স্ত্ৰীবোধ (আলোচনী)
 ১৮৫৮ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ 'স্ত্ৰীবোধ' সংখ্যাৰ বেটুপাত পৃষ্ঠা (সংস্কৰণ ২ সংখ্যা ২) | |
| প্ৰতিষ্ঠাপক | কে.এন. কাব্ৰা |
|---|---|
| প্ৰথম সংখ্যা | ১৮৫৭ |
| শেষ সংখ্যা | ১৯৫২ |
| দেশ | ভাৰত |
| ভাষা | গুজৰাটী ভাষা |
স্ত্ৰীবোধ (ইংৰাজী: Stribodh, গুজৰাটী: સ્ત્રી બોધ) গুজৰাটী ভাষাৰ এখন মাহেকীয়া আলোচনী আছিল। ১৮৫৭ চনত সমাজ সংস্কাৰকৰ এক গোটে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। এই আলোচনীখন ভাৰতৰ মহিলা পঢ়ুৱৈসকললৈ লক্ষ্য কৰি লিখা প্ৰাৰম্ভিক আলোচনীসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম আছিল। [টোকা 1][1] মহিলা শিক্ষাৰ বিকাশ আৰু উন্নয়নত সহায় কৰিবলৈ আৰু মহিলা ঘৰুৱা জীৱনৰ সামগ্ৰিক মানদণ্ড উন্নত কৰিবলৈ আলোচনীখন মুকলি কৰা হৈছিল। জনপ্ৰিয় ধাৰণাৰ বিপৰীতে ইয়াত সামাজিক সংস্কাৰৰ বাবে ওকালতি প্ৰায় অনুপস্থিত আছিল। ইয়াক মুখ্যতঃ উচ্চ আৰু মধ্যবিত্ত মহিলাসকলক ভিক্ট'ৰিয়ান নৈতিকতাৰ তেতিয়াৰ প্ৰচলিত মানদণ্ডৰ সৈতে খাপ খোৱা এক মাধ্যম হিচাপে দেখা যায়। ১৯৫২ চনত ইয়াৰ প্ৰকাশ বন্ধ হয়।[2]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]'স্ত্ৰীবোধ আলোচনী' ১৮৫৭ চনৰ জানুৱাৰী মাহত পাৰ্চী আৰু হিন্দু সমাজ সংস্কাৰকৰ এক গোটে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল।[3] প্ৰগতিশীল বাতৰি কাকত 'ৰাষ্ট গোফতাৰ'ৰ সম্পাদক কে.এন. কাব্ৰা, ব্যৱসায়ী মঙ্গলদাস নাথুভয়, অধিবক্তা নানাভাই হৰিদাস আৰু সমাজ সংস্কাৰক কাৰচন্দাস মুলজীয়ে এই আলোচনী প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল।[4][5] সোৰাবজী শাপুৰজী বাঙালীয়েও এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল।[6] ইয়াক 'ডুফ্তুৰ আস্কাৰা প্ৰেছ'ৰ পৰা প্ৰকাশ কৰা হৈছিল আৰু গুজৰাটৰ মহিলা পঢ়ুৱৈৰ প্ৰতি নিৰ্দেশিত প্ৰথম আলোচনী আছিল।[7]
