দলিত সাহিত্য

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা

দলিত সাহিত্য (ইংৰাজী: Dalit Literature) হৈছে দলিতসকলে তেওঁলোকৰ জীৱনৰ বিষয়ে লিখা সাহিত্য[1][2][3] ১৯৬০ চনত মাৰাঠী ভাষাত দলিত সাহিত্যৰ উত্থান ঘটে, আৰু অতি সোনকালেই ই বাংলা, হিন্দী,[4]কানাড়া, পঞ্জাবী,[5] সিন্ধী, তামিল ভাষাত প্ৰকাশ পায়। কবিতা, চুটিগল্প, আত্মজীৱনী আদি আখ্যানৰ জৰিয়তে দলিত সাহিত্যৰ বিস্তাৰ ঘটে। দলিত সাহিত্যত বাস্তৱ আৰু দলিত ৰাজনৈতিক দৃশ্যপটৰ তীব্ৰ চিত্ৰণ দেখিবলৈ পোৱা যায়।[6][7][8]

মূলসুঁতিৰ মাৰাঠী সাহিত্যই তেতিয়াৰ প্ৰচলিত জীৱন সম্পৰ্কে আগবঢ়োৱা চিত্ৰণক দলিত সাহিত্যই নস্যাৎ কৰিছিল।[9]

পুৰণি দলিত সাহিত্য[সম্পাদনা কৰক]

প্ৰথম দলিত লেখকসকলৰ ভিতৰত এজন আছিল মাদাৰ চেন্নাইয়া, একাদশ শতিকাৰ এজন মঠমিস্ত্ৰী-সাধু যি পশ্চিম চালুক্যসকলৰ ৰাজত্বকালত বাস কৰিছিল। তেওঁক কিছুমান পণ্ডিতে "বচন কবিতাৰ পিতৃ" বুলিও গণ্য কৰে। উল্লেখ পোৱা আন এজন কবি হৈছে জন্মসূত্ৰে দলিত দোহাৰা কককাইয়া, যাৰ ছটা স্বীকাৰোক্তিমূলক কবিতা এতিয়াও বিদ্যমান।[10] দলিত লেখাৰ উৎপত্তি বৌদ্ধ সাহিত্যৰ পৰাও আৰম্ভ হোৱাৰ থল এটা আছে।[11] নাইবা মূলতঃ গোৰা, চোখা মেলা আৰু কৰ্মমেলাৰ দৰে মাৰাঠী দলিত ভক্তি কবিসকলৰ পৰা, আৰু তামিল সিদ্ধ, বা চিত্তৰসকলৰ পৰা — যাৰ বহুতো জীৱনচৰিত, বিৱৰণীত (যেনেঃ দ্বাদশ শতিকাৰ পেৰিয়াপুৰামৰ দৰে) তেওঁলোক দলিত বুলি প্ৰকাশ কৰে। শ্ৰী নাৰায়ণ গুৰু, জ্যোতিবা ফুলে, বি.আৰ. আম্বেদকাৰ, ইয়োথি থাছ, সহোদৰন আয়্যাপ্পান, আয়্যাংকালী, পয়কাইল আপ্পাচন আদিয়ে জাতিগত অত্যাচাৰৰ উৎস আৰু ধৰণসমূহৰ বিষয়ে প্ৰকাশ কৰিবলৈ ধৰিলে।

আধুনিক দলিত সাহিত্য[সম্পাদনা কৰক]

