ইলিয়াড
 |
ইলিয়াড বা ইলিয়াদ (ইংৰাজী: Iliad) হৈছে হোমাৰ নামেৰে জনাজাত এটি প্ৰাচীন গ্ৰীক মহাকাব্য। এইটো অডিছিৰ দৰে ২৪খন কিতাপত বিভক্ত আৰু ডাক্টিলিক হেক্সামিটাৰ ছন্দত ৰচিত। ইয়াৰ সৰ্বাধিক গ্ৰহণযোগ্য পাঠৰূপত ১৫,৬৯৩টা শাৰী আছে। ই ইউৰোপীয় সাহিত্যৰ প্ৰথম গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰচনা হিচাপে বিবেচিত আৰু মহাকাব্য চক্ৰৰ এটা কেন্দ্ৰীয় অংশ। এই কবিতাখনে ট্ৰয় যুদ্ধৰ অন্তিম সময়ৰ কাহিনী বৰ্ণনা কৰে, য'ত মাইচেনিয়ান গ্ৰীক ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ মিত্ৰজোঁটে ট্ৰয় চহৰখনক ১০ বছৰ ধৰি ঘেৰা দি ৰাখিছিল[1]
। এই কবিতাত যুদ্ধৰ অন্তিম সপ্তাহসমূহত সংঘটিত গুৰুত্বপূৰ্ণ ঘটনাসমূহ চিত্ৰিত হৈছে। বিশেষকৈ, কবিতাটোৰ কেন্দ্ৰস্থ বিষয় হৈছে বিখ্যাত গ্ৰীক যোদ্ধা একিলছৰ ক্ৰোধ (μῆνις)—যিটো ৰজা আগামেমননৰ সৈতে হোৱা তীব্ৰ সংঘৰ্ষৰ ফলত জন্ম লৈছিল, আৰু যাৰ পৰা কাহিনী ট্ৰয়ৰ ৰাজপুত্ৰ হেক্টৰৰ মৃত্যুলৈকে আগবাঢ়ে।[2][3] আখ্যানটোত একেদৰে বৃহৎ যুদ্ধক্ষেত্ৰৰ নাটকীয় দৃশ্যৰ লগতে ব্যক্তিগত দ্বন্দ্ব আৰু সম্পৰ্কৰ গভীৰ চিত্ৰণ দেখা যায়।[4]
ইলিয়াড আৰু অডিচি সম্ভৱত খ্ৰীষ্টপূৰ্ব অষ্টম শতিকাৰ শেষ ভাগত বা সপ্তম শতিকাৰ আৰম্ভণিত ৰচিত হৈছিল। এই মহাকাব্য দুটা হোমেৰিক গ্ৰীক ভাষাত লিখা হৈছিল, যিটো আয়নিক গ্ৰীক আৰু অন্যান্য গ্ৰীক উপভাষাৰ এক সাহিত্যিক মিশ্ৰণ। প্ৰাচীন যুগত হোমাৰৰ এই কবিতা দুটাৰ লেখকত্ব সন্দৰ্ভত বিশেষ সন্দেহ নোলোৱা হৈছিল, যদিও আধুনিক পণ্ডিতসকলৰ মাজত এই বিষয়ে বিস্তৃত বিতৰ্ক বিদ্যমান। ইলিয়াড আৰু অডিচি পৃথকভাৱে ৰচিত নে একেটা মৌখিক বা লিখিত পৰম্পৰাৰ অংশ, সেয়া লৈ মতভেদ দেখা গৈছে। এই কবিতাবোৰ গ্ৰীক উৎসৱ, যেনে পানাথেনাইয়াত "ৰেপচ’ডছ" নামেৰে জনাজাত হোমাৰৰ উত্তৰসূৰী আবৃত্তিকাৰীসকলে জনসন্মুখত উপস্থাপন কৰিছিল।[5][6]
