পাৰ্বতী
 | এই প্ৰবন্ধটোত কোনো কোনো স্থানত তথ্যসূত্ৰ বা প্ৰসংগৰ উল্লেখ প্ৰয়োজন। অনুগ্ৰহ কৰি বিশ্বাসযোগ্য উৎস দেখুৱাই এই প্ৰবন্ধটো উন্নত কৰাত সহায় কৰক। বিশ্বাসযোগ্য তথ্য উৎসৰ উল্লেখ নথকা প্ৰবন্ধৰ বিশ্বাসযোগ্যতা কমে আৰু অনেক ক্ষেত্ৰত ই ইয়াক বিশ্বাস কৰি লোৱা পঢ়ুৱৈৰ ক্ষতি সাধনো কৰিব পাৰে। সেয়ে তথ্য-উৎসৰ উল্লেখ নথকা প্ৰবন্ধক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱা হ'ব পাৰে। আনহাতে পঢ়ুৱৈসকলেও প্ৰবন্ধটোত য’ত প্ৰয়োজন যেন দেখে সেই বাক্যৰ পাছত {{উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন}} বুলি লিখি ৰাখিও ৱিকিপিডিয়াত উৎসৰ উল্লেখৰ ক্ষেত্ৰত ৰাইজক সজাগ কৰিব পাৰে। |
| পাৰ্বতী দেৱী | |
|---|---|
 পাৰ্বতী দেৱীৰ চিত্ৰ | |
| অধিকাৰ | শক্তি |
| দেৱনাগৰী | पार्वती |
| গোত্ৰ | দেৱী |
| অধিষ্ঠান | হিমালয়, কৈলাস |
| দাম্পত্যসঙ্গী | শিৱ |
পাৰ্বতী হিন্দু ধৰ্মৰ অন্যতম প্ৰধান দেৱী, শক্তি, শক্তি, পুষ্টি, সম্প্ৰীতি, প্ৰেম, সৌন্দৰ্য্য, ভক্তি, আৰু মাতৃত্বৰ দেৱী হিচাপে পূজনীয়। তেওঁ হিমালয়ৰ পুত্ৰী আৰু ভগৱান শিৱৰ পত্নী। পাৰ্বতীৰ মাতৃৰ নাম মেনকা আছিল। উমা, গৌৰী, অম্বিকা, ভৱানী আদি নামেৰেও এওঁক জনা যায়। পাৰ্বতীৰ জন্মৰ বাৰ্তা শুনি নাৰদ হিমালয়ৰ ঘৰলৈ আহিছিল আৰু হিমালয়ৰ প্ৰশ্ন কৰাত কৈছিল যে পাৰ্বতী সৰ্ব সুলক্ষ্মীনি আৰু এওঁৰ বিবাহ ভগৱান শিৱৰ সৈতে হ’ব। কিন্তু মহাদেৱক পতিৰূপে পাবৰ বাবে পাৰ্বতীয়ে ঘোৰ তপস্যা কৰিব লাগিব। পূৰ্বজন্মত পাৰ্বতী দক্ষ প্ৰজাপতিৰ জীয়ৰী আছিল আৰু সেইজন্মতো তেওঁ ভগৱান শিৱৰ পত্নী আছিল। পাৰ্বতী হিন্দু ত্ৰিদেৱীসকলৰ মাজৰ এগৰাকী বুলিও সুপৰিচিত।[1]
মহাকাব্যকালত (৪০০ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব – ৪০০ খ্ৰীষ্টাব্দ) পাৰ্বতীক প্ৰথমবাৰৰ বাবে দেৱী হিচাপে দেখা দিয়াৰ পৰাই প্ৰধানকৈ শিৱ দেৱতাৰ পত্নী হিচাপে চিত্ৰিত কৰা হৈছে।[2] পুৰাণৰ মতে পাৰ্বতী হৈছে শিৱৰ প্ৰথম পত্নী সতীৰ পুনৰ্জন্ম, যিয়ে পিতৃ দক্ষই শিৱক অপমান কৰাৰ পিছত তেওঁৰ সৈতে পাৰিবাৰিক সম্পৰ্ক বিচ্ছিন্ন কৰিবলৈ নিজৰ শৰীৰ ত্যাগ কৰিছিল।