কঠিন
কঠিন (ইংৰাজী: Solid) বুলি ক'লে পদাৰ্থৰ চাৰিটা মৌলিক অৱস্থাৰ ভিতৰত এটাক বুজোৱা হয় (বাকীবোৰ হ’ল তৰল, গেছ আৰু প্লাজমা)। কঠিন পদাৰ্থত থকা অণুবোৰ একেলগে ঘনিষ্ঠভাৱে লগলাগি থাকে আৰু ইয়াত গতিশক্তিৰ পৰিমাণ কম। কঠিন পদাৰ্থৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে গাঁথনিগত কঠিনতা (কঠিন বস্তুৰ দৰে) আৰু পৃষ্ঠত প্ৰয়োগ কৰা বলৰ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা। তৰল পদাৰ্থৰ দৰে কঠিন বস্তু এটাই ইয়াৰ পাত্ৰৰ আকৃতি ল’বলৈ বৈ নাযায়, নতুবা ই গেছৰ দৰে উপলব্ধ সমগ্ৰ আয়তন পূৰণ কৰিবলৈ প্ৰসাৰিত নহয়। কঠিন পদাৰ্থৰ পৰমাণুবোৰ হয় নিয়মীয়া জ্যামিতিক জালিত (স্ফটিকীয় কঠিন পদাৰ্থ, য'ত ধাতু আৰু সাধাৰণ বৰফ অন্তৰ্ভুক্ত), নহয় অনিয়মিতভাৱে (সাধাৰণ খিৰিকীৰ কাঁচৰ দৰে আকাৰহীন কঠিন পদাৰ্থ) ইটোৱে সিটোৰ লগত বান্ধ খাই থাকে। কঠিন পদাৰ্থক কম চাপেৰে সংকোচন কৰিব নোৱাৰি।
কঠিন পদাৰ্থৰ সৈতে জড়িত পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ শাখাটোক কঠিন অৱস্থাৰ পদাৰ্থবিজ্ঞান বোলা হয়, আৰু ই ঘনীভূত পদাৰ্থৰ পদাৰ্থবিজ্ঞানৰ মূল শাখা (য'ত তৰল পদাৰ্থও অন্তৰ্ভুক্ত)। পদাৰ্থ বিজ্ঞান মূলতঃ কঠিন পদাৰ্থৰ ভৌতিক আৰু ৰাসায়নিক ধৰ্মৰ সৈতে জড়িত। কঠিন অৱস্থাৰ ৰসায়ন বিজ্ঞান বিশেষভাৱে নতুন পদাৰ্থৰ সংশ্লেষণৰ লগতে চিনাক্তকৰণ আৰু ৰাসায়নিক গঠনৰ বিজ্ঞানৰ সৈতে জড়িত।
কঠিন পদাৰ্থৰ শ্ৰেণী[সম্পাদনা কৰক]
কঠিন পদাৰ্থত থকা পৰমাণুৰ মাজৰ বলবোৰে বিভিন্ন ৰূপ ল’ব পাৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, ছডিয়াম ক্লৰাইডৰ এটা স্ফটিক (সাধাৰণ লৱণ) আয়নিক ছডিয়াম আৰু ক্ল'ৰিনৰ দ্বাৰা গঠিত, যিবোৰ আয়নিক বান্ধোনৰ দ্বাৰা একেলগে ৰখা হয়।[1] হীৰা[2] বা চিলিকনত পৰমাণুবোৰে ইলেক্ট্ৰন ভাগ-বতৰা কৰি সসঙ্কেত বান্ধোন গঠন কৰে।[3] ধাতুত ইলেক্ট্ৰনবোৰ ধাতুৰ বন্ধনত ভাগ কৰা হয়।[4] কিছুমান কঠিন পদাৰ্থ, বিশেষকৈ বেছিভাগ জৈৱিক যৌগ, প্ৰতিটো অণুৰ ওপৰত ইলেক্ট্ৰনিক আধান ডাৱৰৰ মেৰুকৰণৰ ফলত হোৱা ভ্যান ডেৰ ৱালছ বলৰ সৈতে একেলগে ধৰি ৰখা হয়। কঠিন পদাৰ্থৰ প্ৰকাৰৰ মাজত হোৱা অসাদৃশ্য ইহঁতৰ বন্ধনৰ মাজৰ পাৰ্থক্যৰ ফলত হয়।
ধাতু[সম্পাদনা কৰক]
ধাতু সাধাৰণতে শক্তিশালী, ঘন আৰু বিদ্যুৎ আৰু তাপ উভয়ৰে ভাল পৰিবাহী।[5][6] পৰ্যাবৃত্ত তালিকাত থকা মৌলবোৰৰ ডাঙৰ অংশ, ব’ৰনৰ পৰা প’ল’নিয়ামলৈ অংকন কৰা তিৰ্যক ৰেখাৰ বাওঁফালে থকা মৌলবোৰ ধাতু। দুটা বা তাতকৈ অধিক মৌলৰ মিশ্ৰণ যাৰ প্ৰধান উপাদানটো এটা ধাতু হয়, সেইবোৰক মিশ্ৰণ বুলি জনা যায়।
খনিজ পদাৰ্থ[সম্পাদনা কৰক]