এই মহাকাব্য দুটাত ক্লিঅ’ছ (মহিমা), অহংকাৰ, ভাগ্য আৰু ক্ৰোধ আদিকে মুখ্য বিষয়বস্তু হিচাপে উপস্থাপন কৰা হৈছে। যদিও ইহঁত গম্ভীৰ আৰু কৰুণ ধাৰাৰ বাবে পৰিচিত, তথাপিও ইয়াত কৌতুক আৰু হাঁহিৰ দৃষ্টান্তও দেখা যায়। সাধাৰণতে ইহঁতক "বীৰত্বগাথা" মহাকাব্য হিচাপে বৰ্ণনা কৰা হয়, য'ত যুদ্ধ, হিংসা, বীৰত্ব, যুদ্ধ কৌশল আৰু সঁজুলিৰ বিশদ বৰ্ণনা পোৱা যায়। একেদৰে, ট্ৰয়ৰ দেৱালৰ আঁৰত আৰু গ্ৰীক শিবিৰৰ দৃশ্যত তাতকালিক সমাজ আৰু ঘৰুৱা জীৱনৰ দিশবোৰো অন্বেষণ কৰা হৈছে। অলিম্পিয়ান দেৱতাসকলেও কবিতাবোৰত মুখ্য ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছে—তেওঁলোকে যুদ্ধক্ষেত্ৰত নিজৰ প্ৰিয় যোদ্ধাসকলক সহায় কৰে আৰু ব্যক্তিগত বিবাদতো হস্তক্ষেপ কৰে। তেওঁলোকৰ মানৱসদৃশ আচৰণে তেতিয়াৰ গ্ৰীক দৰ্শকসকলৰ বাবে তেওঁলোকক অধিক নিকটৱৰ্তী কৰি তোলে আৰু সেয়াই তেওঁলোকৰ সাংস্কৃতিক আৰু ধৰ্মীয় পৰম্পৰাৰ অংশ হিচাপে অনুভৱ কৰিবলৈ সহায় কৰে। আনুষ্ঠানিক দিশত কবিতাবোৰৰ সূত্ৰ, উপমা, উপনাম আদিৰ ব্যৱহাৰ আধুনিক পণ্ডিতসকলৰ অধ্যয়নৰ মুখ্য বিষয়।
ইলিয়াড
[সম্পাদনা কৰক]এবাৰ ৰজা পেলিউছৰ ৰাজকীয় বিবাহ উৎসৱলৈ অলিম্পাছৰ সকলো দেৱ-দেৱীকে নিমন্ত্ৰণ কৰে। পেলিউছে অমিল-অসূয়া-অনৈক্য আৰু কন্দলৰ দেৱী হেতু আৰিছৰ ভনী এৰিছক নেমাতে। ক্ষোভে-দুখে জৰ্জড়িত হৈ এৰিছেও তাৰ পোটক তুলিবলৈ মন কৰি এটা সোণৰ আপেলত “সকলোতকৈ সুন্দৰী গৰাকীৰ প্ৰতি” বুলি লিখি খোলা দুৱাৰেদি বিবাহৰ ঘৰৰ ভোজমেল হৈ থকা বিশাল কক্ষৰ মজিয়াইদি বগৰাই দিয়ে।
সুন্দৰী গৰাকীৰ বিচাৰ-বিবেচনাৰ পিছত মূল দাবীদাৰ দেৱী কেইগৰাকী হয়- আফ্ৰোদাইতী, হেৰা আৰু পালাছ এথেনা। তিনিও গৰাকী দেৱীৰ মাজত শ্ৰেষ্ঠ সুন্দৰী বিচাৰৰ বাবে বিশ্বজগতৰ নৰ-দেৱতা সকলোৰে অধিপতি জ্যুছৰ আগত তেওঁলোক যায় যদিও বিষয়টো নিষ্পত্তি নহয় বৰং তেওঁ তিনিও গৰাকীকে পেৰিছৰ ওচৰলৈহে যাবলৈ কয়।[7]
তিনিও গৰাকী দেৱীয়েই পেৰিছক অৱগত কৰাই প্ৰলোভিত কৰি দেৱৰাণী হেৰাই কয় যে- যদি তেওঁক সোণালী আপেলটো দিয়ে তেন্তে পেৰিছক তেওঁ সমগ্ৰ ইউৰোপ আৰু এছিয়া মহাদেশৰ সম্ৰাট কৰিব। যুদ্ধৰ দেৱী মিনাৰ্ভাই কয় যে- ট্ৰজানসকলৰ দ্বাৰাই তেওঁ সমগ্ৰ গ্ৰীক বাহিনী পৰাস্ত কৰি তেওঁক গ্ৰীচৰ অধিপতি কৰিব। ভেনাচে কয়- যে যদি সেই সোণালী আপেলটো তেওঁক দিয়ে তেন্তে এই বিশ্বজগতৰ সৰ্বশ্ৰেষ্ঠা সুন্দৰী নাৰী গৰাকীক