাজত অমিল আছিল, যেনে- দুটা পদ্ধতিয়ে একেটা সংখ্যাকে দুটা বেলেগ বেলেগ চিন বুজাবলৈ নাইবা একেটা চিনৰ বাবে দুটা সংখ্যা ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে। গতিকে এটা কম্পিউটাৰত বা চাৰ্ভাৰত কোনো তথ্য বেলেগ বেলেগ প্ৰণালীৰ মাজত বিচৰণ কৰোঁতে সি বেয়া হোৱাৰ আশংকা থাকে। ইউনিক’ডে এই সকলো সমস্যাৰ সমাধান কৰিছে। ইউনিক’ডে প্লেটফৰ্ম, প্ৰ’গ্ৰেম বা ভাষা নিৰ্বিশেষে প্ৰতিটো চিনকে একোটা অদ্বিতীয় সংখ্যা প্ৰদান কৰে। Apple, HP, Microsoft, Oracle, IBM আদি কোম্পানীবোৰে এই ইউনিক’ড মানক আঁকোৱালি লৈছে। এতিয়া প্ৰায় সকলোবোৰ অপাৰেটিং চিষ্টেম আৰু ৱেব ব্ৰাউজাৰত ইউনিক’ড উপলব্ধ। ইউনিক’ডৰ উদ্ভাৱন আৰু ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰা সঁজুলিৰ প্ৰচাৰে ছফ্টৱেৰ জগতলৈ এক উল্লেখযোগ্য পৰিৱৰ্তন আনিছে।
উৎপত্তি আৰু বিকাশ
[সম্পাদনা কৰক]ইউনিক’ড প্ৰথমে তৈয়াৰ কৰা হৈছিল বিভিন্ন এনকোডিং পদ্ধতিৰ সীমাবদ্ধতা অতিক্ৰম কৰাৰ বাবে। তেতিয়া প্ৰতিটো এনকোডিং নিজা প্ৰয়োজন অনুসৰি আলাদা-আলাদা ভাবে ব্যৱহৃত হৈছিল, কিন্তু একে লিখনী বিভিন্ন এনকোডিঙত সঠিকভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা একেবাৰে অসম্ভৱ হৈছিল। এবিধ এনকোডিঙত লিখা পাঠ আন বিধ এনকোডিঙত জাবৰ আখৰৰ দৰে দেখুওৱা হ'ল, যাৰ ফলত লিখনীবোৰ অকেজ়া হৈ পৰিছিল। অধিকাংশ এনকোডিং মাত্ৰ এটা বা দুইটা লিপিৰ মাজত, বিশেষকৈ লেটিন আখৰ আৰু আন এটা বিশেষ লিপিৰ মাজত, ব্যৱহাৰ উপযোগী আছিল। বহুলোক লিপিৰ মাজত সুশৃঙ্খলভাৱে লিখনীৰ আদান-প্ৰদান সম্ভৱ নাছিল।
ইউনিক’ডে এনে সমস্যা সমাধানৰ উদ্দেশ্যে এটা নতুন দৰ্শন আগবঢ়ায়। ইয়াত শব্দ বা আখৰৰ গঠনগত একক, যেনে "গ্ৰেফিম" (বাক্যত অৰ্থবোধক আখৰ), কেঞ্চি টাইপফেচ বা বাহ্যিক ৰূপত নহয়, মূল অন্তৰ্নিহিত আখৰ ৰূপে এনকোড কৰা হয়। বাহ্যিক ৰূপ বা ভিন্ন চিত্ৰাংকনৰ প্ৰয়োজন হ’লে, সেয়া টাইপফেচ, মাৰ্কআপ বা অন্য মাধ্যমৰ সহায়ত দেখুওৱা যায়।
বিশেষকৈ জটিল ভাষাবোৰ, যেনে চীনা হান আখৰ, য'ত এটি আখৰৰ একাধিক ৰূপ থাকিব পাৰে, সেই ক্ষেত্ৰত কোনবোৰ পাৰ্থক্য আসলতে পৃথক এনকোডিংৰ দাবী কৰে আৰু কোনবোৰ মাত্ৰ চিত্ৰাংকনৰ ভিন্নতা, সেই সম্পৰ্কে বিভিন্ন মত পোৱা যায়।
অতি সাধাৰণ ভাবে ক’লে, ইউনিক’ডে প্ৰতিটো আখৰৰ বাবে “ক’ড পইণ্ট” নামৰ এটা অনন্য সংখ্যা নিযুক্ত কৰে। কিয় আখৰ এখন কেনেদৰে দেখা যায়—তেওঁৰ আকাৰ, শৈলী বা আকৃতি কিয় এনেকুৱা—এইবোৰ মূলতে তাক প্ৰদৰ্শন কৰা চফ্টৱেৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে, যেনে এটা ৱেব ব্ৰাউজাৰ বা ৱাৰ্ড প্ৰচেছৰ।