খনিজ পদাৰ্থ হৈছে উচ্চ চাপৰ অধীনত বিভিন্ন ভূতাত্ত্বিক প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা[7] গঠিত প্ৰাকৃতিকভাৱে পোৱা কঠিন পদাৰ্থ। প্ৰকৃত খনিজ হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত হ’বলৈ হ’লে কোনো পদাৰ্থৰ গোটেইখিনিতে একেধৰণৰ ভৌতিক ধৰ্মৰ স্ফটিক গঠন থাকিব লাগিব। খনিজ পদাৰ্থৰ গঠন বিশুদ্ধ মৌল আৰু সৰল লৱণৰ পৰা আৰম্ভ কৰি হাজাৰ হাজাৰ জনাজাত ৰূপৰ অতি জটিল চিলিকেটলৈকে পোৱা যায়।
চিৰামিক[সম্পাদনা কৰক]
চিৰামিক কঠিন পদাৰ্থ অজৈৱ যৌগৰে গঠিত, সাধাৰণতে ৰাসায়নিক মৌলৰ অক্সাইড।[9] ইহঁত ৰাসায়নিকভাৱে নিষ্ক্ৰিয়, আৰু প্ৰায়ে আম্লিক বা কষ্টিক পৰিৱেশত হোৱা ৰাসায়নিক খহনীয়া সহ্য কৰিবলৈ সক্ষম। সাধাৰণতে চিৰামিকে ১০০০ৰ পৰা ১৬০০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ (১৮০০ৰ পৰা ৩০০০ ডিগ্ৰী ফাৰেনহাইট)ৰ ভিতৰত উচ্চ উষ্ণতা সহ্য কৰিব পাৰে। ইয়াৰ ব্যতিক্ৰম হ’ল অক্সাইড অজৈৱিক পদাৰ্থ, যেনে নাইট্ৰাইড, ব’ৰাইড আৰু কাৰ্বাইড।
গ্লাছ-চিৰামিক[সম্পাদনা কৰক]
কাঁচ-চিৰামিক পদাৰ্থই অস্ফটিকীয় কাঁচ আৰু স্ফটিকীয় চিৰামিক দুয়োটাৰে সৈতে বিভিন্ন ধৰ্ম ভাগ-বতৰা কৰে। ইহঁতক কাঁচ হিচাপে গঠন কৰা হয়, আৰু তাৰ পিছত তাপ পৰিশোধনৰ দ্বাৰা আংশিকভাৱে স্ফটিকীয় কৰা হয়, যাৰ ফলত আকাৰহীন আৰু স্ফটিকীয় দুয়োটা পৰ্যায় উৎপন্ন হয় যাতে স্ফটিকীয় দানাবোৰ অস্ফটিকীয় আন্তঃদানাযুক্ত পৰ্যায়ৰ ভিতৰত সোমাই থাকে।
জৈৱিক কঠিন পদাৰ্থ[সম্পাদনা কৰক]
জৈৱ ৰসায়নে কাৰ্বন আৰু হাইড্ৰজেনৰ ৰাসায়নিক যৌগসমূহৰ গঠন, ধৰ্ম, বিক্ৰিয়া আৰু সংশ্লেষণ (বা অন্য উপায়েৰে) প্ৰস্তুতিৰ বিষয়ে অধ্যয়ন কৰে, য'ত নাইট্ৰজেন, অক্সিজেন আৰু হেল'জেনৰ দৰে যিকোনো সংখ্যক অন্যান্য মৌল থাকিব পাৰে: ফ্ল'ৰিন, ক্ল'ৰিন, ব্ৰমিন আৰু আয়’ডিন। কিছুমান জৈৱ যৌগত ফছফৰাছ বা চালফাৰ মৌলও থাকিব পাৰে। জৈৱিক কঠিন পদাৰ্থৰ উদাহৰণ হ’ল কাঠ, পেৰাফিন মম, নেফ্থালিন আৰু বহুতো ধৰণৰ পলিমাৰ আৰু প্লাষ্টিক।
সংমিশ্ৰিত সামগ্ৰী[সম্পাদনা কৰক]
সংমিশ্ৰিত পদাৰ্থত দুটা বা তাতকৈ অধিক মেক্ৰস্কোপিক পৰ্যায় থাকে, ইয়াৰে এটা প্ৰায়ে চিৰামিক। উদাহৰণস্বৰূপে, এটা অবিৰত মেট্ৰিস্ক, আৰু চিৰামিক কণা বা আঁহৰ এটা বিক্ষিপ্ত পৰ্যায়।
কম্পোজিট পদাৰ্থৰ প্ৰয়োগ তীখা-শক্তিশালী কংক্ৰিটৰ দৰে গাঁথনিগত উপাদানৰ পৰা আৰম্ভ কৰি নাছাৰ মহাকাশ শাটলৰ তাপ সুৰক্ষা ব্যৱস্থাত মূল আৰু অবিচ্ছেদ্য ভূমিকা পালন কৰা তাপ নিৰোধক টাইলছলৈকে, যিটো শাটলৰ পৃষ্ঠভাগক পুনৰ তাপৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
অৰ্ধপৰিবাহী[সম্পাদনা কৰক]
অৰ্ধপৰিবাহী হ'ল এনে পদাৰ্থ যিবোৰৰ ধাতু পৰিবাহী আৰু অধাতুৰ অৱৰোধকৰ মাজত বৈদ্যুতিক প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা (আৰু পৰিবাহীতা) থাকে। ব’ৰনৰ পৰা সোঁফালে তিৰ্যকভাৱে তললৈ যোৱা পৰ্যাবৃত্ত তালিকাত পোৱা যায়। ইহঁতে বৈদ্যুতিক পৰিবাহী (বা ধাতু, বাওঁফালে) ইনচুলেটৰৰ পৰা (সোঁফালে) পৃথক কৰে।
