মাতৃদেৱী
.jpg)
মাতৃদেৱী (ইংৰাজী: mother goddess) হৈছে মাতৃত্ব, উৰ্বৰতা, সৃষ্টি, ধ্বংস বা পৃথিৱী বা প্ৰকৃতিৰ দান-বৰঙণিক মূৰ্ত কৰি তোলা ধৰিত্ৰী দেৱীক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা দেৱী। পৃথিৱী বা প্ৰাকৃতিক জগতৰ সৈতে সমান বুলি ধাৰণা কৰি এনে দেৱীক কেতিয়াবা প্ৰকৃতি আই বুলিও কোৱা হয়, যি বিভিন্ন জীৱবাদী বা প্যান্থেষ্টিক ধৰ্মৰ দেৱতা। ধৰিত্ৰী দেৱী সাধাৰণতে আকাশৰ পত্নী বা নাৰীসুলভ সমকক্ষ বা পিতৃ স্বৰ্গ। কিছুমান বহুদেৱতাবাদী সংস্কৃতিত, যেনে মহাজাগতিক কণীৰ মিথৰ বৰ্ণনা কৰা প্ৰাচীন মিচৰৰ ধৰ্মত, ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে আকাশক নূট আৰু হাথৰৰ দৰে স্বৰ্গীয় মাতৃ বা আকাশ মাতৃ হিচাপে দেখা যায় আৰু পৃথিৱী দেৱতাক সহযোগী পুৰুষ, পিতৃ আৰু স্থলজ হিচাপে গণ্য কৰা হয়, যেনে মাতৃৰ মহাজাগতিক কণী ফুটি ওলোৱা অচাইৰিছ বা গেব।
খননত উদ্ধাৰ হোৱা দেৱী[সম্পাদনা কৰক]
১৯৬১ চনৰ পৰা ১৯৬৫ চনৰ ভিতৰত জেমছ মেলাৰ্টে দক্ষিণ-আনাটোলিয়াৰ এটা উৰ্বৰ কৃষি অঞ্চলত ট'ৰাছ পৰ্বতমালাৰ উত্তৰত থকা চাটালহয়ুকত হোৱা খননত পোৱা বহুতো মূৰ্তি আকৰ্ষণীয় আছিল, এইবোৰে মেলাৰ্টে এগৰাকী মহান দেৱীক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা বুলি মত প্ৰকাশ কৰিছিল, যিয়ে মূলতঃ মাতৃতন্ত্ৰবাদী সংস্কৃতিৰ প্যান্থেয়নৰ নেতৃত্ব দিছিল। মেলাৰ্টে সিংহনী বুলি বৰ্ণনা কৰা শস্যৰ পাত্ৰত বহি থকা স্ত্ৰী মূৰ্তি পোৱা গৈছিল; তেওঁ হয়তো শস্যক সুৰক্ষা দিছিল বুলি বিশ্বাস কৰা হৈছিল।[1] তেওঁ সেই স্থানসমূহক মন্দিৰ হিচাপে গণ্য কৰিছিল, বিশেষকৈ চাটালহয়ুকৰ বহি থকা মহিলাগৰাকীয়ে কল্পনাশক্তিক আকৰ্ষণ কৰিছিল। ইয়াৰ উপৰিও বহু সংখ্যক লিংগহীন মূৰ্তি আছিল, যিবোৰক মেলাৰ্টে নাৰীৰ আধিপত্য থকা সমাজৰ বাবে সাধাৰণ বুলি গণ্য কৰিছিল: শিল্পত যৌনতাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াটো পুৰুষৰ অনুভূতি আৰু ইচ্ছাৰ সৈতে নীৰৱচ্ছিন্নভাৱে জড়িত।[2] মাতৃতন্ত্ৰ আৰু মাতৃদেৱীৰ পূজা হ’ব পাৰিলেহেঁতেন বুলি ধাৰণাটো পুৰাতত্ত্ববিদ মাৰিজা গিমবুটাছে সমৰ্থন কৰিছিল। ইয়াৰ ফলত মাতৃ দেৱীৰ আধুনিক পূজাৰ জন্ম হয় আৰু সেই অঞ্চলত বাৰ্ষিক তীৰ্থযাত্ৰাৰ আয়োজন কৰা হয়।[3]
প্ৰাচীন মিচৰ[সম্পাদনা কৰক]
ইজিপ্তৰ পৌৰাণিক কাহিনীত নূটক কেতিয়াবা "মাতৃ" বুলিও কোৱা হয় কাৰণ তেওঁৰ জন্ম হৈছিল তৰা আৰু সূৰ্য্য দেৱতাৰ পৰা
নূটে মৃতকক তাইৰ তৰাৰে ভৰা আকাশলৈ টানি আনে আৰু খাদ্য আৰু মদৰ দ্বাৰা সতেজ কৰি তোলে বুলি ভবা হৈছিল।[4]
হিন্দুত্ব[সম্পাদনা কৰক]
