কীটনাশক

কীটনাশক হৈছে বিষাক্ত পদাৰ্থ যিয়ে পোক-পৰুৱা বিনাশ কৰাত সহায় কৰে। ৰাসায়নিক কীটনাশক মূলতঃ পোক-পৰুৱা নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। ইয়াৰ প্ৰয়োগে পোক-পৰুৱাৰ কণী আৰু পলু ধ্বংস কৰে। কৃষিকে ধৰি চিকিৎসা, উদ্যোগিক আৰু ঘৰুৱা কামত প্ৰয়োগ কৰা হয়। বিংশ শতিকাত কৃষি উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধিৰ প্ৰধান নিয়ন্ত্ৰক হিচাপে কীটনাশকৰ ব্যৱহাৰ সম্প্ৰসাৰিত হোৱা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়। [1] কীটনাশকৰ লগত মিহলি কৰা খাদ্যই প্ৰায়ে মানুহৰ ক্ষতি কৰে। ইয়াৰ উপৰিও ব্যৱহৃত প্ৰায় সকলো ধৰণৰ কীটনাশকে পৰৱৰ্তী সময়ত জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ ওপৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলোৱা বুলি ভবা হয়। বহু ধৰণৰ কীটনাশক দ্ৰব্য মানুহৰ বাবেও ক্ষতিকাৰক। কিছুমান কীটনাশকে খাদ্য শৃংখলতো প্ৰভাৱ পেলায়।
নিকোটিন, নিমৰ পৰা আহৰণ কৰা প্ৰাকৃতিকভাৱে পোৱা কীটনাশক, পোক-পৰুৱাৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। আমেৰিকা আৰু কানাডাকে ধৰি বিশ্বজুৰি নিকোটিন ভিত্তিক কীটনাশক এতিয়াও ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে। কিন্তু ইউৰোপীয় সংঘৰ দেশসমূহত এনে কীটনাশকৰ ব্যৱহাৰ নিষিদ্ধ কৰা হৈছে। [2] ধাতুৰ যৌগ আৰু আৰ্চেনেট, তাম আৰু ফ্ল'ৰিন যৌগৰে অ-হাৰ্বিচাইড প্ৰস্তুত কৰা হয় য'ত প্ৰায়ে চালফাৰ থাকে।
বিক্ৰী
[সম্পাদনা কৰক]২০১৬ চনত বিশ্বজুৰি কীটনাশক বিক্ৰীৰ ১৮% কীটনাশক ঔষধৰ পৰিমাণ বুলি অনুমান কৰা হৈছিল।[3] ২০১৮ চনত বিশ্বজুৰি কীটনাশকৰ বিক্ৰী ১৮.৪ বিলিয়ন ডলাৰ বুলি অনুমান কৰা হৈছিল, ইয়াৰে ২৫% নিওনিকোটিন'ইড, ১৭% পাইৰেথ্ৰ'ইড, ১৩% ডাইএমাইড, আৰু বাকীবোৰ আন বহুতো শ্ৰেণীৰ যিবোৰ বজাৰৰ ১০%তকৈ কম মূল্যত বিক্ৰী হৈছিল।[4]
কৃত্ৰিম কীটনাশক
[সম্পাদনা কৰক]কৃত্ৰিম বা ৰাসায়নিক কীটনাশক প্ৰাকৃতিকভাৱে পোৱা নগৈ, মানৱসৃষ্ট যৌগ যিবোৰ পোক-পৰুৱা হত্যা বা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। এইবোৰত সাধাৰণতে অৰ্গেনোফছফেট, কাৰ্বামেট, পাইৰেথ্ৰ'ইড, আৰু নিওনিকোটিন'ইড সমূহ অন্তৰ্ভুক্ত। এই কীটনাশকে অধিক ক্ষিপ্ৰ আৰু ব্যাপক কাৰ্যক্ষমতা দেখুৱায়, কিন্তু ইয়াৰ অধিক পৰিমাণত ব্যৱহাৰে পৰিবেশৰ ওপৰত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে।[5]
জীৱবৈজ্ঞানিক কীটনাশক
[সম্পাদনা কৰক]জীৱবৈজ্ঞানিক কীটনাশক বা বায়'পেষ্টিচাইড হৈছে পোক-পৰুৱাৰ ওপৰত প্ৰাকৃতিকভাৱে প্ৰাপ্ত জীৱাণু, উদ্ভিদ-উৎপন্ন পদাৰ্থ, বা অন্যান্য প্ৰাকৃতিক উপাদানৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা কীটনাশক। ই সাধাৰণতে বাছনি কাৰ্যক্ষমতা আৰু কম পৰিবেশ দূষণ সৃষ্টি কৰাৰ বাবে জনপ্ৰিয় হৈ উঠিছে। উদাহৰণস্বৰূপে ব্যাক্টেৰিয়া (যেনে Bacillus thuringiensis), ছাৰি, ভাইৰাছ, আৰু প্ৰাকৃতিক ফাংগাছ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[6]
পৰিবেশগত বিষাক্ততা
[সম্পাদনা কৰক]কীটনাশকৰ ব্যৱহাৰে পানী, মাটি, আৰু বায়ুৰ বিষাক্ততা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে। বিশেষকৈ কৃত্ৰিম কীটনাশকে অ-লক্ষ্য জীৱক ক্ষতি কৰে, জলজ জীৱৰ মৃত্যুৰ বাবে দায়ী হয়, আৰু খাদ্য শৃংখলাত বিষৰ সঞ্চালন ঘটায়। এই সংকটৰ বাবে বহুতো দেশত নিয়ন্ত্ৰণ আৰু বিকল্প ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হৈছে।[7]
