মূছা খাঁ
| মূছা খান | |
|---|---|
| বংগৰ বাৰ-ভূঞাসকলৰ মুৰব্বী
| |
| ৰাজত্ব | ১৫৯৯–১৬১১ |
| সন্তান | |
| মাছুম খান[1] | |
| পিতৃ | ইছা খান |
| ধৰ্ম | ইছলাম |
মূছা খান (বঙালী: মূসা খাঁ(১৫৯৯–১৬১০)) আছিল বংগৰ বাৰ ভূঞাসকলৰ নেতা। পিতৃ ইছা খানৰ মৃত্যুৰ পিছত তেওঁ এই পদ লাভ কৰে৷[2]
প্ৰাথমিক জীৱন আৰু পৰিয়াল[সম্পাদনা কৰক]
মুছা খানৰ জন্ম হৈছিল চৰাইলৰ বঙালী মুছলমান পৰিয়ালত। তেওঁ ইছা খানৰ জ্যেষ্ঠ পুত্ৰ আছিল৷ সম্ভৱতঃ তেওঁৰ প্ৰথম পত্নী আছিল ফাতিমা বিবি, যি ইব্ৰাহিম দনিছমাণ্ডৰ কন্যা আছিল।[3][4] তেওঁৰ আজোককাক বাই ৰাজপুত বংশৰ ভাগীৰথ৷ তেওঁ অযোধ্যাৰ পৰা প্ৰব্ৰজন কৰি বংগৰ চুলতান ঘিয়াচুদ্দিন মাহমুদ শ্বাহৰ দেৱান হিচাপে কাম কৰে। খানৰ ককাক কালিদাস গাজদানীয়েও দেৱান হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল আৰু ইব্ৰাহিম দনিশমাণ্ডৰ নিৰ্দেশনাত ইছলাম ধৰ্ম গ্ৰহণ কৰিছিল আৰু চুলাইমান খান নাম গ্ৰহণ কৰিছিল।[5] চুলাইমানে চুলতানৰ কন্যা চ্যেদা মোমেনা খাতুনক বিয়া কৰাই চৰাইলৰ জমিদাৰী লাভ কৰে যি মুছা খানৰ পিতৃৰ হাতলৈ যায়।[6] মুছা খানৰ দুজন কনিষ্ঠ ভাতৃ আছিল: আব্দুল্লা খান আৰু মাহমুদ খান। মাতৃৰ ফালৰ পৰা খুলশালীয়েক আলাউল খানৰ লগতে মুছা খানক মোগলৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিওঁতে তিনিওজনে সহায় কৰিছিল। তেওঁৰ ইলিয়াছ খান নামৰ আন এজন ভাতৃও আছিল, যি পিছলৈ মোগলৰ ওচৰত আত্মসমৰ্পণ কৰে।[7]
কৰ্মজীৱন[সম্পাদনা কৰক]
১৫৯৯ চনত পিতৃৰ মৃত্যুৰ পিছত মুছা খানে সোণাৰগাঁৱৰ সিংহাসন উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে লাভ কৰি ভাটিৰ বিশাল ভূখণ্ড অৰ্জন কৰি বংগৰ বাৰ ভূঞা ভূমি মালিকৰ প্ৰধান হয়। পিতৃৰ উত্তৰাধিকাৰ অব্যাহত ৰাখি তেওঁ ১৬১০ চনৰ ১০ জুলাইলৈকে মোগলৰ আক্ৰমণক এক দশকৰো অধিক সময় প্ৰতিহত কৰিছিল আৰু সম্ৰাট জাহাংগীৰ আৰু বংগৰ চুবেদাৰৰ সেনা সেনাপতি ইছলাম খান চিষ্টীয়ে তেওঁক সিংহাসনৰ পৰা বন্দী কৰি ৰাখিছিল।[8][9]
চুবাহদাৰ ইব্ৰাহিম খান ফাথ-ই-জাং (১৬১৭-১৬২৪)ৰ কাৰ্যকালত মুছা খান মোগল শক্তিৰ প্ৰতি আনুগত্যশীল হৈ মুক্তি লাভ কৰে। তেওঁ ত্ৰিপুৰা বিজয় আৰু কামৰূপৰ বিদ্ৰোহ দমনত সক্ৰিয়ভাৱে অংশগ্ৰহণ কৰিছিল।[2]
মৃত্যু[সম্পাদনা কৰক]
১৬২৩ চনত জাহাংগীৰনগৰ চহৰত মুছা খানৰ মৃত্যু হয়৷ তেওঁৰ পিছত তেওঁৰ পুত্ৰ মাছুম খান ৰাজপাটত বহে। বাঘ-ই-মুছা-খান (মুছা খানৰ বাগিচা) নামেৰে পৰিচিত ঠাইত তেওঁক সমাধিস্থ কৰা হয়। তেওঁৰ সমাধিৰ ওচৰত তেওঁৰ পুত্ৰ দিৱান মুনাওৱাৰ খানে মুছা খান মছজিদ নামেৰে এটা মছজিদ নিৰ্মাণ কৰিছিল। এই সমাধি আৰু মছজিদটো ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ বৰ্তমানৰ আৱাসগৃহৰ চৌহদৰ ভিতৰত অৱস্থিত।[2]
তথ্যসূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]
