মহম্মদ হিদয়াতুল্লাহ

মহম্মদ হিদয়াতুল্লাহ
মহম্মদ হিদয়াতুল্লাহ; ভাৰতৰ ৬তম উপ-ৰাষ্টপতি
	; মহম্মদ হিদয়াতুল্লাহ
ৰাষ্ট্ৰপতি	নিলাম ছাঞ্জীৱ ৰেড্ডী
প্ৰধানমন্ত্ৰী	ইন্দিৰা গান্ধী
ব্যক্তিগত তথ্য
জন্ম	১৭ ডিচেম্বৰ ১৯০৫
মৃত্যু	১৮ চেপ্তেম্বৰ ১৯৯২
ৰাষ্ট্ৰীয়তা	ভাৰতীয় 🇮🇳
দাম্পত্যসঙ্গী	পুষ্পা শ্বাহ
শিক্ষানুষ্ঠান	নাগপুৰ বিশ্ববিদ্যালয় , কেমব্ৰিজৰ লিনকন
জীৱিকা	অধিবক্তা, ৰাজনীতিবিদ
প্ৰখ্যাত	ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ৬তম মুখ্য ন্যায়াধীশ

মহম্মদ হিদাতুল্লাহ ( ইংৰাজী: Mohammad Hidayatullah জন্ম ১৭ ডিচেম্বৰ ১৯০৫ – ১৮ ছেপ্টেম্বৰ ১৯৯২) ১৯৬৮ চনৰ ২৫ ফেব্ৰুৱাৰীৰ পৰা ১৯৭০ চনৰ ১৬ ডিচেম্বৰলৈ ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ ১১ সংখ্যক মুখ্য ন্যায়াধীশ আছিল আৰু ১৯৭৯ চনৰ ৩১ আগষ্টৰ পৰা ১৯৮৪ চনৰ ৩০ আগষ্টলৈকে ভাৰতৰ ষষ্ঠ উপ-ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল ১৯৬৯ চনৰ ২০ জুলাইৰ পৰা ১৯৬৯ চনৰ ২৪ আগষ্টলৈকে আৰু ১৯৮২ চনৰ ৬ অক্টোবৰৰ পৰা ১৯৮২ চনৰ ৩১ অক্টোবৰলৈ আৰু ১৯৮৩ চনৰ ২৫ জুলাইৰ পৰা ১৯৮৩ চনৰ ২৫ জুলাইলৈ আৰু ১৯৮৪ চনৰ ২৫ জুলাইৰ পৰা ১৯৮৪ চনৰ ২৫ জুলাইলৈকে ভাৰতৰ ভাৰপ্ৰাপ্ত ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। তেওঁক এজন বিশিষ্ট আইনবিদ, পণ্ডিত, শিক্ষাবিদ, লেখক আৰু ভাষাবিদ হিচাপে গণ্য কৰা হয়।