বিকল্প
[সম্পাদনা কৰক]পোক-পৰুৱাৰ ফলত শস্যৰ ক্ষতিৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ ৰাসায়নিক কীটনাশক ব্যৱহাৰ কৰাৰ পৰিৱৰ্তে এতিয়া বহুতো বিকল্প বিকল্প উপলব্ধ যিয়ে কৃষকক বৃহৎ অৰ্থনৈতিক ক্ষতিৰ পৰা ৰক্ষা কৰিব পাৰে।[8] ইয়াৰে কিছুমান হ'ল—
- কীট-পতংগৰ আক্ৰমণ প্ৰতিৰোধী বা অন্ততঃ কম সংবেদনশীল প্ৰজনন শস্য।[9]
- জৈৱিক নিয়ন্ত্ৰণৰ প্ৰকাৰ হিচাপে কীট-পতংগৰ জনসংখ্যা নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ শিকাৰু, পৰজীৱী বা ৰোগ সৃষ্টিকাৰী জীৱাণু মুকলি কৰা।[10]
- ৰাসায়নিক নিয়ন্ত্ৰণ যেনে ফেৰ’মন পথাৰত মুকলি কৰি পোক-পৰুৱাক বিভ্ৰান্ত কৰি সংগী বিচাৰি উলিয়াব নোৱাৰি বংশবৃদ্ধি কৰিব নোৱাৰিব।[11]
- সংহত কীট ব্যৱস্থাপনা : অনুকূল ফলাফল লাভ কৰিবলৈ একাধিক কৌশল একেলগে ব্যৱহাৰ কৰা।[12]
- পুছ-পুল কৌশল : কীট-পতংগটোক বিকৃত কৰা "ঠেলি" শস্যৰ সৈতে আন্তঃশস্য, আৰু সীমাত "টানি" শস্য ৰোপণ কৰা যিয়ে ইয়াক আকৰ্ষণ কৰে আৰু ফান্দত পেলায়।[13]
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ van Emden HF, Pealall DB (1996) Beyond Silent Spring, Chapman & Hall, London, 322pp.
- ↑ "nicotine Proposed Revocation of Tolerances 12/01". Pmep.cce.cornell.edu. Retrieved 2011-01-05.
- ↑ FAO (2016). FAOSTAT: Pesticides Use. United Nations Food and Agriculture Organization. Retrieved 13 May 2020.
- ↑ Statista (2019). Insecticide Market Worldwide by Product Type. Retrieved 13 May 2020.
- ↑ Ware, G.W. & Whitacre, D.M. (2004). The Pesticide Book (6th ed.). MeisterPro Information Resources. pp. 12–34.
- ↑ FAO (2017). Biopesticides: Facts and Trends. Retrieved 17 May 2025, from Food and Agriculture Organization website.
- ↑ UNEP (2013). Global Chemicals Outlook. United Nations Environment Programme. Retrieved 17 May 2025.
- ↑ Ehlers, R. U. (2011). "Alternatives to Chemical Control of Insect Pests". In: Glare & Moran (Eds.) Biopesticides: A Practical Handbook. Springer. pp. 95–110.
- ↑ Kennedy, G.G. & Barbour, J.D. (1992). "Resistance in crop plants". In: Levin, M. D. (Ed.) Pest Management. Prentice Hall.
- ↑ van Lenteren, J.C. (2000). "Success in biological control of arthropods by augmentation of natural enemies". In: Gurr & Wratten (Eds.) Biological Control: Measures of Success. Springer.
- ↑ Witzgall, P., Kirsch, P. & Cork, A. (2010). "Sex pheromones and their impact on pest management". Journal of Chemical Ecology, 36(1): 80–100.
- ↑ FAO (2012). Integrated Pest Management. Retrieved 13 May 2020.
- ↑ Cook, S.M., Khan, Z.R. & Pickett, J.A. (2007). "The use of push–pull strategies in integrated pest management". Annual Review of Entomology, 52: 375–400.