যদিও ইউনিক’ডৰ আৰম্ভণিতে মূল উদ্দেশ্য আছিল এটা সহজ আৰু সৰল মানদণ্ড তৈয়াৰ কৰা, সময়ৰ পাৰ হৈ যোৱাৰ লগে লগে এই ধাৰণাটো অলপ বেছি জটিল হৈ পৰিছে। বাস্তৱিক সমস্যা সমাধান আৰু দ্ৰুত গ্ৰহণ সুনিশ্চিত কৰাৰ বাবে ইউনিক’ডে বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত ব্যৱহাৰিক (pragmatic) সুবিধাৰ বাবে ৰেহাই দি আহিছে।
ইউনিক’ডৰ প্ৰথম ২৫৬টা ক’ড পইণ্ট ISO/IEC 8859-1 নামৰ এটা পূৰ্বৰ মানদণ্ডৰ সৈতে মিল খাইছে, যাক পশ্চিম ইউৰোপৰ লিপিত লিখা পাঠ্যৰ সুবিধাজনক ৰূপান্তৰৰ উদ্দেশ্যে গ্ৰহণ কৰা হৈছিল।
আন এখন গুৰুত্বপূর্ণ দিশ হৈছে — লিগেচি এনকোডিঙৰ পৰা তথ্য হেৰুৱা নোহোৱা উদ্দেশ্যেৰে ইউনিক’ডে বহুতো একেধৰণৰ আখৰ বা ৰূপক পৃথক পৃথক ক’ড পইণ্ট নিযুক্ত কৰিছে। ইয়াৰ ফলত এটা আখৰৰ ভিন্ন ৰূপ, যাৰ উদ্দেশ্য বা অৰ্থ একেই, কিন্তু আকাৰ বা ব্যৱহাৰিক স্থান পৃথক—সেয়া ইউনিক’ডত পৃথকভাৱে সন্নিবিষ্ট হৈছে। উদাহৰণস্বৰূপ, “হাফউইড্থ” আৰু “ফুলউইড্থ” লেটিন আখৰবোৰ। লিগেচি চিজিকে (CJK) এনকোডিঙত এই দুই ধৰণৰ আখৰেই আছিল, সেয়েহে ইউনিক’ডে ইয়াকো সংৰক্ষণ কৰিছে।
ইউনিক’ড বিকাশত যিসকল ব্যক্তিয়ে বিশেষ অৱদান আগবঢ়াইছে, তেওঁলোকক “ইউনিক’ড বুলডগ বঁটা” প্ৰদান কৰা হয়। এই বঁটাৰ প্ৰাপকসকলৰ ভিতৰত আছে টাটছুও কোবায়াছি, থমাছ মিলো, ৰুজবেহ প’ৰ্নাডাৰ, কেন লুণ্ডে, আৰু মাইকেল এভাৰছন।
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]ইউনিক’ডৰ উৎপত্তি ১৯৮০ চনৰ সময়চোৱাতেই বিচাৰি পোৱা যায়। ই এক গোট ব্যক্তিৰ চিন্তাধাৰাৰ পৰা উত্পন্ন হৈছিল, যিসকল জেৰক্সৰ "চৰিত্ৰ ক’ড ষ্টেণ্ডাৰ্ড (XCCS)"ৰ সৈতে জড়িত আছিল। ১৯৮৭ চনত, জেৰক্সৰ এগৰাকী কৰ্মচাৰী জো বেকাৰে এপলৰ লি কলিন্স আৰু মাৰ্ক ডেভিছৰ সৈতে এক সাৰ্বজনীন চৰিত্ৰ এনকোডিঙৰ প্ৰয়োগিক সম্ভাৱনাৰ অনুসন্ধান আৰম্ভ কৰে[1]। পিটাৰ ফেনউইক আৰু ডেভ অপষ্টাডৰ পৰা পোৱা অতিৰিক্ত তথ্যৰ সহায়ত, বেকাৰে ১৯৮৮ চনৰ আগষ্ট মাহত “আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয়/বহুভাষিক লিখনী আখৰ এনকোডিং ব্যৱস্থাৰ বাবে এটা খচৰা প্ৰস্তাৱ” প্ৰকাশ কৰে। এই প্ৰস্তাৱটোক আংশিকভাৱে "ইউনিক’ড" বুলি কোৱা হৈছিল। বেকাৰে এই নামটোৰ ব্যাখ্যা কৰি কয়— "ইউনিক’ড" শব্দটোৱে এক অনন্য, ঐক্যবদ্ধ আৰু সাৰ্বজনীন এনকোডিঙৰ প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।[2]
এই "ইউনিক’ড ৮৮" নামৰ নথিপত্ৰত বেকাৰে ১৬-বিট আখৰৰ ব্যৱহাৰেৰে এটা এনকোডিং আঁচনিৰ ৰূপৰেখা দাঙি ধৰে। ইউনিক’ডৰ মূল উদ্দেশ্য আছিল— এটা কাৰ্যক্ষম, বিশ্বাসযোগ্য আৰু বিশ্বব্যাপী ব্যৱহাৰযোগ্য লিখনী এনকোডিঙৰ চিধা সমাধান দিয়াৰ।