১৮৫৭ চনৰ পৰা ১৮৬৩ চনলৈ আলোচনীখন যুটীয়াভাৱে বেহেৰামজী গান্ধী, সোৰাবাজী শাপুৰজী, কাৰচন্দাস মুলজী, মঙ্গলদাস নাথুভয় আৰু নানাভাই হৰিদাসে সম্পাদন কৰিছিল।[7] ১৮৬৫ চনৰ পৰা ১৮৬৭ চনলৈ কাৰচন্দাস সম্পাদক আছিল। তাৰ পিছত কে.এন. কাব্ৰাই ১৯০৪ চনৰ তেওঁৰ মৃত্যুলৈকে এই পদত অধিষ্ঠিত আছিল। পিছত তেওঁৰ জীয়ৰী চিৰিনে ১৯১৪ চনলৈকে ইয়াৰ সম্পাদনা কৰিছিল। পিছলৈ তেওঁৰ বোৱাৰী পুতলিবাই জাহাংগীৰ কাবাৰাজীয়ে দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰাৰ আগতে। ১৯৪১ চনত পুতলিবাইৰ মৃত্যুৰ পিছত ইতিমধ্যে পুতলিবাইৰ সৈতে আলোচনীখনৰ সহ-সম্পাদনা কৰি থকা কেশৱ প্ৰসাদ দেশাইয়ে সমগ্ৰ ব্যৱসায় আৰু সম্পাদকত্ব গ্ৰহণ কৰে।[7]
পাঠক
[সম্পাদনা কৰক]স্ত্ৰীবোধৰ মুখ্য উদ্দেশ্য আছিল উচ্চ আৰু মধ্যবিত্ত মহিলাৰ অৱসৰৰ সময়ৰ আলোচনী হিচাপে পৰিগণিত হোৱা। কিয়নো সেইসময়ৰ উচ্চ আৰু মধ্যবিত্ত পৰিয়ালবোৰৰ পুৰুষসকলে ব্ৰিটিছ ৰাজৰ বিভিন্ন উপাদানৰ সৈতে তেওঁলোকৰ নিজৰ লেনদেনৰ বাবে আদিম লিংগ সংস্কাৰৰ বাবে আটাইতকৈ মুকলি আছিল।[4]
ইয়াৰ মাচুল প্ৰথমতে প্ৰতি বছৰে ৩ টকা নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছিল কিন্তু ১৯১৪ চনত ইয়াক আধা কৰা হৈছিল। ইয়াৰ প্ৰাৰম্ভিক বছৰবোৰত, ই বাৰ্ষিক গ্ৰাহকসকলক এখন কিতাপও উপহাৰ দিছিল।[7]
সমল
[সম্পাদনা কৰক]প্ৰথম সংখ্যা
[সম্পাদনা কৰক]প্ৰথম সংখ্যাটোৰ প্ৰস্তাৱনাত উল্লেখ কৰা হৈছিল যে ইয়াৰ মূল উদ্দেশ্য আছিল মহিলা শিক্ষাৰ উন্নতিত সহায় কৰা আৰু মহিলা ঘৰুৱা জীৱনৰ সামগ্ৰিক মানদণ্ড উন্নত কৰা। আলোচনীখন এক ভাল মনোৰঞ্জনমূলক পঢ়াৰ উদ্দেশ্য আছিল। ই পঢ়াত সঠিক আগ্ৰহ গঢ়ি তোলাত সহায় কৰিব আৰু তাৰ পিছত বিভিন্ন ধৰণৰ হাতৰ কামৰ পৰিচয় দক্ষতাৰ সৈতে অনুসৰণ কৰিব, যাতে ধনী মহিলাসকলে সৃষ্টিশীলভাৱে সময় অতিবাহিত কৰিব পাৰে আনহাতে দৰিদ্ৰ মহিলাসকলে তেওঁলোকৰ পৰিয়ালৰ উপাৰ্জনত অৰিহণা যোগাব পাৰে।[4]
সাধাৰণ বিন্যাস
[সম্পাদনা কৰক]ইয়াৰ সংখ্যাবোৰ সাধাৰণতে প্ৰায় ২০-২২ পৃষ্ঠাৰ ডাবল-ডেমি আকাৰৰ[টোকা 2] আছিল আৰু ইয়াত কল্পকাহিনী আৰু কবিতাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ভ্ৰমণকাহিনী আৰু ঐতিহাসিক ঘটনা, আৱিষ্কাৰ আৰু দৈনন্দিন বিজ্ঞানৰ বিষয়ে বক্তৃতা লৈকে চিত্ৰিত কাহিনী আৰু প্ৰবন্ধ আছিল। প্ৰতিটো সংখ্যাৰ প্ৰথম পৃষ্ঠাত মুদ্ৰণ কৰা মূলমন্ত্ৰটো নেপোলিয়নৰ উদ্ধৃতি আছিল আৰু ৰাষ্ট্ৰ নিৰ্মাণত নাৰী শিক্ষাৰ ভূমিকাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল।[3][4]