সত্যনাৰায়ণ আৰু থাৰুৰ মতে, "যদিও আগৰ সময়ৰ কেইজনমান দলিত লেখকক চিনাক্ত কৰাটো সম্ভৱ, তথাপিও দলিত লেখাৰ প্ৰকৃত মৌলিকতা আৰু শক্তি, যিয়ে আজি এক যথেষ্ট আৰু বৃদ্ধি পোৱা কৰ্মৰ শৰীৰক সামৰি লৈছে, প্ৰয়াতৰ পিছৰ দশকবোৰলৈকে (১৯৬০ৰ দশকলৈকে) অনুসন্ধান কৰিব পাৰি।" সেই বছৰবোৰত দলিত পেন্থাৰসকলে বাবাছাহেব আম্বেদকাৰৰ ধাৰণাসমূহ পুনৰ বিবেচনা কৰি আকোৱালি লয়, আৰু ভাৰতীয় জাতীয়তাবাদৰ মূলতঃ গান্ধীবাদী পদ্ধতিৰ সৈতে তেওঁৰ মতানৈক্য বিশদভাৱে প্ৰকাশ কৰি এক নতুন সামাজিক আন্দোলন আৰম্ভ কৰে। এই লেখাত জাতিগত প্ৰশ্নটো পুনৰ প্ৰণয়ন কৰা হৈছে আৰু ঔপনিৱেশিকতাবাদ আৰু মিছনেৰী কাৰ্যকলাপৰ তাৎপৰ্য্যৰ পুনৰ মূল্যায়ন কৰা হৈছে। ইয়াত জাতিক শ্ৰেণীলৈ বা অব্ৰাহ্মবাদলৈ হ্ৰাস কৰাক প্ৰতিহত কৰা হৈছে আৰু জাতিগত ক্ষমতাৰ সমসাময়িক কাৰ্য্যকলাপৰ জীৱন্ত বৰ্ণনা আৰু বিশ্লেষণ কৰা হৈছে।" [12]

মাৰাঠী ভাষাত দলিত সাহিত্য[সম্পাদনা কৰক]

বিংশ শতিকাৰ মাজভাগৰ স্বাধীন ভাৰতত জাতিৰ ওপৰত হোৱা দৈনন্দিন অত্যাচাৰৰ প্ৰতি সাহিত্যিক সঁহাৰি হিচাপে মাৰাঠী ভাষাত দলিত সাহিত্যৰ উত্থান ঘটিছিল, বিভিন্ন সাহিত্যিক ৰূপৰ সৈতে পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা কৰি জাতিৰ প্ৰথাক সমালোচনা কৰিছিল। পৰৱৰ্তী সময়ত বিভিন্ন ভাৰতীয় ভাষাত দলিত সাহিত্য এক উল্লেখযোগ্য পৰিঘটনা হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰে।[13] ১৯৫৮ চনত মুম্বাইত অনুষ্ঠিত মহাৰাষ্ট্ৰ দলিত সাহিত্য সংঘৰ (মহাৰাষ্ট্ৰ দলিত সাহিত্য সমিতি) প্ৰথম সন্মিলনত "দলিত সাহিত্য" শব্দটো ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[14] বাবুৰাও বাগুলে (১৯৩০–২০০৮) মাৰাঠী ভাষাত লিখিছিল।[15] ১৯৬৩ চনত প্ৰকাশিত তেওঁৰ প্ৰথম গল্প সংকলন জেভা মি জাত চোৰালি (ইংৰাজীতঃ যেতিয়া মই মোৰ জাতি লুকুৱাই ৰাখিছিলোঁ)ত এখন নিষ্ঠুৰ সমাজ চিত্ৰিত কৰা হৈছিল আৰু এইদৰেই মাৰাঠী ভাষাৰ দলিত সাহিত্যলৈ নতুন গতি কঢ়িয়াই আনিছিল। আজি ইয়াক বহু সমালোচকে দলিতসকলৰ জীৱনক চিত্ৰিত কৰা এখন মহাকাব্য হিচাপে লয় আৰু পিছলৈ অভিনেতা-পৰিচালক বিনয় আপ্তেই ইয়াক এখন ছবি নিৰ্মাণ কৰে।[16][17] ক্ৰমান্বয়ে আন লেখক যেনে, নামদেৱ ধসাল (যিজনে দলিত পেন্থাৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল)ৰ সৈতে এই দলিত লেখাই দলিত আন্দোলন শক্তিশালী কৰাৰ পথ প্ৰশস্ত কৰিলে।[18] মাৰাঠী ভাষাত লিখা উল্লেখযোগ্য দলিত লেখকসকলৰ ভিতৰত আছে অৰুণ কাম্বলে, শান্তবাই কাম্বলে, ৰাজা ধলে, নামদেৱ ধছাল, দয়া পাৱাৰ, অন্নভৌ সাথে, লক্ষ্মণ মানে, লক্ষ্মণ গাইকোৱাড, শৰণকুমাৰ লিম্বালে, ভাউ পঞ্চভাই, কিশোৰ শান্তবাই কালে, নৰেন্দ্ৰ জাধৱ, শংকৰ ৰাও খাৰত, আৰু উৰমিলা পাৱাৰ। খৰতে ১৯৮৪ চনত জলগাঁৱত অনুষ্ঠিত মাৰাঠী সাহিত্য সন্মিলন (মাৰাঠী সাহিত্য সন্মিলন)ৰ অধিবেশনৰ সভাপতি হিচাপে কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল। [19]