সাধাৰণভাৱে, ইউনিক’ডক "বহল-বডি ASCII" বুলি ক’ব পাৰি— ASCII ক ১৬-বিটলৈ প্ৰসাৰিত কৰি এনে এটা এনকোডিং তৈয়াৰ কৰা হৈছিল যি পৃথিৱীৰ সকলো জীৱিত ভাষাৰ আখৰ সমৰ্থন কৰিব পাৰে। প্ৰত্যেকটো আখৰৰ বাবে ১৬ বিট ব্যৱহাৰ কৰি যথেষ্ট তথ্য সংৰক্ষণ সম্ভৱ হয়।
এই ডিজাইন সিদ্ধান্তটো এই বিশ্বাসৰ ওপৰত আধাৰিত আছিল যে কেৱল আধুনিক ভাষা আৰু লিপিৰ বাবেই এনকোডিঙৰ প্ৰয়োজন আছে। সেই অনুসৰি, ইউনিক’ডে অতীতৰ দুষ্প্ৰাপ্য বা অচল লিপিৰ সংৰক্ষণতকৈ ভৱিষ্যতৰ ব্যৱহাৰৰ উপযোগিতাত অধিক গুৰুত্ব আৰোপ কৰে।
প্ৰাথমিক সময়ত, ইউনিক’ডে ১৯৮৮ চনত বিশ্বৰ সকলো ছপা সংবাদপত্ৰ আৰু আলোচনী আদিৰ আধুনিক চৰিত্ৰসমূহ সংৰক্ষণ কৰিবলৈ লক্ষ্য ৰাখিছিল। এই সংখ্যাটো ২¹⁴ = ১৬,৩৮৪ৰ পৰা বহুত কম আছিল। আধুনিক প্ৰচলিত চৰিত্ৰসমূহৰ বাহিৰত থকা আখৰবোৰক সাধাৰণতে অচল বা দুষ্প্ৰাপ্য বুলি গণ্য কৰা হৈছিল, আৰু সেইবোৰক ইউনিক’ডৰ ৰাজহুৱা তালিকাত অন্তর্ভুক্ত কৰাৰ বিপৰীতে ব্যক্তিগত ব্যৱহাৰৰ বাবে পৃথকভাৱে পঞ্জীয়ন কৰাৰ পৰামৰ্শ দিয়া হৈছিল।
১৯৮৯ চনৰ আৰম্ভণিতে ইউনিক’ডৰ কাৰ্য্যগোষ্ঠীটোত নতুন সদস্যসকল অন্তর্ভুক্ত হৈছিল। মেটাফৰৰ পৰা কেন হুইছলাৰ আৰু মাইক কেৰ্নাঘান, ৰিচাৰ্চ লাইব্ৰেৰীজ গ্ৰুপৰ পৰা কেৰেন স্মিথ-যোছিমুৰা আৰু জোয়ান আলিপ্ৰাণ্ড, লগতে ছান মাইক্ৰ’চিষ্টেমছৰ গ্লেন ৰাইটে এই গোটত যোগদান কৰে। ১৯৯০ চনত মাইক্ৰ’ছফ্টৰ মিচেল ছুইগনাৰ্ড আৰু আছমাছ ফ্ৰেইটেগে, লগতে নেক্সটৰ ৰিক মেকগ’ৱানে এই প্ৰচেষ্টাত অংশ লয়। এই বছৰটোৰ শেষৰ ফালে ইউনিক’ডৰ প্ৰচলিত এনকোডিঙৰ সৈতে মিল ৰাখি নতুন ক’ডপইণ্টবোৰ পুনৰ মেপিঙৰ (remapping) অধিকাংশ কাম সম্পূৰ্ণ হৈছিল আৰু এক চূড়ান্ত খচৰা (final draft) তৈয়াৰ কৰা হৈছিল। ১৯৯১ চনৰ ৩ জানুৱাৰীত কেলিফোৰ্নিয়াত ইউনিক’ড কনচৰ্টিয়াম আনুষ্ঠানিকভাৱে গঠন কৰা হয়[3]। সেই বছৰৰে অক্টোবৰ মাহত The Unicode Standard-ৰ প্ৰথম খণ্ড প্ৰকাশ পায়। দ্বিতীয় খণ্ডটো, য’ত হান (CJK) আইডিঅ’গ্ৰাফবোৰ অন্তর্ভুক্ত কৰা হৈছিল, ১৯৯২ চনৰ জুন মাহত প্ৰকাশ পায়।
১৯৯৬ চনত Unicode 2.0 সংস্কৰণত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱর্তন কৰা হয়—প্ৰতিনিধি আখৰৰ (surrogate characters) ব্যৱস্থা প্ৰণয়ন কৰা হয়। এই ব্যৱস্থাৰ জৰিয়তে ইউনিক’ড কেবল ১৬-বিটত সীমাবদ্ধ নাথাকে। ফলস্বৰূপে, ইউনিক’ডৰ ক’ডস্পেচ (code space) ১ মিলিয়নতকৈও অধিক ক’ড পইণ্টলৈ বিস্তৃত হয়। এই বিস্তৃতিৰে বহুতো প্ৰাচীন আৰু বিৰলভাৱে ব্যৱহৃত লিপি—যেনে ইজিপ্টৰ হাইৰ’গ্লিফ, আনুষ্ঠানিকভাৱে এনকোড কৰিব পাৰা হয়। বিশেষকৈ বহুতো চীন, জাপান, আৰু কোৰিয়াৰ (CJK) বিৰল আখৰ, যিবোৰ মূল ইউনিক’ড স্থাপত্যত সাঙুৰি নধৰা হৈছিল, এতিয়া এনকোডিংৰ অন্তৰ্গত কৰা সম্ভব হয়। এইবোৰ আখৰ বিশেষকৈ ব্যক্তিনাম আৰু ঐতিহাসিক দস্তাবেজত ব্যৱহাৰ হোৱা বাবে, এই বিস্তৃত ইউনিক’ড স্থাপত্য বিশ্বজনীন এনকোডিঙৰ প্ৰয়োজন পূৰণত অধিক উপযোগী হৈ পৰে।[4]