অৰ্ধপৰিবাহী পদাৰ্থৰ পৰা নিৰ্মিত যন্ত্ৰসমূহ আধুনিক ইলেক্ট্ৰনিকছৰ ভেটি, ৰেডিঅ', কম্পিউটাৰ, টেলিফোন আদি। অৰ্ধপৰিবাহী যন্ত্ৰসমূহৰ ভিতৰত ট্ৰেঞ্জিষ্টৰ, সৌৰকোষ, ডাইঅ'ড আৰু সংহত বৰ্তনী আদি অন্তৰ্ভুক্ত। সৌৰ ফটোভল্টিক পেনেল হৈছে বৃহৎ অৰ্ধপৰিবাহী যন্ত্ৰ যিয়ে পোহৰক প্ৰত্যক্ষভাৱে বৈদ্যুতিক শক্তিলৈ ৰূপান্তৰিত কৰে।
নেন'পদাৰ্থ[সম্পাদনা কৰক]
বহুতো পৰম্পৰাগত কঠিন পদাৰ্থই নেন’মিটাৰ আকাৰলৈ সংকুচিত হ’লে বিভিন্ন ধৰ্ম প্ৰদৰ্শন কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, সাধাৰণতে হালধীয়া সোণ আৰু ধূসৰ চিলিকনৰ নেনোকণাবোৰৰ ৰং ৰঙা; সোণৰ নেনোকণাবোৰ সোণৰ স্লেবতকৈ বহু কম উষ্ণতাত (২.৫ এন এম আকাৰৰ বাবে ~৩০০ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ) গলি যায়; [8] নেনোকণাবোৰৰ পৃষ্ঠভাগৰ ক্ষেত্ৰফল শক্তিৰ ক্ষেত্ৰত কিছুমান বিশেষ প্ৰয়োগৰ বাবে ইহঁতক অত্যন্ত আকৰ্ষণীয় কৰি তোলে।[9][10]
জৈৱ পদাৰ্থ[সম্পাদনা কৰক]
বহুতো প্ৰাকৃতিক (বা জৈৱিক) পদাৰ্থ উল্লেখযোগ্য যান্ত্ৰিক ধৰ্মৰ জটিল সংমিশ্ৰিত। কোটি কোটি বছৰৰ বিৱৰ্তনৰ পৰা উত্থাপিত এই জটিল গঠনসমূহে সামগ্ৰী বিজ্ঞানীসকলক নতুন সামগ্ৰীৰ ডিজাইনৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰেৰণা যোগাইছে। ইহঁতৰ সংজ্ঞায়িত বৈশিষ্ট্যসমূহৰ ভিতৰত আছে গাঁথনিগত স্তৰ, বহুকাৰ্য্যকৰীতা আৰু আত্ম-নিৰাময় ক্ষমতা। আত্মসংগঠন বহু জৈৱিক পদাৰ্থ আৰু আণৱিক স্তৰৰ পৰা ওপৰলৈকে গঠনসমূহ একত্ৰিত হোৱাৰ ধৰণৰো এক মৌলিক বৈশিষ্ট্য। এইদৰে উচ্চ কাৰ্যক্ষম জৈৱবস্তুৰ ৰাসায়নিক সংশ্লেষণত স্ব-সমাবেশ এক নতুন কৌশল হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে।
ভৌতিক ধৰ্ম[সম্পাদনা কৰক]
ৰাসায়নিক গঠনৰ নিৰ্ণায়ক প্ৰমাণ প্ৰদান কৰা মৌল আৰু যৌগসমূহৰ ভৌতিক ধৰ্মসমূহৰ ভিতৰত গন্ধ, ৰং, আয়তন, ঘনত্ব (প্ৰতি একক আয়তনত ভৰ), গলনাংক, উতলাংক, তাপ ক্ষমতা, ভৌতিক ৰূপ আৰু কোঠাৰ উষ্ণতাত আকৃতি (কঠিন, তৰল বা গেছ; ঘন, ত্ৰিকোণীয় স্ফটিক আদি), কঠিনতা, ছিদ্ৰতা, বিবৰ্তন সূচকাংক আৰু বহুতো।
তথ্যসূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]
- ↑ Holley, Dennis (2017-05-31) (en ভাষাত). GENERAL BIOLOGY I: Molecules, Cells and Genes. Dog Ear Publishing. ISBN 9781457552748. https://books.google.com/books?id=_uUlDwAAQBAJ&q=sodium+chloride+made+up+of+ionic+sodium+and+chlorine+ionically+bonded+together&pg=PA39.
