ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী মন্দিৰ

ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী মন্দিৰ
সাধাৰণ তথ্য
স্থান	মাতাবাৰী, উদয়পুৰ
ধৰ্মীয় আনুগত্য	হিন্দু ধৰ্ম
ৰাজ্য	ত্ৰিপুৰা
জিলা	গোমতি
স্থাপত্য সম্পৰ্কীয় বৰ্ণনা
স্থাপত্য শৈলী	বঙালী এক-ৰত্নশৈলী
প্ৰতিষ্ঠাতা	মহাৰাজ ধ্যান মাণিক্য
নিৰ্দিষ্টকৰণ

ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী মন্দিৰ (ইংৰাজী: Tripura Sundari Temple) হৈছে ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী দেৱীৰ এটা হিন্দু মন্দিৰ। এই দেৱীক স্থানীয়ভাৱে দেৱী ত্ৰিপুৰেশ্বৰী বুলি জনা যায়। ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী পাৰ্বতীৰ তৃতীয় মহাবিদ্যা আৰু মুখ্য ৰূপ বুলি ধৰা হয়। মন্দিৰটো আগৰতলা, ত্ৰিপুৰাৰ পৰা প্ৰায় ৫৫ কিলোমিটাৰ দূৰত প্ৰাচীন উদয়পুৰ চহৰত অৱস্থিত আৰু আগৰতলাৰ পৰা ৰেল আৰু পথেৰে যাব পাৰি। এই মন্দিৰ দেশৰ আটাইতকৈ পৱিত্ৰ হিন্দু মন্দিৰসমূহৰ ভিতৰত এটা বুলি বিশ্বাস কৰা হয় আৰু অসমৰ কামাখ্যা মন্দিৰৰ পিছতেই উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ ভিতৰত সৰ্বাধিক সংখ্যক দৰ্শনাৰ্থীৰ ভিৰ হয়। ত্ৰিপুৰা ৰাজ্যৰ নাম এই মন্দিৰৰ নামেৰে ৰখা হৈছে। মাতাবাৰী নামেৰেও এই দেৱী জনাজাত। মন্দিৰটো কাছৰ কুঁজৰ (কুৰ্ম) দৰে এটা সৰু পাহাৰৰ ওপৰত স্থাপন কৰা হৈছে। সেয়ে কুৰ্ম পীঠস্থান হিছাপেও জনাজাত। দেৱীক পৰম্পৰাগত ব্ৰাহ্মণ পুৰোহিতসকলে সেৱা আগবঢ়ায়।

মন্দিৰটো ৫১টা শক্তি পীঠাৰ ভিতৰত এটা পীঠস্থান। জনশ্ৰুতি অনুসৰি সতীৰ সোঁ ভৰিৰ (দক্ষিণ চৰণ) এটা অংশ ইয়াত পৰিছিল। ইয়াত শক্তিক ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী হিচাপে পূজা কৰা হয় আৰু ইয়াৰ সৈতে থকা ভৈৰৱ হৈছে ত্ৰিপুৰেশ। ১৫০১ চনৰ খ্ৰীষ্টপূৰ্বত ত্ৰিপুৰা ধন্যমাণিক্যৰ মহাৰাজৰ দ্বাৰা নিৰ্মাণ কৰা ফিনিয়ালৰ সৈতে তিনি স্তৰৰ চালৰ সৈতে এটা ঘনীয় অট্টালিকা। মুখ্য মন্দিৰটো বঙালী এক-ৰত্ন শৈলীত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে।