অন্যফালে, ১৯৯২ চনত মাইক্ৰ’ছফ্টে প্ৰকাশ কৰা TrueType Specification Version 1.0 নথিপত্ৰত “platform ID” ৰ ক্ষেত্ৰত “Unicode”ৰ পৰিৱর্তে “Apple Unicode” শব্দ ব্যৱহাৰ কৰিছিল, যাৰ ফলত কিছু naming inconsistency দেখা গৈছিল।
লগতে চাওক
[সম্পাদনা কৰক]তথ্যসংগ্রহ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Summary Narrative". Unicode. August 31, 2006. https://www.unicode.org/history/summary.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 March 2010.
- ↑ Becker, Joseph D. (10 September 1998). "Unicode 88". Unicode Consortium. https://unicode.org/history/unicode88.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 25 October 2016. "In 1978, the initial proposal for a set of "Universal Signs" was made by Bob Belleville at Xerox PARC. Many persons contributed ideas to the development of a new encoding design. Beginning in 1980, these efforts evolved into the Xerox Character Code Standard (XCCS) by the present author, a multilingual encoding that has been maintained by Xerox as an internal corporate standard since 1982, through the efforts of Ed Smura, Ron Pellar, and others.
Unicode arose as the result of eight years of working experience with XCCS. Its fundamental differences from XCCS were proposed by Peter Fenwick and Dave Opstad (pure 16-bit codes) and by Lee Collins (ideographic character unification). Unicode retains the many features of XCCS whose utility has been proved over the years in an international line of communication multilingual system products." - ↑ "History of Unicode Release and Publication Dates". Unicode. https://unicode.org/history/publicationdates.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 March 2023.
- ↑ Searle, Stephen J. "Unicode Revisited". http://tronweb.super-nova.co.jp/unicoderevisited.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 January 2013.
বাহ্যিক সংযোগ
[সম্পাদনা কৰক]- আধিকাৰিক ৱেবছাইট
- সাহিত্য ডট অৰ্গত ইউনিক’ড কি? Archived 2012-12-25 at the Wayback Machine