তেওঁক উপহাৰ দিব। তিনিওৰে প্ৰলোভন প্ৰবল। ৰাজপুত্ৰ হ’লেও পেৰিছ আছিল দুৰ্বলচিতীয়া লোক লগতে অলপ কাপুৰুষো। তেওঁ যুদ্ধ-বিগ্ৰহৰ কথাত বৰ উৎসাহিত নাছিল। সেই বিশ্বৰ শ্ৰেষ্ঠা সুন্দৰীক পাব বুলি দেৱী আফ্ৰোদিতিৰ হাততে অৰ্পণ কৰিলে সোণালী আপেল। পৰিসৰ সেই কাব্যই সূচনা কৰিলে ইলিয়াদৰ মহাযুদ্ধ। ভয়ানক ধৰণে বিতুষ্টা হৈ অন্তৰ্ধান হ’ল মহাক্ৰোধী দেৱৰাণী হেৰা আৰু মিনাৰ্ভায়।[7]
প্ৰতিযোগিতাত বিজয়িনী হোৱা প্ৰেমৰ দেৱী মোহনীয় ভেনাচে পেৰিছক বৰ ভাল পালে। সেই যুগৰ বিশ্বৰ শ্ৰেষ্ঠা সুন্দৰী আছিল হেলেন। হেলেনৰ পিতৃ আছিল স্বয়ং জ্যুছ দেৱতা।[7]
সুন্দৰী লেডা নামে এক ৰাজকুমাৰী গৰ্ভত জ্যুছে জন্ম দিছিল হেলেনক। হেলেনৰ দুগৰাকী ভ্ৰাতৃ আছিল কেষ্টৰ আৰু পলাক্স। যৌৱনকালত হেলেন এনে অতুলনীয়া সুন্দৰী হ’ল যে, তেওঁৰ ৰূপৰ খ্যাতি দেশে-বিদেশে ৰৈ-বৈ যাবলৈ ধৰিলে। হেলেনৰ মাতৃ লেডাৰ মানুহ স্বামী ৰজা টিণ্ডাৰিউছৰ ৰাজপ্ৰাসাদত সমগ্ৰ গ্ৰীচৰ সৰু-বৰ সকলো ৰাজ্যৰ ৰজা ৰাজকুমাৰ এজনো বাদ নপৰাকৈ উপস্থিত হ’লহি ৰূপৱতী হেলেনৰ পাণিপ্ৰাৰ্থী হৈ। জ্ঞানী টিণ্ডাৰিউছে অনুমান কৰিলে যে সেইসকলৰ মাজত এজনক যদি হেলেনৰ বাবে উপযুক্ত বুলি ভাবি নিৰ্বাচন কৰে তেন্তে বাকী সকলো লগলাগি তেওঁৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ আৰম্ভ কৰিব।[7]
সকলো পাণিপ্ৰাৰ্থী ৰজা-ৰাজকুমাৰে আহোঁতেই শপত খাব লাগিব যে যিয়েই হেলেনক বিয়া কৰাব তেওঁক মিত্ৰ বুলি গণ্য কৰিব। যদি হেলেনক কোনো দুৰাত্মাই অপহৰণ কৰিবলৈ যত্ন কৰে অথবা হেলেনক বিবাহ কৰোৱাৰ বাবে যদি তেওঁৰ ভৱিষ্যতৰ পতি বিপদগ্ৰস্ত হ’বলগীয়া হয় তেন্তে প্ৰত্যেকে অকুণ্ঠচিত্তে হেলেনক উদ্ধাৰ কৰিবলৈ আৰু তেওঁৰ স্বামীক সহায় কৰিবলৈ সকলোৱে সাজু হ’ব লাগিব।[7]
সকলো পাণিপ্ৰাৰ্থী ৰজা-ৰাজকুমাৰে ভাবিলে যে তেনে ধৰণে শপত খোৱা তেওঁৰ নিজৰ বাবেই সুবিধাজনক। কাৰণ প্ৰত্যেকৰ মনতে দৃঢ় বিশ্বাস আছিল যে হেলেনৰ প্ৰাৰ্থী হিচাপে তেৱেঁই নিৰ্বাচিত হ’ব। সেইবাবে প্ৰত্যেকেই দ্বিৰুক্তি নকৰি সেই শপত গ্ৰহণ কৰিছিল। সমগ্ৰ গ্ৰীচৰ ৰাজপুৰুষসকলে সেই শপতত বান্ধ খালে। অৱশেষত টিগুৰিউছে প্ৰাৰ্থী হিচাপে নিৰ্বাচন কৰিলেগৈ থিব্ছৰ ৰজা আট্ৰিউছনন্দন এগেমেম্ননৰ ভায়েক মেনিছক।