মন্দিৰৰ গৰ্ভগৃহত দেৱীৰ দুটা একে কিন্তু পৃথক আকাৰৰ ক'লা শিলৰ মূৰ্তি আছে। ৫ ফুট উচ্চতাৰ ডাঙৰ আৰু অধিক বিশিষ্ট মূৰ্তিটো হৈছে ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী দেৱীৰ আৰু সৰুমূৰ্তিটো যাক আক্ষৰিক ভাৱে ছোটো-মা বুলি কোৱা হয় (আক্ষৰিক ভাৱে, সৰু মাতৃ)। সৰু মূৰ্তিটো ২ ফুট ওখ আৰু এইটো দেৱী চণ্ডীৰ মূৰ্তি। কোৱা হয় যে সৰু মূৰ্তিটো ত্ৰিপুৰাৰ ৰজাসকলে যুদ্ধক্ষেত্ৰলৈ কঢ়িয়াই নিয়াৰ লগতে চিকাৰ অভিযানলৈ লৈ গৈছিল।প্ৰতি বছৰে দেৱালী উপলক্ষে মন্দিৰৰ ওচৰত এখন বিখ্যাত মেলা অনুষ্ঠিত হয় আৰু ০.২ নিযুতৰো অধিক তীৰ্থযাত্ৰীয়ে মন্দিৰ দৰ্শন কৰে।

ইতিহাস

ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী দেৱী

জনশ্ৰুতি অনুসৰি পঞ্চদশ শতিকাৰ অন্তিম বছৰবোৰত ত্ৰিপুৰাত শাসন কৰা ৰজা ধন্য মাণিক্য‌ই এদিনাখন ৰাতি সপোনত দেখা পাইছিল যে ত্ৰিপুৰ সুন্দৰীয়ে তেওঁক ৰাজ্যৰ সমসাময়িক ৰাজধানী উদয়পুৰ চহৰৰ ওচৰৰ পাহাৰত দেৱীক উপাসনা আৰম্ভ কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিছিল। ৰজাই গম পালে যে পাহাৰৰ ওপৰত এটা মন্দিৰ ইতিমধ্যে ভগৱান বিষ্ণুৰ নামত উৎসৰ্গিত কৰা হৈছে। বিষ্ণুক উৎসৰ্গিত মন্দিৰ এটাত কেনেকৈ শক্তিৰ মূৰ্তি থাকিব পাৰে সেয়া সিদ্ধান্ত ল'ব নোৱাৰি তেওঁ দ্বিধাগ্ৰস্ত হৈছিল। পিছদিনা ৰাতি ঈশ্বৰৰ দৃষ্টিৰ পুনৰাবৃত্তি ঘটিল। ৰজাই বুজি পাইছিল যে বিষ্ণু আৰু শক্তি একেই সৰ্বোচ্চ দেৱতাৰ (ব্ৰহ্ম) বিভিন্ন ৰূপ। সেয়েহে ত্ৰিপুৰ সুন্দৰীৰ মন্দিৰটো প্ৰায় ১৫০১ খ্ৰীষ্টপূৰ্বত অস্তিত্বলৈ আহিছিল।এই শতিকাৰ আৰম্ভণিতে মন্দিৰটোৱে ৫০০ বছৰ অতিক্ৰম কৰিছে। উল্লিখিত জনশ্ৰুতিটো হিন্দু ধৰ্মৰ দুটা উপ-গোট বৈষ্ণৱ আৰু শাক্ত সম্প্ৰদায়ৰ মাজত সংহতিৰ উদাহৰণ হিচাপে বৰ্ণনা কৰা হৈছে।

পৰ্যটনৰ আকৰ্ষণ

উদয়পুৰত দেৱীক ত্ৰিপুৰ সুন্দৰী হিচাপে পূজা কৰা হয়। দেৱীৰ স্থানীয় নাম বিলাক হ'ল ত্ৰিপুশ্বেৰী বা সদাচী। মন্দিৰটো এটা সৰু ঘনক অট্টালিকা যাৰ আধাৰত ২৪ বৰ্গফুট জোখৰ আৰু উচ্চতা ৭৫ ফুট। মন্দিৰটো এটা সৰু পাহাৰৰ ওপৰত অৱস্থিত যিটো কাছৰ কুঁজৰ আকৃতিৰ সদৃশ। সেয়ে এই মন্দিৰক কুৰ্ম পীঠ নামেৰেও জনাজাত। অন্যান্য সাধাৰণ হিন্দু মন্দিৰৰ দৰে মন্দিৰলৈ যোৱা পথৰ দোকানবোৰত ফুল আৰু নৈবেদ্যৰ বিক্ৰী কৰা হয় আৰু দৰ্শনাৰ্থীসকলে ক্ৰয় কৰি দেৱীৰ আগত প্ৰসাদ হিচাপে আগবঢ়াব পাৰে। ইয়াত আগবঢ়োৱা সাধাৰণ প্ৰসাদ হৈছে পেডা।ৰঙা জবা ফুল বা ৰক্তজবা দেৱীৰ আগত আগবঢ়োৱা হয়।