শৈশৱ জীৱন

১৯০৫ চনত খান বাহাদুৰ হাফিজ মহম্মদ উইলায়াতুল্লাহৰ সুপৰিচিত পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল হিদাতুল্লাৰ। তেওঁৰ দাদা মুনছি কুদাৰতুল্লাহ বাৰাণসীত অধিবক্তা আছিল। তেওঁৰ পিতৃ আছিল সৰ্বভাৰতীয় খ্যাতিসম্পন্ন কবি যিয়ে উৰ্দু ভাষাত কবিতা ৰচনা কৰিছিল আৰু সম্ভৱতঃ তেওঁৰ পৰাই জাষ্টিচ হিদাতুল্লাহে ভাষা-সাহিত্যৰ প্ৰতি তেওঁৰ প্ৰেম লাভ কৰিছিল। উইলায়াতুল্লাহ ১৮৯৭ চনত আলিগড় মুছলিম বিশ্ববিদ্যালয়ৰ স্বৰ্ণ পদক বিজয়ী আছিল - ছাৰ চৈয়দ আহমেদ খানৰ প্ৰিয় বিখ্যাত গণিতজ্ঞ ছাৰ জিয়াউদ্দিন আহমদক পৰাস্ত কৰিছিল। ১৯২৮ চনলৈকে উইলায়াতুল্লাই আইচিএছত কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল আৰু ১৯২৯ চনৰ পৰা ১৯৩৩ চনলৈকে কেন্দ্ৰীয় বিধানসভাৰ সদস্য হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল।হিদাতুল্লাহৰ জ্যেষ্ঠ ভাতৃ মহম্মদ ইক্ৰামুল্লাহ (আইচিএছ, পিছলৈ পাকিস্তানৰ বৈদেশিক সচিব) আৰু আহমেদুল্লা (আইচিএছ, শুল্ক ব’ৰ্ডৰ অধ্যক্ষ হিচাপে অৱসৰ গ্ৰহণ কৰা)ও পণ্ডিত আছিল খেলুৱৈ হিচাপে। আনহাতে তেওঁ উৰ্দু কবিতাত পাৰদৰ্শিতা দেখুৱাইছিল।১৯২২ চনত ৰায়পুৰ চৰকাৰী হাইস্কুলত প্ৰাথমিক শিক্ষা সমাপ্ত কৰাৰ পিছত হিদয়াতুল্লাই নাগপুৰৰ মৰিছ কলেজত পঢ়ি ১৯২৬ চনত ফিলিপছ স্কোলাৰ হিচাপে মনোনীত হয়।১৯২৬ চনত স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰাৰ সময়ত তেওঁক মালাক স্বৰ্ণ পদক প্ৰদান কৰা হয়। ভাৰতীয়সকলে বিদেশত ব্ৰিটিছ আইন অধ্যয়নৰ ধাৰা অনুসৰণ কৰি হিদায়তুল্লাহে ১৯২৭ চনৰ পৰা ১৯৩০ চনলৈকে কেম্ব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ট্ৰিনিটি কলেজত পঢ়ি বি.এ. আৰু তাৰ পৰা এম.এ.ডিগ্ৰী। ইয়াত তেওঁ ২য় অৰ্ডাৰ অৱ মেৰিট লাভ কৰে আৰু ১৯৩০ চনত তেওঁৰ প্ৰদৰ্শনৰ বাবে সোণৰ পদক লাভ কৰে।মাত্ৰ ২৫ বছৰ বয়সতে তেওঁক লিংকনছ ইনৰ পৰা বাৰলৈ মাতি অনা হয়। তেওঁক এল.এল.ডি. (Honoris Causa) ফিলিপাইনছ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা আৰু ডি. (Honoris Causa) ভোপাল বিশ্ববিদ্যালয় (বৰ্তমান বৰকাতুল্লাহ বিশ্ববিদ্যালয়) আৰু কাকতীয়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা।

কেৰিয়াৰ

স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰাৰ পিছত হিদয়াতুল্লাই ভাৰতলৈ উভতি আহি ১৯৩০ চনৰ ১৯ জুলাইত নাগপুৰত মধ্য প্ৰদেশ আৰু বেৰাৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ অধিবক্তা হিচাপে নামভৰ্তি কৰে।তেওঁ নাগপুৰৰ ইউনিভাৰ্চিটি কলেজ অৱ ল'ত ন্যায়বিজ্ঞান আৰু মহোমেদন আইন অধ্যাপনা কৰাৰ লগতে ১৯৩০ চনত সম্প্ৰসাৰণ প্ৰবক্তাও আছিল ইংৰাজী সাহিত্য। ১৯৪২ চনৰ ১২ ডিচেম্বৰত নাগপুৰৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ত চৰকাৰী আবেদনকাৰী হিচাপে নিযুক্তি লাভ কৰে। ১৯৪৩ চনৰ ২ আগষ্টত তেওঁ মধ্য প্ৰদেশ আৰু বেৰাৰ (বৰ্তমান মধ্যপ্ৰদেশ)ৰ এডভোকেট জেনেৰেল হয় আৰু ১৯৪৬ চনত সেই উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ অতিৰিক্ত ন্যায়াধীশ হিচাপে নিযুক্তি পোৱালৈকে উক্ত পদত অধিষ্ঠিত হৈ থাকে।তেওঁৰ আটাইতকৈ কম বয়সীয়া হোৱাৰ গৌৰৱ আছিল ভাৰতীয় এখন ৰাজ্য, মধ্যপ্ৰদেশৰ এডভোকেট জেনেৰেল।