লেখক
[সম্পাদনা কৰক]স্ত্ৰীবোধৰ বিশিষ্ট লেখকসকল মুখ্যতঃ স্থানীয় পাৰ্চী ব্যৱসায়ী আৰু সমাজ সংস্কাৰক আছিল। দলপতৰাম, নৰমাদ[8] আৰু আন কেইজনমানক বাদ দি, তেওঁলোকৰ লেখকৰ ভূমিকাত সৃষ্টিশীল সাহিত্য প্ৰতিষ্ঠাৰ পৰা মূলসুঁতিৰ ব্যক্তিত্বৰ অনুপস্থিতি আছিল। ১৮৭০ৰ দশকৰ পিছত ৰক্ষণশীল সাংস্কৃতিক পুনৰুজ্জীৱনবাদৰ প্ৰতি সাহিত্য প্ৰতিষ্ঠানৰ বৰ্ধিত সম্পৰ্কৰ সৈতে ইয়াক অধিক বৃদ্ধি পাইছিল। যিহেতু এই সময়ছোৱাক গুজৰাটী সাহিত্যত পণ্ডিত যুগ বুলি কোৱা হয়। সমসাময়িক স্থানীয় সাহিত্যশৈলীৰ সঠিক প্ৰতিনিধিত্ব নোহোৱা আলোচনীখনত এইটো প্ৰতিফলিত হৈছে।[4]
বিষয়বস্তু
[সম্পাদনা কৰক]ইয়াত প্ৰকাশিত বেছিভাগ প্ৰবন্ধ সাধাৰণ নৈতিক মূল্যবোধ ধৰি ৰখাৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা হৈছিল। কঠোৰ পৰিশ্ৰম, সততা আদিৰ গুণাগুণৰ প্ৰশংসা কৰাৰ সময়ত লোভ, অহংকাৰ, অলসতা, বিশ্বাসঘাতকতা, অন্ধবিশ্বাস আদিৰ দোষবোৰক নিন্দা কৰা হৈছিল। "প্ৰেমময় ঘৰ-পত্নী" বা "কাৰ্যকৰী শাসনকৰ্তা" হোৱাৰ বিষয়ে সঘনাই কিছুমান অংশ আছিল। সৌন্দৰ্য চৰ্চাৰৰ শিতান ৰখাৰ বাবে মহিলাসকলৰ সাধাৰণ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বিষয়ে আলোচনা কৰা এটা প্ৰবন্ধে পাঠকসকলৰ মাজত ব্যাপক জনপ্ৰিয়তা অৰ্জন কৰিছিল। অন্যান্য অংশবোৰত ঘৰুৱা বিষয়ৰ ওপৰত চিলাই আৰু এম্ব্ৰইডাৰীৰ পৰা আচবাব সজোৱা আৰু পশ্চিমীয়া খোৱাৰ বাচন ব্যৱহাৰ কৰাৰ নিৰ্দেশনা আগবঢ়াইছিল। কিছুমান প্ৰবন্ধে স্বাস্থ্যৰ পৰামৰ্শ প্ৰদান কৰিছিল। ইয়াত ঋতুমতী মহিলা আৰু গৰ্ভৱতী মহিলাসকলক উদ্দেশ্যি স্বাস্থ্য সচেতনতামূলক লেখাও প্ৰকাশ কৰা হৈছিল।[8][9]
আলোচনীখনে সামাজিক সংস্কাৰৰ বাবে ওকালতি কৰাৰ পৰা নিজকে প্ৰায় সম্পূৰ্ণৰূপে আঁতৰাই ৰাখিছিল। বিধৱা পুনৰবিবাহৰ বাবে ওকালতি কৰা প্ৰাৰম্ভিক সময়ত স্ত্ৰীবোধত প্ৰকাশিত কেইটামান কাল্পনিক অংশত বিধৱাসকলৰ দুৰ্দশাৰ বিষয়ে নেতিবাচক সুৰত বৰ্ণনা কৰা হৈছিল। কিন্তু কতো বিধৱা পুনৰ বিবাহৰ বাবে স্পষ্টভাৱে