- ↑ Muazzam Hussain Khan (2012). "Masum Khan". In ছিৰাজুল ইছলাম; মিয়া, শ্বাহজাহান; খানম, মাহফুজা; আহমেদ, শ্বব্বীৰ. বাংলাপিডিয়া: বাংলাদেশৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বিশ্বকোষ (অনলাইন ed.). ঢাকা, বাংলাদেশ: বাংলাপিডিয়া ট্ৰাষ্ট, এছিয়াটিক চচাইটি অফ বাংলাদেশ. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. Retrieved 5 April 2024.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Muazzam Hussain Khan (2012). "Musa Khan". In ছিৰাজুল ইছলাম; মিয়া, শ্বাহজাহান; খানম, মাহফুজা; আহমেদ, শ্বব্বীৰ. বাংলাপিডিয়া: বাংলাদেশৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বিশ্বকোষ (অনলাইন ed.). ঢাকা, বাংলাদেশ: বাংলাপিডিয়া ট্ৰাষ্ট, এছিয়াটিক চচাইটি অফ বাংলাদেশ. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. Retrieved 5 April 2024.
- ↑ Karim, Nurul (1954), S. Moinul Haq, ed., "Role of 'Isa Khan in the History of East Pakistan", Journal of the Pakistan Historical Society (Pakistan Historical Society): 129, https://books.google.com/books?id=sRDjAAAAMAAJ&q=%22Probably+these+sons+of+%27Isa%27+Khan+were+the+issues+of+his+first+Muslim+wife,+Fatimah,+Musa%27+Khan+who+succeeded+his+father+%22, আহৰণ কৰা হৈছে: 2020-09-25
- ↑ Taifoor, Syed Muhammed (1965), Glimpses of Old Dhaka: a short historical narration of East Bengal and Aassam, S. M. Perwez, p. 94, https://books.google.com/books?id=579HAAAAMAAJ
- ↑ Hussainy Chisti, Syed Hasan Imam (1999), Sharif Uddin Ahmed, ed., "Arabic and Persian in Sylhet", Sylhet: History and Heritage (Bangladesh Itihas Samiti): 600, ISBN 978-984-31-0478-6, https://books.google.com/books?id=M_BtAAAAMAAJ
- ↑ AA Sheikh Md Asrarul Hoque Chisti (2012). "Isa Khan". In ছিৰাজুল ইছলাম; মিয়া, শ্বাহজাহান; খানম, মাহফুজা; আহমেদ, শ্বব্বীৰ. বাংলাপিডিয়া: বাংলাদেশৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বিশ্বকোষ (অনলাইন ed.). ঢাকা, বাংলাদেশ: বাংলাপিডিয়া ট্ৰাষ্ট, এছিয়াটিক চচাইটি অফ বাংলাদেশ. ISBN 984-32-0576-6. OCLC 52727562. Retrieved 5 April 2024.
- ↑ Nathan, Mirza (1936). M. I. Borah. ed. Baharistan-I-Ghaybi – Volume I. প্ৰকাশক Gauhati, Assam, British Raj: Government of Assam. পৃষ্ঠা. 57. https://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.84864/page/n95/mode/2up.
- ↑ Feroz, M A Hannan (2009). 400 years of Dhaka. Ittyadi. পৃষ্ঠা. 12.
- ↑ Sen, Sailendra (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books. পৃষ্ঠা. 165. ISBN 978-9-38060-734-4.