আফ্ৰোদাইতীয়ে বিবাহিত হেলেনক চৰ্ত অনুযায়ী স্পাৰ্টালৈ যায় আৰু হেলেনক লৈ আহে পেৰিছৰ বাবে।
পিছত হেলেনক উদ্ধাৰ কৰিবলৈ সেই সকলোবোৰ ৰজা ৰাজকুমাৰ একত্ৰিত হৈ পেৰিছৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়ে আৰু এনেদৰে ট্ৰয় নগৰত যুদ্ধ আৰম্ভ হয়। ট্ৰয় নগৰৰ আন নাম ইলিয়াছ বা ইলিয়াম। সেই ইলিয়াছৰে বৈভৱ, বিক্ৰম আৰু বিধ্বংসনৰ বৃত্তান্ত আছে বাবেই মহাকাব্যখনৰ নাম ইলিয়াদ।[7]
সেনাবাহিনী
[সম্পাদনা কৰক]ইংৰাজী অনুবাদ
[সম্পাদনা কৰক]৫৯৮ চনৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা ইলিয়াডৰ অনুবাদটো জৰ্জ চেপমেনে শৃংখলা হিচাপে প্ৰকাশ কৰিছিল, যিটো "চতুৰ্দশ"ত প্ৰকাশ পাইছিল — এটা দীঘল শাৰীৰ বেলাড মিটাৰ, যিয়ে হোমাৰৰ সকলো অলংকাৰ আৰু বহু নতুনত্বৰ বাবে ঠাই দিলে, লগতে ব্যাখ্যাৰ ভিতৰত অলংকাৰিক শক্তিও প্ৰদৰ্শন কৰিছিল। এই অনুবাদখনে দ্ৰুতগতিত ইংৰাজী কবিতাৰ এটা ক্লাছিক ৰূপত প্ৰতিষ্ঠা লাভ কৰে। আলেকজেণ্ডাৰ পোপে নিজৰ অনুবাদৰ প্ৰস্তাৱনাত চেপমেনৰ "সাহসী অগ্নিময় আত্মা"-ৰ প্ৰশংসা কৰিছিল, যিটো পোপৰ মতে, যেন "হোমাৰে নিজে বহু বছৰ ধৰি চিন্তা-ভাবনা কৰি লিখা হোৱা যেন অনুভৱ হয়।"
জন কিটছে ১৮১৬ চনত লিখা তেওঁৰ ছনেট On First Looking into Chapman's Homer-ত চেপমেনৰ অনুবাদকৌশলৰ উচ্ছ্বসিত প্ৰশংসা কৰে। জন অগিলবিৰ ১৭ শতিকাৰ মাজভাগৰ অনুবাদটো প্ৰাৰম্ভিক টীকাযুক্ত সংস্কৰণসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম, আৰু ১৭১৫ চনত আলেকজেণ্ডাৰ পোপৰ বীৰত্বপূৰ্ণ কপলেটত কৰা অনুবাদটো "পূৰ্বৰ সকলো সংস্কৰণৰ ওপৰত নিৰ্মিত ক্লাছিক অনুবাদ" হিচাপে পৰিগণিত। চেপমেনৰ দৰে পোপৰ অনুবাদটিও নিজৰ অধিকাৰত এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ কাব্যিক সৃষ্টি। আনহাতে, উইলিয়াম কাউপাৰে ১৭৯১ চনত প্ৰকাশ কৰা মিল্টনিক শৈলীৰ খালী পদ্যত কৰা অনুবাদটো অধিক গ্ৰীক-নিষ্ঠ হিচাপে বিবেচিত — যাৰ বিষয়ে তেওঁ নিজৰ প্ৰস্তাৱনাত কৈছে, "মই একো বাদ দিয়া নাই; মই একো উদ্ভাৱন কৰা নাই।"
