মানৱতাবাদ
মানৱতাবাদ হৈছে দৰ্শনত থকা সেই মতাদৰ্শ যিয়ে মানুহৰ মূল্যবোধ আৰু ইয়াৰ সৈতে জড়িত বিষয়সমূহৰ প্ৰতি মনোযোগ দিয়ে। মানৱতাবাদে প্ৰায়ে ধৰ্মীয় দৃষ্টিভংগী আৰু অলৌকিক মতাদৰ্শক তুচ্ছজ্ঞান কৰে আৰু যুক্তিবাদ, ন্যায়িক নীতি আৰু নৈতিকতাক গুৰুত্ব দিয়ে।[1] মানৱতাবাদৰ "ধৰ্মীয় মানৱতাবাদ" নামৰ এটা শাখাও আছে, যিয়ে মানৱতাবাদত ধৰ্মীয় ধাৰণাক স্থান দিবলৈ চেষ্টা কৰে।
পৰিচয়
[সম্পাদনা কৰক]পৃথিৱীৰ প্ৰতিটো ডাঙৰ সভ্যতাতে মানৱতাবাদ বিভিন্ন ৰূপত পোৱা গৈছে। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১০০০ চনত ভাৰতত চাৰ্বাক দৰ্শন ৰ মতাদৰ্শই ধৰ্মীয় ধাৰণাৰ পৰা আঁতৰি আহি মানৱ যুক্তি আৰু যুক্তিবাদী শক্তিৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। মানৱতাবাদী চীন, প্ৰাচীন গ্ৰীচ আৰু অন্যান্য সংস্কৃতিতো পোৱা যায়। আধুনিক যুগত কাৰ্ল চেগানৰ দৰে বহু বিজ্ঞানীক মানৱতাবাদৰ সৈতে জড়িত কৰা হৈছে।
মানৱতাবাদৰ ধাৰণাটো প্ৰথম অৱস্থাত সেই মতাদৰ্শৰ সৈতে জড়িত যাৰ দৃষ্টিভংগীয়ে ব্যক্তিৰ স্বায়ত্তশাসনৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে। মানৱতাবাদ শব্দটোৰ বহু অৰ্থ আছে। সাধাৰণতে ই এনে এক নীতি যাৰ মতে “মানুহ হৈছে মানুহৰ কাৰ্য্যৰ চূড়ান্ত আৰম্ভণি আৰু ৰেফাৰেন্স বিন্দু।” (তাজবেতন তোদৰাভ)। মানৱতাবাদ শব্দটো সম্ভৱতঃ প্ৰথমে ফৰাচী চিন্তাবিদ Montaigne-ৰ লেখাত প্ৰকাশ পাইছিল য'ত তেওঁ ধৰ্মতত্ত্ববিদসকলৰ চিন্তাধাৰাৰ বিপৰীতে নিজৰ চিন্তাধাৰা উপস্থাপন কৰিছিল। মানৱতাবাদ ইউৰোপত ৰেনেছাঁ আৰু ইউৰোপীয় আলোকজ্জ্বলতাৰ ফল আছিল আৰু ই আমেৰিকা আৰু ফৰাচী বিপ্লৱৰ সময়ত ইয়াৰ সম্পূৰ্ণ প্ৰকাশ পাইছিল।
অক্সফৰ্ড অভিধানত মানৱতাবাদৰ সংজ্ঞা এনেদৰে দিছে: এটা দৃষ্টিভংগী বা মতাদৰ্শগত ব্যৱস্থা যিটো মানুহৰ সৈতে জড়িত, ঐশ্বৰিক বা অতিপ্ৰাকৃতিক পদাৰ্থৰ সৈতে নহয়। মানৱতাবাদ হৈছে এনে এক বিশ্বাস বা দৃষ্টিভংগী যিয়ে মানুহৰ সাধাৰণ প্ৰয়োজনীয়তাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে আৰু মানুহৰ সমস্যা সমাধানৰ বাবে কেৱল যুক্তিসংগত সমাধান বিচাৰে আৰু মানুহক দায়িত্বশীল আৰু প্ৰগতিশীল বুদ্ধিজীৱী হিচাপে গণ্য কৰে।