শক্তি পীঠস্থান হিছাপে

শিৱই সতী দেৱীৰ মৃতদেহ কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিছে

দক্ষ যজ্ঞ আৰু সতীৰ আত্মহননৰ প্ৰকৃত ঘটনাই প্ৰাচীন সংস্কৃত সাহিত্যক গঢ় দিয়াত যথেষ্ট গুৰুত্ব দিছিল আৰু আনকি ভাৰতৰ সংস্কৃতিৰ ওপৰতো প্ৰভাৱ পেলাইছিল। ইয়াৰ ফলত শক্তি পীঠাসকলৰ ধাৰণাটো আৰু তাত শক্তিবাদক শক্তিশালী কৰি বিকাশ ঘটিছিল। পুৰাণৰ বিশাল পৌৰাণিক কাহিনীবোৰে দক্ষ যজ্ঞক ইয়াৰ উৎপত্তিৰ কাৰণ হিচাপে লৈছিল। এইটো শৈৱধৰ্মৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ঘটনা যাৰ ফলত সতী দেৱীৰ ঠাইত শ্ৰী পাৰ্বতীৰ উদ্ভৱ হয় আৰু শিৱক এক গৃহস্থাশ্ৰমী (গৃহধাৰক) কৰি গণপতি আৰু সুব্ৰহ্মণ্যৰ উৎপত্তি হয়। শক্তি পীঠ হৈছে মাতৃ দেৱীৰ মন্দিৰ বা ঐশ্বৰিক স্থান। এইবোৰ ঠাই যিবোৰত সতী দেৱীৰ মৃতদেহৰ শৰীৰৰ অংশবোৰ পৰি যোৱাৰ ফলত শক্তিৰ উপস্থিতিৰে সন্নিবিষ্ট কৰা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। যেতিয়া ভগৱান শিৱই ইয়াক কঢ়িয়াই লৈ দুখত সমগ্ৰ আৰ্যৱৰ্তত ঘূৰি ফুৰিছিল। সংস্কৃতৰ ৫১টা বৰ্ণমালাৰ সৈতে ৫১টা শক্তি পীঠ সংযোগ আছে। প্ৰতিটো মন্দিৰত শক্তি আৰু কালভৈৰৱৰ বাবে মন্দিৰ আছে আৰু বেছিভাগ মন্দিৰে সেই মন্দিৰত শক্তি আৰু কালভৈৰৱৰ সৈতে বিভিন্ন নাম সংযুক্ত কৰে।

পশু বলি

মন্দিৰত পশু বলি এক জনপ্ৰিয় ৰীতি। ২০১৯ চনৰ অক্টোবৰত পশু বলি নিষিদ্ধ কৰা হৈছিল। কিন্তু ৫৭ দিনৰ নিষেধাজ্ঞাৰ পিছত ২০১৯ চনৰ ডিচেম্বৰৰ পৰা পুনৰ আৰম্ভ কৰা হৈছিল।

কল্যাণ সাগৰ

কল্যাণ সাগৰ

কল্যাণ সাগৰ মন্দিৰৰ পূব ফালে অৱস্থিত। ৬.৪ একৰত বিয়পি থকা ২২৪ গজ দৈৰ্ঘ্য আৰু ১৬০ গজ প্ৰস্থৰ এই বৃহৎ কল্যাণ সাগৰে মন্দিৰৰ চৌহদত এক মনোৰম সৌন্দৰ্য বৃদ্ধি কৰিছে যাৰ পৃষ্ঠভূমিত পাহাৰবোৰেও মনোৰমভাৱে শোভা বঢ়াইছে। পুখুৰীত বনাঞ্চলত বিলুপ্ত বুলি গণ্য কৰা বিৰল বস্তামী কাছৰে ভৰি আছে। তাৰে কিছুমান যথেষ্ট ডাঙৰ।