তথ্যসূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]

  1. Joshi, Prakash Bal (2019-03-09). "'Dalit Literatures in India' review: Voice of protest" (en-IN ভাষাত). The Hindu. ISSN 0971-751X. https://www.thehindu.com/books/books-reviews/dalit-literatures-in-india-review-voice-of-protest/article26471306.ece. 
  2. Dalit literature
  3. Brief Introduction to Dalit Literature Archived January 7, 2009, at the Wayback Machine
  4. Patterns of Dalit Literature  : Dr. N. Singh, Publisher  : Vani Prakashan, New Delhi-110002, Edition: 2012
  5. Akshaya Kumar (14 March 2014). Poetry, Politics and Culture: Essays on Indian Texts and Contexts. Routledge. পৃষ্ঠা. 272–314. ISBN 978-1-317-80963-0. https://books.google.com/books?id=68ITAwAAQBAJ&pg=PP1. 
  6. "Dalit literature reflects oppression of Dalits". The Hindu. March 19, 2002. Archived from the original on September 13, 2009. https://web.archive.org/web/20090913083749/http://www.hindu.com/2009/09/09/stories/2009090958010200.htm. 
  7. "TAMIL: Dalit literature". The Hindu. February 26, 2008. http://www.hindu.com/br/2008/02/26/stories/2008022650051400.htm. 
  8. "Healing with languages". The Hindu. August 6, 2006. Archived from the original on August 13, 2006. https://web.archive.org/web/20060813174545/http://www.hindu.com/lr/2006/08/06/stories/2006080600160400.htm. 
  9. Dalit literature and African-American literature. Ed. N.M. Aston. Prestige Books , New Delhi. 2001. আই.এচ.বি.এন. 81-7551-116-8.
  10. "Madara Chennaiah, the Dalit Saint of Medieval Karnataka". KarnatakaHistory. https://karnatakahistory.blogspot.com/2017/12/madara-chennayya-dalit-saint-of.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 July 2022. 
  11. "Mainstreaming the subaltern". Frontline. 25 January 2013. https://frontline.thehindu.com/columns/K_Satchidanandan/mainstreaming-the-subaltern/article4282732.ece। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 July 2022. 
  12. Satyanarayana and Tharu (2013). The Exercise of Freedom: An Introduction to Dait Writing. প্ৰকাশক New Delhi: Navayana. পৃষ্ঠা. 21. ISBN 9788189059613. 
  13. Muthukkaruppan (2018). Preliminary Remarks on Dalit Poetry. pp. 61-71. 
  14. Natarajan, Nalini; Emmanuel Sampath Nelson (1996). "Chap 13: Dalit Literature in Marathi by Veena Deo". Handbook of twentieth-century literatures of India. Greenwood Publishing Group. পৃষ্ঠা. 363. ISBN 0-313-28778-3. https://books.google.com/books?id=1lTnv6o-d_oC&q=Dalit+literature&pg=PA363. 
  15. Issues of Language and Representation:Babu Rao Bagul Handbook of twentieth-century literatures of India, Editors: Nalini Natarajan, Emmanuel Sampath Nelson. Greenwood Publishing Group, 1996. আই.এচ.বি.এন. 0-313-28778-3. Page 368.
  16. Mother 1970 Indian short stories, 1900–2000, by E.V. Ramakrishnan, I. V. Ramakrishnana. Sahitya Akademi. Page 217, Page 409 (Biography).
  17. Jevha Mi Jat Chorali Hoti (1963) Encyclopaedia of Indian literature vol. 2. Editors Amaresh Datta. Sahitya Akademi, 1988. আই.এচ.বি.এন. 81-260-1194-7. Page 1823.
  18. "Of art, identity, and politics". The Hindu. Jan 23, 2003. Archived from the original on July 2, 2003. https://web.archive.org/web/20030702073745/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2003/01/23/stories/2003012300470200.htm. 
  19. R. S. Morkhandikar. “Dilemmas of Dalit Movement in Maharashtra: Unity Moves and After.” Economic and Political Weekly, vol. 25, no. 12, 1990, pp. 586–590. JSTOR, www.jstor.org/stable/4396063[1]. Accessed 21 July 2020.