মৰক্কোৰ নাৰী
মৰক্কোৰ নাৰীসকলৰ (ইংৰাজী: Women in Morocco) ইতিহাসত উত্তৰ-পশ্চিম আফ্ৰিকাৰ দেশ মৰক্কোত ইছলামৰ আগমনৰ আগৰ, সময়ত আৰু পিছৰ জীৱন অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। এটা ভুল ধাৰণা আছে যে, ইয়াতেই হাৰেম গঠন হয় বা এই দেশত নাৰীৰ ব্যৱহাৰ আৰু অধিকাৰৰ এক সাৰ্বজনীন নিয়ম আছে। কিছুমান পৰিয়ালে অধিক প্ৰাচীন, আমাজিগ ৰীতি-নীতি মানি চলে।[1]
ফ্ৰান্সৰ পৰা মৰক্কোৰ স্বাধীনতাৰ পিছত মৰক্কোৰ মহিলাসকলে ধৰ্মতকৈ অধিক শিক্ষাদানৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া বিদ্যালয়লৈ যাবলৈ আৰম্ভ কৰিবলৈ সক্ষম হয়, বিজ্ঞান আৰু অন্যান্য বিষয়লৈও শিক্ষা সম্প্ৰসাৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হয়। ২০০৪ চনত মুডাৱানা নামেৰে জনাজাত আইনী সংহিতা প্ৰৱৰ্তনৰ লগে লগে মৰক্কোৰ মহিলাসকলে নিজৰ স্বামীক বিবাহ বিচ্ছেদ কৰাৰ, সন্তানৰ তত্ত্বাৱধান, শিশুৰ পোহপাল দিয়াৰ অধিকাৰ আৰু সম্পত্তিৰ মালিক আৰু উত্তৰাধিকাৰীত্ব লাভ কৰাৰ অধিকাৰ লাভ কৰে।[1]
ফ্ৰান্সৰ পৰা স্বাধীনতাৰ পিছত ১৯৫৬ চনলৈকে মৰক্কোৰ বৰ্তমানৰ সীমান্ত আৰু জাতি ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে সত্তাক স্বীকৃতি দিয়া নহ’লেও কেইবা শতিকাজুৰি চলি থকা ইয়াৰ গঠনত তাত থকা মহিলাসকলে উল্লেখযোগ্য ভূমিকা পালন কৰিছে। মৌখিক পৰম্পৰা আৰু কাহিনীসমূহ প্ৰেৰণ কৰাৰ ভূমিকাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰতিষ্ঠানৰ ভেটি গঢ়ি তোলালৈকে, ঔপনিৱেশিকতাবাদক প্ৰতিহত কৰাত তেওঁলোকৰ অৱদানলৈকে, আৰু মৰক্কো ৰাষ্ট্ৰ প্ৰতিষ্ঠাৰ পিছত ক্ষমতাৰ পদবী গ্ৰহণ কৰালৈকে, মৰক্কোত মহিলাসকলে উল্লেখযোগ্য ভূমিকা পালন কৰিছিল আৰু কৰি আছে।
মৰক্কোত আমাজিগ মহিলা[সম্পাদনা কৰক]
খ্ৰীষ্টপূৰ্ব সপ্তম শতিকাৰ শেষৰ ফালে আৰব বিজয়ৰ পৰা আৰম্ভ হোৱা মৰক্কোত ইছলাম প্ৰসাৰৰ পূৰ্বে মৰক্কো এটা অঞ্চলৰ অংশ আছিল য'ত বেছিভাগেই অ-আৰব আমাজিগ জনসংখ্যা আছিল।[2] চতুৰ্থ, ৫ম আৰু ষষ্ঠ শতিকাৰ বিভিন্ন আমাজিগ জনগোষ্ঠীক মেট্ৰিলিনিয়াল বুলি কোৱা হয়, যেনে: চাহাৰা আৰু চাহেল অঞ্চলৰ টুয়াৰেগ জনগোষ্ঠী।[3]সেই হিচাপে আমাজিগ মহিলাসকলে স্থানীয় সম্প্ৰদায়ত উল্লেখযোগ্য ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিছিল। ইয়াৰ ঐতিহাসিক উদাহৰণ হ’ল: উত্তৰ আফ্ৰিকালৈ আৰব সম্প্ৰসাৰণৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়া আমাজিগ মহিলা সামৰিক নেত্ৰী কাহিনাৰ জীৱন।