মানৱতাবাদীসকলে মানুহৰ সম্ভাৱনাক বিশ্বাস কৰে। তেওঁ কয় যে মানুহৰ বহুত সম্ভাৱনা আছে আৰু যদি তেওঁ বিকাশৰ সুযোগ পায় আৰু সম্পূৰ্ণ বিকশিত হয় তেন্তে মানুহ বহুত ওপৰলৈ উঠিব পাৰে। মানৱতাবাদীসকলে মানুহৰ ভাল স্বভাৱত বিশ্বাস কৰে। আম্বেদকাৰ, গান্ধী, ৰাছেল আৰু টলষ্টয় বিংশ শতিকাৰ মহান মানৱতাবাদী আছিল। তেওঁৰ প্ৰাৰম্ভিক লেখাসমূহত মাৰ্ক্স এজন মানৱতাবাদীও আছিল। মাৰ্ক্সৰ প্ৰাৰম্ভিক গ্ৰন্থসমূহৰ ভিতৰত আছে 'অৰ্থনৈতিক আৰু দাৰ্শনিক পাণ্ডুলিপি' (১৮৪২), যিখন ১৮৪৮ চনত কমিউনিষ্ট ইস্তাহাৰ প্ৰকাশৰ আগতে লিখা হৈছিল। এম.এন. ৰয় এজন মানৱতাবাদীও আছিল। তেওঁৰ মতাদৰ্শগত যাত্ৰা আছিল দীঘলীয়া। মাৰ্ক্সবাদৰ পৰাই যাত্ৰা আৰম্ভ কৰি উগ্ৰ মানৱতাবাদেৰে সামৰণি পৰে।
মধ্যযুগত মানুহক ঈশ্বৰৰ অধীনস্থ কৰা হৈছিল। প্ৰকৃতিৰ লুকাই থকা গোপনীয়তাৰ সুবিধা তেওঁৰ আছিল যদিও চূড়ান্ত বিশ্লেষণত তেওঁ সম্পূৰ্ণৰূপে ঈশ্বৰৰ প্ৰতি নিষ্ঠাবান আছিল। ৰেনেছাঁ আৰু আলোকজ্জ্বলতাৰ লগে লগে এই দৃষ্টিভংগী সলনি হৈছিল। মানুহ এই সৃষ্টিৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ পৰিল। এতিয়া তেওঁৰ বাবে মুক্তভাৱে ইচ্ছা কৰা আৰু নিজৰ মালিক হোৱাটো সম্ভৱ হৈ উঠিছিল।পৰম্পৰা আৰু ঈশ্বৰৰ আদেশতকৈ নিজৰ আৰু সংগীসকলৰ বাবে এটা জীৱন বাছি লোৱাৰ স্বাধীনতা তেওঁৰ আছিল। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল এতিয়া তেওঁৰ নিজৰ ঘৰ আৰু ব্যৱসায় বাছি লোৱাৰ স্বাধীনতা। ধৰ্মীয় গ্ৰন্থ আৰু পৰম্পৰা এতিয়া তেওঁৰ বাবে গৌণ হৈ পৰিছিল যদিও ধৰ্মই এতিয়াও নিজৰ ভূমিকা পালন কৰিছিল; কিন্তু যিটো গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন ঘটিল সেয়া হ’ল যে মানুহে সঁচা আৰু মিছা, সঠিক আৰু ভুল, ন্যায় আৰু অন্যায় আৰু ভাল আৰু বেয়াৰ মাজত পাৰ্থক্য নিৰ্ণয় কৰাৰ যুক্তিসংগত অধিকাৰ পাইছিল।
মানৱতাবাদী চিন্তাধাৰাত মানুহ ব্যক্তিগত জীৱনত মুক্ত। তেওঁ কেৱল অনন্যই নহয় পৃথক আৰু কেতিয়াও পুনৰাবৃত্তি কৰিব নোৱাৰি। নৈতিক জীৱনৰ নিয়ম নিৰ্ধাৰণৰ বাবেও তেওঁ স্বাভাৱিক স্বাভাৱিক অধিকাৰ লাভ কৰিছিল। পিছলৈ ইয়াৰ লগত আন এটা দিশ সংযোজন হ’ল যেতিয়া মানুহে ৰাজহুৱা ক্ষেত্ৰতো স্বাধীনতা দাবী কৰিছিল আৰু ৰাজনৈতিক শাসন ব্যৱস্থা বাছনি কৰাৰ অধিকাৰৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। এইদৰে গণতন্ত্ৰ চৰকাৰৰ একমাত্ৰ বৈধ ৰূপত পৰিণত হ’ল। এই আন্দোলন ১৮ শতিকাৰ শেষৰ ফালে, আমেৰিকান আৰু ফৰাচী বিপ্লৱৰ সময়ত শিখৰত উপনীত হৈছিল। দুয়োটা বিপ্লৱ এই ধাৰণাৰে অনুপ্ৰাণিত হৈছিল যে কোনো কৰ্তৃত্ব/শক্তি, সেয়া পৰম্পৰাই হওক, পৰিয়ালেই হওক বা ৰাষ্ট্ৰই হওক, মানুহৰ ইচ্ছাতকৈ উচ্চ হ’ব নোৱাৰে।
তথ্যসূত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Humanism: beliefs and practices[সংযোগবিহীন উৎস], Jeaneane D. Fowler, Sussex Academic Press, 1999, ISBN 978-1-898723-70-7.