আহ্বান কৰা হোৱা নাছিল। দেৱদাসীৰ যৌন শোষণ, কন্যা শিশু হত্যাৰ বিলুপ্তি, বাল্য বিবাহৰ ক্ষেত্ৰত দাম্পত্য অধিকাৰ পুনৰুদ্ধাৰ আৰু সকলো ছোৱালীৰ বাবে যৌন সম্ভোগৰ বাবে সন্মতিৰ বয়স বৃদ্ধি কৰাকে ধৰি সামাজিক সংস্কাৰৰ অন্যান্য সমসাময়িক বিষয়বোৰৰ একেধৰণৰ প্ৰকাশিত সমলৰ অভাৱ আছিল।[4][10] এয়া সমাজ সংস্কাৰকসকলৰ আন প্ৰকাশনৰ বিপৰীত আছিল। মুখ্যতঃ উচ্চ বৰ্ণৰ পুৰুষসকলক উদ্দেশ্য কৰি বিভিন্ন সামাজিক সংস্কাৰৰ বাবে কণ্ঠস্বৰৰ অধিবক্তা হিচাপে থকা সমসাময়িক আন আলোচনীৰ পৰা ই যথেষ্ট পৃথক আছিল। এই সকলোবোৰ বিষয় আলোচনীখনত বহু বছৰৰ পিছত উল্লেখ কৰা হোৱা নাছিল। অৱশ্যে এই সমস্যাবোৰ চূড়ান্তভাৱে নিষ্পত্তি হোৱাৰ বহু দিনৰ পিছত ইয়াত উল্লেখ কৰা হৈছিল।
বিশেষকৈ কাব্ৰাৰ পৃষ্ঠপোষকতাৰ অধীনত ইউৰোপীয় কালজয়ী ৰচনাবোৰ অভিযোজিত আৰু ধাৰাবাহিক হোৱাৰ বাবে কাল্পনিক প্ৰবন্ধবোৰ সময়ৰ লগে লগে বৃদ্ধি পাইছিল। ইয়াৰ ফলত পাঠকৰ সংখ্যা যথেষ্ট বৃদ্ধি হৈছিল।[4][11]
মতামত
[সম্পাদনা কৰক]পণ্ডিতসকলে আলোচনীখনৰ জনপ্ৰিয় দৃষ্টিভংগীক সামাজিক সংস্কাৰৰ অধিবক্তা হিচাপে প্ৰত্যাহ্বান জনাইছে। ওপৰোক্ত বিষয়বস্তুৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, পণ্ডিতসকলে এতিয়া কেৱল মহিলাসকলক পিতৃতান্ত্ৰিকতাৰ তেতিয়াৰ প্ৰচলিত মানদণ্ডৰ সৈতে খাপ খুৱাই লোৱা স্ত্ৰীবোধৰ প্ৰাথমিক উদ্দেশ্য বুলি গণ্য কৰে। ই মহিলাসকলৰ পৰা পুৰুষৰ প্ৰতি যোগ্য আচৰণক মূল বিষয় হিচাপে গণ্য কৰিছিল কিন্তু সামাজিক সংস্কাৰৰ বিষয়ে ৰাজহুৱা আলোচনাত লিপ্ত হোৱাৰ বাবে পৰ্যাপ্ত পৰিমাণে প্ৰস্তুত নাছিল।[4][10]
নোট
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Shukla and a few other scholars have deemed Stribodh as the earliest journal/magazine aimed at a women's audience in India. However, Masik Patrika, a monthly magazine launched by Bengali intellectuals Peary Chand Mitra and Radhanath Sikdar, predated Stribodh by about three years and was particularly meant for women. It was launched in 1854 and folded up four years later.