বাৰ্বাৰ সংস্কৃতিৰ গহনা হৈছে খিলঞ্জীয়া আমাজিগ লোকে বসবাস কৰা অঞ্চলত মহিলা আৰু ছোৱালীয়ে পিন্ধা পৰম্পৰাগত গহনা। দীৰ্ঘদিনীয়া সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক পৰম্পৰা অনুসৰণ কৰি এনে জাতি-জনগোষ্ঠীৰ ৰূপৰ মিস্ত্ৰীসকলে তেওঁলোকৰ মহিলা গ্ৰাহকক শোভা বঢ়াবলৈ জটিল গহনা তৈয়াৰ কৰিছিল। পৰম্পৰাগত গ্ৰাম্য আমাজিগ গহনা সাধাৰণতে ৰূপৰ আছিল আৰু ইয়াত প্ৰথমে কাপোৰৰ বাবে ক্লাচপ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা বিশৃংখল ত্ৰিকোণীয় ফাইবুলা ব্ৰ'চৰ লগতে নেকেলেচ, ব্ৰেচলেট, কাণফুলি আৰু অনুৰূপ বস্তুও অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল।[4]
সাহিত্য, জ্ঞান উৎপাদন, কলাত্মক প্ৰকাশ[সম্পাদনা কৰক]
১৯৫৬ চনত ফ্ৰান্সৰ পৰা স্বাধীনতাৰ পিছত মৰক্কোৰ মহিলাসকল জ্ঞান উৎপাদন আৰু কলাত্মক প্ৰকাশৰ ক্ষেত্ৰত আগৰণুৱা আছিল—আৰু এই সকলোবোৰেই উত্তৰ-ঔপনিৱেশিক মৰক্কোৰ পৰিচয়ৰ ধাৰণা আৰু ধাৰণাক সূক্ষ্ম কৰি তুলিছিল। উদাহৰণস্বৰূপে, মৰক্কোত লিংগ অধ্যয়নৰ জ্ঞান উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত ফাতিমা মাৰ্নিছিয়ে এগৰাকী সমালোচনাত্মক ব্যক্তি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল। ইংৰাজী ভাষাত কল্পকাহিনীৰ কিতাপ প্ৰকাশ কৰা প্ৰথমজন মৰক্কোৰ লেখিকা হিচাপেও মৰক্কোৰ ওপৰত সাহিত্যৰ জনপ্ৰিয় ব্যক্তিত্ব হিচাপে পৰিগণিত হৈছে লাইলা লালামী। তেওঁলোকৰ প্ৰকাশিত গ্ৰন্থৰ জৰিয়তে প্ৰাধান্য লাভ কৰা আন মৰক্কোৰ মহিলাসকলৰ ভিতৰত লেইলা আবুজেইদ, লতিফা বাকা, খনাটা বেননৌনা, ফাৰিদা ডিউৰী, আৰু বাহা ট্ৰেবেলছি আদি উল্লেখযোগ্য।
মৰক্কোৰ মহিলা শিল্পীসকলেও আঞ্চলিক আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰে, য’ত আছিল লালা এছাইডি, সমীৰা ছাইদ, আমেল বেণ্ট, নাজাত আটাবু, দৌনিয়া বাটমা, আৰু নাইমা ছামিহ আদি।
ৰাজনীতিত নাৰী[সম্পাদনা কৰক]
শিল্প আৰু সাহিত্যৰ উপৰিও মৰক্কোৰ মহিলাসকলে সমসাময়িক ৰাজনীতি গঢ় দিয়াৰ ক্ষেত্ৰত ৰাজহুৱাভাৱে জড়িত হৈ আহিছে। ১৯৬১ চনত ইউনিয়ন প্ৰগ্ৰেছিষ্ট ডেছ ফেমছ মেৰ’কেইনছ মৰক্কোৰ প্ৰথম একচেটিয়া মহিলা সংগঠনৰ ভিতৰত অন্যতম হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰে। প্ৰয়াত ৰজা দ্বিতীয় হাছানৰ প্ৰয়াত ভগ্নী ৰাজকুমাৰী লাল্লা আইচা ইউনিয়ন নেচনেল ডেছ ফেমছ মেৰ’কেইন নামৰ আন এটা মহিলা সংগঠনৰ সভানেত্ৰী আছিল। স্বাধীনতাৰ পিছত মৰক্কোত মহিলাৰ অধিকাৰৰ কাৰ্য্য আগবঢ়াই নিয়াৰ লক্ষ্যৰে আন বিভিন্ন মহিলা সংগঠনৰ সৃষ্টি কৰা হৈছিল, যেনে ডেম'ক্ৰেটিক এছ'চিয়েচন অৱ মৰক্কো মহিলা আৰু ইউনিয়ন ডি ল'একচন ফেমিনিন।[5]
হাৰাশাস্তি[সম্পাদনা কৰক]