- ↑ Rogers, Ben; Adams, Jesse; Pennathur, Sumita (2014-10-28) (en ভাষাত). Nanotechnology: Understanding Small Systems, Third Edition. CRC Press. ISBN 9781482211726. https://books.google.com/books?id=HI9qBAAAQBAJ&q=in+diamond++atoms+share+electrons+forming+covalent+bonds&pg=PA93.
- ↑ Nahum, Alan M.; Melvin, John W. (2013-03-09) (en ভাষাত). Accidental Injury: Biomechanics and Prevention. Springer Science & Business Media. ISBN 9781475722642. https://books.google.com/books?id=on_SBwAAQBAJ&q=in+silicon+atoms+share+electrons+forming+covalent+bonds&pg=PA15.
- ↑ Narula, G. K.; Narula, K. S.; Gupta, V. K. (1989) (en ভাষাত). Materials Science. Tata McGraw-Hill Education. ISBN 9780074517963. https://books.google.com/books?id=oEvTt1ZFo_MC&q=in+metal+electrons+shared+through+metallic+bonding&pg=PA60.
- ↑ Arnold, Brian (2006-07-01) (en ভাষাত). Science Foundation. Letts and Lonsdale. ISBN 9781843156567. https://books.google.com/books?id=0ID973WaVBoC&q=strong%2C+dense%2C+and+good+conductors+of+electricity+and+heat+metals&pg=PA58.
- ↑ Group, Diagram (2009-01-01) (en ভাষাত). The Facts on File Chemistry Handbook. Infobase Publishing. ISBN 9781438109558. https://books.google.com/books?id=NH23yrRwbU4C&q=strong%2C+dense%2C+and+good+conductors+of+both+electricity+and+heat+metals&pg=PA78.
- ↑ Bar-Cohen, Yoseph; Zacny, Kris (2009-08-04) (en ভাষাত). Drilling in Extreme Environments: Penetration and Sampling on Earth and other Planets. John Wiley & Sons. ISBN 9783527626632. https://books.google.com/books?id=j9guFwAQZjsC&q=Minerals+are+naturally+occurring+solids+formed+through+various+geological+processes+under+high+pressures.&pg=PA666.
- ↑ Buffat, Ph.; Borel, J.-P. (1976). "Size effect on the melting temperature of gold particles". Physical Review A খণ্ড 13 (6): 2287. doi:10.1103/PhysRevA.13.2287. http://infoscience.epfl.ch/record/100337.
- ↑ Walter H. Kohl (1995). Handbook of materials and techniques for vacuum devices. Springer. পৃষ্ঠা. 164–167. ISBN 1-56396-387-6. https://books.google.com/books?id=-Ll6qjWB-RUC&pg=PA164.
- ↑ Shpak, Anatoly P.; Kotrechko, Sergiy O.; Mazilova, Tatjana I; Mikhailovskij, Igor M (2009). "Inherent tensile strength of molybdenum nanocrystals". Science and Technology of Advanced Materials খণ্ড 10 (4): 045004. doi:10.1088/1468-6996/10/4/045004. PMID 27877304.