- ↑ Double-demy is a size of paper used in old England.
তথ্য উৎস
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "A pioneer" (en-US ভাষাত). The Statesman. 2016-01-31. https://www.thestatesman.com/supplements/a-pioneer-120402.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-11-15.
- ↑ Chattopadhyay, Swati (2005-09-20) (en ভাষাত). Representing Calcutta: Modernity, Nationalism and the Colonial Uncanny. Routledge. পৃষ্ঠা. 187. ISBN 9781134289417. https://books.google.com/books?id=_8l_AgAAQBAJ.
- ↑ 3.0 3.1 Scott, J. Barton (2016-07-19). "Guru is God" (en ভাষাত). Spiritual Despots: Modern Hinduism and the Genealogies of Self-Rule. University of Chicago Press. পৃষ্ঠা. 137. doi:10.7208/chicago/9780226368702.001.0001. ISBN 9780226368672. https://books.google.com/books?id=kqTKDAAAQBAJ.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 Shukla, Sonal (1991). "Cultivating Minds: 19th Century Gujarati Women's Journals". Economic and Political Weekly খণ্ড 26 (43): WS63–WS66. ISSN 0012-9976. https://www.epw.in/journal/1991/43/review-womens-studies-review-issues-specials/cultivating-minds-19th-century-gujarati.
- ↑ Ramanna, Mridula (2002) (en ভাষাত). Western Medicine and Public Health in Colonial Bombay, 1845-1895. Orient Blackswan. পৃষ্ঠা. 12–13. ISBN 9788125023029. https://books.google.com/books?id=NsGG0s_HxH0C.
- ↑ Chopra, Preeti (2011). "The Biography of an Unknown Native Engineer". A Joint Enterprise: Indian Elites and the Making of British Bombay. University of Minnesota Press. পৃষ্ঠা. 96. doi:10.5749/minnesota/9780816670369.001.0001. ISBN 9780816670369.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 Mehta, Hasit, ed (May 2012) (gu ভাষাত). Sāhityika Sāmayiko : Paramparā ane Prabhāva (1st সম্পাদনা). প্ৰকাশক Ahmedabad: Rannade Prakashan. পৃষ্ঠা. 146–148. ISBN 978-93-82456-01-8. OCLC 824686453.
- ↑ 8.0 8.1 Harve, Punita (2009). "સ્ત્રીબોધ-1856 (માસિક)". In Thaker, Dhirubhai. Gujarati Vishwakosh [Gujarati Encyclopedia] (in গুজৰাটী). Ahmedabad: Gujarat Vishwakosh Trust. pp. 306–307. OCLC 1062012502.
- ↑ Borthwick, Meredith (1984). "Motherhood and Child Rearing". The Changing Role of Women in Bengal, 1849-1905. Princeton University Press. পৃষ্ঠা. 161. ISBN 9780691628189. https://books.google.com/books?id=XQPWCgAAQBAJ.
- ↑ 10.0 10.1 Thakkar, Usha (1997). "Puppets on the Periphery: Women and Social Reform in 19th Century Gujarati Society". Economic and Political Weekly খণ্ড 32 (1/2): 50. ISSN 0012-9976. https://www.epw.in/journal/1997/1-2/special-articles/puppets-periphery-women-and-social-reform-19th-century-gujarati.
- ↑ Hansen, Kathryn (2016-07-01). "Mapping Melodrama: Global Theatrical Circuits, Parsi Theater, and the Rise of the Social" (en ভাষাত). BioScope: South Asian Screen Studies খণ্ড 7 (1): 22. doi:10.1177/0974927616635931. ISSN 0974-9276.