On Translating Homer (১৮৬১) শীৰ্ষক বক্তৃতাত মেথিউ আৰ্নল্ডে ইলিয়াডক ইংৰাজীলৈ অনুবাদ কৰাৰ ক্ষেত্ৰত অনুবাদ আৰু ব্যাখ্যাৰ নানা দিশৰ ওপৰত আলোচনা কৰিছে। ১৮৬১ চনৰ তৎকালীন উপলব্ধ বিভিন্ন অনুবাদ সংস্কৰণৰ পৰ্যালোচনাৰে তেওঁ হোমাৰৰ চাৰিটা অপৰিহাৰ্য কাব্যিক গুণ নিৰূপণ কৰে, যিবোৰৰ সৈতে অনুবাদে সুবিচাৰ কৰিব লাগিব। এই চাৰিটা গুণ হ'ল:
- তেওঁ বিশিষ্টভাৱে দ্ৰুত;
- তেওঁ চিন্তাৰ বিৱৰ্তন আৰু প্ৰকাশত—অৰ্থাৎ বাক্য গঠন আৰু শব্দ ব্যৱহাৰত—বিশিষ্টভাৱে স্পষ্ট আৰু প্ৰত্যক্ষ;
- তেওঁৰ বিষয় আৰু ধাৰণাত বিশিষ্টভাৱে স্পষ্ট আৰু প্ৰত্যক্ষ; আৰু
- তেওঁ বিশিষ্টভাৱে সম্ভ্ৰান্ত।
পূৰ্বৰ অনুবাদকসকলে ব্যৱহাৰ কৰা ছন্দ বা মিটাৰ সম্পৰ্কে আলোচনা কৰি আৰ্নল্ডে মত প্ৰকাশ কৰে যে ইলিয়াডৰ কাব্যিক উপভাষা হিচাপে হেক্সামিটাৰ ব্যৱহাৰ কৰা উচিত, যেনে মূল গ্ৰীক পাঠত কৰা হৈছে। যদিও এই মিটাৰটো ইংৰাজীত ৰক্ষা কৰা জটিল, তথাপিও তেনে চেষ্টা আধা ডজনবাৰ হৈছে, যাৰ অন্তিমটো ১৯৪৫ চনত। এই অনুবাদসমূহৰ ভিতৰত, আৰ্নল্ডৰ মতে, সম্ভৱতঃ আটাইতকৈ সাৱলীল অনুবাদ আছিল জে. হেনৰী ডাৰ্টৰ ১৮৬২ চনৰ অনুবাদ। ১৮৭০ চনত আমেৰিকাৰ কবি উইলিয়াম কালেন ব্ৰায়ণ্টে খালী পদ্যত এটা সংস্কৰণ প্ৰকাশ কৰে, যাক ভ্যান উইক ব্ৰুকছে “সৰল, বিশ্বাসী” বুলি বৰ্ণনা কৰিছে।
১৮৯৮ চনত চেমুৱেল বাটলাৰৰ অনুবাদটো লংমেন্সে প্ৰকাশ কৰিছিল। বাটলাৰে কেম্ব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ত ক্লাছিকছ পঢ়িছিল আৰু ১৮৫৯ চনত স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰিছিল।
১৯৫০ চনৰ পৰা ইলিয়াডৰ বহুতো ইংৰাজী অনুবাদ প্ৰকাশ পায়। ৰিচমণ্ড লেটিম'ৰৰ ১৯৫১ চনৰ অনুবাদটো "এটা বিনামূলীয়া ছয়-বিট" পদ্ধতিত, শাৰী-অনুশাৰী ৰূপান্তৰ হিচাপে কৰা হৈছিল—এই অনুবাদ প্ৰায়ে ইউনিড'মেটিক আৰু কোনো কোনো ঠাইত প্ৰাচীন ইংৰাজী ধৰণত লেখা। ৰবাৰ্ট ফিটজেৰাল্ডৰ ১৯৭৪ চনৰ সংস্কৰণ (অক্সফৰ্ড ৱৰ্ল্ডছ ক্লাছিকছ) চুটি, বেছিভাগেই ইয়াম্বিক শাৰী আৰু আগৰ ইংৰাজী কবিতাৰ ধ্বনি আৰু ছন্দ ব্যৱহাৰ কৰিছে।