১৯৪৬ চনৰ ২৪ জুনত হিদয়াতুল্লাহক মধ্য প্ৰদেশ আৰু বেৰাৰৰ সেই উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ অতিৰিক্ত ন্যায়াধীশ হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয় আৰু ১৯৪৬ চনৰ ১৩ ছেপ্টেম্বৰত তেওঁক উক্ত উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ স্থায়ী ন্যায়াধীশ হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হয় য'ত তেওঁ নাগপুৰ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ হিচাপে উন্নীত নোহোৱালৈকে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে ১৯৫৪ চনত ১৯৫৪ চনৰ ৩ ডিচেম্বৰত উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ আটাইতকৈ কম বয়সীয়া মুখ্য ন্যায়াধীশ হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰে। তাৰ পিছত ১৯৫৬ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত মধ্যপ্ৰদেশ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ হিচাপে নিযুক্তি লাভ কৰে। ১৯৫৮ চনৰ ১ ডিচেম্বৰত তেওঁ ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়লৈ ন্যায়াধীশ হিচাপে উন্নীত হয়। তেওঁৰ সময়ত ভাৰতৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ আটাইতকৈ কম বয়সীয়া ন্যায়াধীশ আছিল। প্ৰায় ১০ বছৰ ন্যায়াধীশ হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰাৰ পিছত ১৯৬৮ চনৰ ২৮ ফেব্ৰুৱাৰীত ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ হিচাপে নিযুক্তি লাভ কৰে – ভাৰতৰ প্ৰথমজন মুছলমান মুখ্য ন্যায়াধীশ।

ৰাষ্ট্ৰপতিত্ব কাল

ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ হিচাপে তেওঁৰ কাৰ্যকালত ভাৰতৰ তেতিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰপতি জাকিৰ হুছেইনৰ হঠাতে, হাৰ্নেছত, ১৯৬৯ চনৰ ৩ মে’ত মৃত্যু হয়।তেতিয়াৰ ভাৰতৰ উপ-ৰাষ্ট্ৰপতি মিষ্টাৰ ভি ভি গিৰি ভাৰপ্ৰাপ্ত ৰাষ্ট্ৰপতি হয়। পিছলৈ গিৰিয়ে ১৯৬৯ চনৰ ৰাষ্ট্ৰপতি নিৰ্বাচনত প্ৰাৰ্থী হ’বলৈ ভাৰপ্ৰাপ্ত সভাপতি আৰু উপ-ৰাষ্ট্ৰপতি পদৰ পৰা পদত্যাগ কৰে। ইয়াৰ পিছত হিদাতুল্লাহে ২০ জুলাইৰ পৰা ২৪ আগষ্টলৈ অলপ সময়ৰ বাবে ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি ৰিচাৰ্ড নিক্সনৰ ভাৰত ভ্ৰমণে তেওঁৰ ৰাষ্ট্ৰপতিৰ কাৰ্যকাল ঐতিহাসিক কৰি তুলিছিল। অৱসৰ লোৱাৰ পিছত বিভিন্ন দলৰ মাজত ঐকমত্যৰ ভিত্তিত হিদয়াতুল্লাহ ভাৰতৰ উপ-ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে নিৰ্বাচিত হয় আৰু ১৯৭৯ চনৰ পৰা ১৯৮৪ চনৰ আগষ্ট মাহলৈকে সেই উচ্চ পদবীটো সুখ্যাতিৰে দখল কৰে।উপৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে থকা কালত তেওঁ সংশ্লিষ্ট সকলোৰে শ্ৰদ্ধা লাভ কৰে তেওঁৰ নিৰপেক্ষতা আৰু স্বাধীনতা।এই সকলোবোৰ পদতে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰি ভাৰতীয় ইতিহাসৰ অন্যান্য সদস্যসকলৰ ভিতৰত হিদাতুল্লাক অনন্য কৰি তুলিছিল। তেওঁ ভাৰতৰ মুখ্য ন্যায়াধীশ, ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতি, ভাৰতৰ উপ-ৰাষ্ট্ৰপতিৰ তিনিওটা কাৰ্যালয়তে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰা একমাত্ৰ ব্যক্তি হিচাপে পৰিগণিত হয়। উচ্চতম ন্যায়ালয়ত দীৰ্ঘদিনীয়া কাৰ্যকালত তেওঁ গোলকনাথ বনাম পঞ্জাৱ ৰাজ্যৰ ৰায়দানকে ধৰি কেইবাটাও গুৰুত্বপূৰ্ণ ৰায়দানৰ পক্ষ আছিল যিয়ে এই মতামত গ্ৰহণ কৰিছিল যে সংসদৰ সাংবিধানিক সংশোধনৰ দ্বাৰা মৌলিক অধিকাৰ কৰ্তন কৰাৰ কোনো ক্ষমতা নাই। অশ্লীলতাৰ আইন সম্পৰ্কে ৰঞ্জিত ডি উদেশীৰ গোচৰত তেওঁৰ ৰায়দান, সাহিত্যৰ প্ৰতি এক ক্ষমতা প্ৰদৰ্শন কৰিছিল আৰু বিশেষভাৱে উল্লেখযোগ্য।