মৰক্কোৰ মহিলাসকলে ৰাজহুৱা স্থানত ওলাই গ’লে প্ৰায়ে হাৰাশাস্তি সহ্য কৰিবলৈ বাধ্য হয়। প্ৰায়ে যৌন নিৰ্যাতনে ‘নাম আহ্বান’ৰ (Name Calling) ৰূপ লয়। এই নিৰ্যাতনমূলক, নাৰীবিদ্বেষী সংস্কৃতিৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ মৰক্কোৰ কেইবাগৰাকীও মহিলাই তেওঁলোকৰ নিৰ্যাতনকাৰীৰ বিৰুদ্ধে থিয় দিছে। কেফেত বহি থকাৰ সংস্কৃতিত বহুদিনৰ পৰা পুৰুষৰ আধিপত্য আছিল। শেহতীয়া দুটা দশকৰ ভিতৰতহে মাৰাকেচ, টেংগিয়াৰ, ৰাবাট বা কাছাব্লাংকা আদি চহৰৰ কেফেত পুৰুষৰ সৈতে মহিলাসকলক বহি থকা দেখাটো সামাজিকভাৱে গ্ৰহণযোগ্য হৈ উঠিল। মহিলাৰ সুৰক্ষা সুনিশ্চিত কৰিবলৈ, আৰু নিৰ্যাতনকাৰীক শাস্তি দিয়াৰ বাবেও আইন ৰক্ষাৰ দাবী উত্থাপন হৈছে। যদিও এখন আইনে মহিলাসকলক নিৰ্যাতনৰ পৰা ৰক্ষা কৰে, আচল সমস্যাটো হ'ল ইয়াক অনুসৰণ বা প্ৰয়োগ কৰাৰ কোনো স্পষ্ট উদ্দেশ্য নাই।[6] ২০১৮ চনত সমগ্ৰ মৰক্কোতে হাকাউই আইন নামেৰে জনাজাত এখন আইন কাৰ্যকৰী হয়, যাৰ খচৰা বাছিমা হাকাউইয়ে প্ৰস্তুত কৰে। ইয়াৰ ভিতৰত ৰাজহুৱা স্থানত যৌন নিৰ্যাতন নিষিদ্ধ কৰাৰ লগতে বলপূৰ্বক বিবাহ নিষেধাজ্ঞা আৰু কিছুমান বিশেষ ধৰণৰ হিংসাৰ বাবে অধিক কঠোৰ শাস্তি প্ৰদান কৰা হৈছে। কিন্তু ইয়াক সমালোচনা কৰা হৈছিল যে ইয়াৰ বাবে ভুক্তভোগীয়ে সুৰক্ষা লাভ কৰিবলৈ অপৰাধমূলক বিচাৰৰ বাবে দাখিল কৰিব লাগিব।[7]
তথ্যসূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]
- ↑ 1.0 1.1 "Women in Morocco". THIRDEYEMOM. 26 April 2011. http://thirdeyemom.com/2011/04/25/1084/। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 November 2013.
- ↑ Laroui, Abdallah. The History of the Maghrib: An Interpretive Essay. Princeton: Princeton Studies on the Near East, 1977.
- ↑ Brett, Michael, and Elizabeth Fentress. The Berbers. Wiley: Blackwell, 1997. [page?]
- ↑ Becker, Cynthia (2006). Amazigh arts in Morocco : women shaping Berber identity. প্ৰকাশক Austin: University of Texas Press. ISBN 978-0-292-79591-4. OCLC 568018126. https://archive.org/download/AmazighArtsInMorocco/Cynthia%20J.%20Becke%20-%20Amazigh%20Arts%20in%20Morocco.pdf. The Art of Dressing the Body p. 47-75
- ↑ Salime, Zakia. Between Feminism and Islam: Human Rights and Sharia Law in Morocco. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2011.
- ↑ "The Moroccan women fighting daily sexual harassment". BBC News. 10 October 2016. https://www.bbc.com/news/magazine-37589687.
- ↑ "Morocco bans forced marriage and sexual violence - BBC News". Bbc.com. https://www.bbc.com/news/world-africa-45496337। আহৰণ কৰা হৈছে: 2018-09-13.