ৰবাৰ্ট ফেগলেছ (১৯৯০, পেংগুইন ক্লাছিকছ) আৰু ষ্টেনলি লম্বাৰ্ডো (১৯৯৭) অধিক সমসাময়িক আমেৰিকান-ইংৰাজী ভাষা আৰু প্ৰবচন যোগ কৰি হোমাৰৰ মূল ভাষাৰ গতিময়তা আৰু সৰল সূত্ৰধৰ্মীভাৱে প্ৰকাশ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। ৰডনি মেৰিলে ২০০৭ চনত ইউনিভাৰ্চিটি অৱ মিচিগান প্ৰেছৰ দ্বাৰা প্ৰকাশিত অনুবাদখন ইংৰাজী পদ্যৰ মাধ্যমেৰে মূল গ্ৰীক ডাক্টিলিক হেক্সামিটাৰৰ দৰে ৰূপ দিবলৈ চেষ্টা কৰিছে।
২০১৫ চনত পিটাৰ গ্ৰীনে ইলিয়াড অনুবাদ কৰে, যিটো ইউনিভাৰ্চিটি অৱ কেলিফৰ্নিয়া প্ৰেছৰ দ্বাৰা প্ৰকাশ পায়। সেই একেটা বছৰত কেৰ’লিন আলেকজেণ্ডাৰে এগৰাকী মহিলাৰ দ্বাৰা প্ৰথম পূৰ্ণদৈৰ্ঘ্য ইংৰাজী অনুবাদ প্ৰকাশ কৰে।
সৰ্বশেষত, ২০২৩ চনত এমিলি উইলছনে তেওঁৰ অনুবাদত ছন্দহীন ইয়াম্বিক পেণ্টামিটাৰ ব্যৱহাৰ কৰিছে, যিটো আগৰ ধাৰণাৰ পৰা কিছুটা ভিন্ন দৃষ্টিভংগী আগবঢ়ায়।
লগতে চাওক
[সম্পাদনা কৰক]তথ্য উৎস
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Fantuzzi, et al., The Greek Epic Cycle and Its Ancient Reception - A Companion, 2015.
- ↑ Homer, Iliad, Volume I, Books 1–12, translated by A. T. Murray, revised by William F. Wyatt, Loeb Classical Library 170, Cambridge, MA, Harvard University Press, 1924.
- ↑ Homer, Iliad, Volume II - Books 13–24, translated by A. T. Murray, revised by William F. Wyatt, Loeb Classical Library 171, Cambridge, MA, Harvard University Press, 1925.
- ↑ শইকীয়া, প্ৰদীপ (2015). ইলিয়াদ. বনলতা.
- ↑ Plato, Ion, translated by Harold North Fowler, W. R. M. Lamb, Loeb Classical Library, 164, Cambridge, MA, Harvard University Press, 1925.
- ↑ Ready & Tsagalis 2018.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 শইকীয়া, প্ৰদীপ (2015). ইলিয়াদ. বনলতা.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 "The Iliad : character list". Sparknotes.com. https://www.sparknotes.com/lit/iliad/characters। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 January 2021.