হিন্দু ধৰ্মৰ শাক্তপ্ৰথা অনুসৰি দেৱীক সৰ্বশ্ৰেষ্ঠ হিচাপে গণ্য কৰা হয়। আনহাতে স্মাৰ্তসূত্ৰ অনুসৰি ব্ৰাহ্মণৰ পাঁচটা মুখ্যৰূপৰ এটা হৈছে দেৱী।[5][6] আনবোৰ হিন্দুপ্ৰথাত দেৱীক শক্তিৰ অনন্য প্ৰথাৰূপে দেখুওৱা হয় আৰু প্ৰথাসমূহত দেৱ আৰু দেৱীসকলক একেলগে দেখুওৱা হয়। যেনে শৈৱপন্থাত পাৰ্বতী আৰু শিৱ, ব্ৰাহ্মণপন্থাত সৰস্বতী আৰু ব্ৰহ্মা আৰু বৈষ্ণৱপন্থাত লক্ষ্মী আৰু বিষ্ণু।[7][8]
বেদত বহু দেৱী যেনে পাৰ্বতী, পৃথিৱী, অদিতি বাক, নীৰ্তি, ৰাত্ৰী, অৰণ্যানিৰ বিষয়ে উল্লেখ আছে।
ইয়াৰোপৰি মাতৃকা বা দৈৱিক মাতৃসকল[9] হৈছে কেইবাগৰাকী মাতৃৰূপী দেৱী আৰু হিন্দু ধৰ্মত তেওঁলোকক সদায়েই একেলগে উপস্থাপন কৰা হয়। তেওঁলোক আদি পৰাশক্তিৰে বিভিন্ন স্বৰূপ। তেওঁলোক হৈছে দেৱতাসকলৰ শক্তিৰ বিমূৰ্ত ৰূপ। ব্ৰহ্মাণীৰ উৎপত্তি ব্ৰহ্মাৰ পৰা। একেদৰে বৈষ্ণৱী বিষ্ণুৰ পৰা। মহেশ্বৰী শিৱৰ পৰা, ইন্দ্ৰাণী ইন্দ্ৰৰ পৰা, কৌমাৰী স্কন্দ অৰ্থাৎ কাৰ্ত্তিকৰ পৰা, বৰাহী বৰাহৰ পৰা আৰু চামুণ্ডা দেৱীৰ পৰা উৎপন্ন।[10] ইয়াৰ উপৰিও আন দুগৰাকী মাতৃকা হৈছে নৰসিংহী আৰু বিনায়কী।
মাতৃকাসকলক প্ৰায়েই সাতগৰাকীৰ গোট বা সপ্তমাতৃকা হিচাপে উপস্থাপন কৰা দেখা পোৱা যায়।[11] অষ্টমাতৃকা বা আঠগৰাকী দেৱীৰ গোট হিচাপেও তেওঁলোকক চিত্ৰায়িত কৰা হয়।[12]
তথ্যসূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]
- ↑ Mellaart (1967), p. 180-181
- ↑ Mellaart (1967)
- ↑ Baler (2005), p. 40
- ↑ "Papyrus of Ani: Egyptian Book of the Dead", Sir E. A. Wallis Budge, NuVision Publications, page 57, 2007, আই.এচ.বি.এন. 1-59547-914-7
- ↑ Flood, Gavin D. (1996), An Introduction to Hinduism, Cambridge University Press, p. 17, ISBN 978-0-521-43878-0, https://books.google.com/books?id=KpIWhKnYmF0C&pg=PA82
- ↑ "Dancing with Siva, Mandala 2: Hinduism". Himalayanacademy.com. 2004-12-01. http://www.himalayanacademy.com/resources/books/dws/dws_mandala-02.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-06-18.
- ↑ Stella Kramrisch (1975), The Indian Great Goddess, History of Religions, Vol. 14, No. 4, page 261
- ↑ Ananda Coomaraswamy, Saiva Sculptures, Museum of Fine Arts Bulletin, Vol. 20, No. 118, page 17
- ↑ Monier-Williams, Monier (1872). Sanskrit-English Dictionary. Clarendon. পৃষ্ঠা. 765. https://archive.org/details/sanskritenglishd00moni_0. "matrika"
- ↑ Leeming, David; Fee, Christopher (2016). The Goddess: Myths of the Great Mother. Reaktion Books. পৃষ্ঠা. part 33. ISBN 9781780235387. https://books.google.com/books?id=kjO6CwAAQBAJ&pg=PT33.
- ↑ Berkson 1992, পৃষ্ঠা. 134.
- ↑ "Mantras to the Aṣṭamātṛkās". Cambridge Digital Library. http://cudl.lib.cam.ac.uk/view/MS-ADD-01338/1। আহৰণ কৰা হৈছে: 2 February 2015.