[3] হিন্দু পৌৰাণিক কাহিনীত পাৰ্বতীৰ জন্মক মূলতঃ শিৱক তেওঁৰ তপস্বী প্ৰত্যাহাৰৰ পৰা উলিয়াই আনি বিবাহ আৰু ঘৰুৱা জীৱনৰ ক্ষেত্ৰখনলৈ প্ৰলোভিত কৰাৰ উদ্দেশ্যেৰে এক মহাজাগতিক পৰিঘটনা হিচাপে বুজা যায়। শিৱৰ পত্নী হিচাপে পাৰ্বতীয়ে শিৱৰ কঠোৰ, জগত-অস্বীকাৰকাৰী স্বভাৱৰ পৰিপূৰক জীৱন-দৃঢ়তা, সৃষ্টিশীল শক্তিক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। তেওঁৰ জীৱনত পাৰ্বতীৰ উপস্থিতিয়ে তেওঁক বিচ্ছিন্নতাৰ পৰা লৌকিক নিয়োজিততালৈ টানি আনে, যাৰ ফলত হিন্দু দৰ্শনত তপস্যা আৰু গৃহস্থ জীৱনৰ দুটা মেৰুৰ মাজত ভাৰসাম্য ৰক্ষা হয়। পত্নী আৰু মাতৃ হিচাপে পাৰ্বতীৰ ভূমিকা তেওঁৰ পৌৰাণিক ব্যক্তিত্বৰ কেন্দ্ৰীয়, য’ত তেওঁ স্বামীৰ প্ৰভাৱৰ ক্ষেত্ৰখনক সমৰ্থন আৰু সম্প্ৰসাৰণ দুয়োটা কাম কৰা ভক্তিময় পত্নীৰ আদৰ্শক মূৰ্ত কৰি তুলিছে।[2][4]পাৰ্বতী মাতৃত্বৰ বাবেও পৰিচিত, কিয়নো তেওঁ আছিল প্ৰধান হিন্দু দেৱতা গণেশ আৰু কাৰ্তিকৰ মাতৃ।[5][6][7]
দাৰ্শনিকভাৱে পাৰ্বতীক শিৱৰ শক্তি (ঐশ্বৰিক শক্তি বা শক্তি) হিচাপে গণ্য কৰা হয়, যিটো হৈছে মহাবিশ্বক টিকিয়াই ৰখা সৃষ্টিশীল শক্তিৰ ব্যক্তিত্ব। এই ভূমিকাত তেওঁ কেৱল এগৰাকী মাতৃ আৰু লালন-পালন কৰাই নহয়, মহাজাগতিক শক্তি আৰু উৰ্বৰতাৰ মূৰ্তিও হৈ পৰে। পৰ্বতীৰ অবিহনে অসম্পূৰ্ণ শিৱক শক্তিশালী কৰা শক্তিৰ উৎস তেওঁ। সেয়েহে পাৰ্বতীৰ পৌৰাণিক কাহিনী কেৱল পত্নী হিচাপে তেওঁৰ ভূমিকাক লৈ নহয়, জীৱন সক্ৰিয় আৰু টিকিয়াই ৰখা শক্তি হিচাপে তেওঁৰ মহাজাগতিক কাৰ্য্যৰ বিষয়েও।[2] বিভিন্ন শৈৱ পৰম্পৰাত পাৰ্বতীক আদৰ্শ ভক্ত হিচাপেও গণ্য কৰা হয়, আনকি শিৱৰ কৃপাৰ মূৰ্তি হিচাপেও গণ্য কৰা হয়, ভক্তসকলৰ আধ্যাত্মিক মুক্তিত কেন্দ্ৰীয় ভূমিকা পালন কৰে।[2][8][9] শাক্তবাদৰ দেৱীমুখী পন্থাৰ অন্যতম কেন্দ্ৰীয় দেৱতা, য'ত তেওঁক পৰম দেৱতা মহাদেৱীৰ উপকাৰী দিশ হিচাপে গণ্য কৰা হয়,[10][11] আৰু মহাদেৱীৰ বিভিন্ন প্ৰকাশৰ সৈতে ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত, য'ত দহটা মহাবিদ্যা আৰু নৱদুৰ্গ আদিও অন্তৰ্ভুক্ত।[2] প্ৰাচীন পুৰাণিক সাহিত্যত পাৰ্বতী বহুলভাৱে পোৱা যায় আৰু তেওঁৰ প্ৰতিমূৰ্তি আৰু প্ৰতিমূৰ্তিসমূহ সমগ্ৰ দক্ষিণ এছিয়া আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ হিন্দু মন্দিৰসমূহত উপস্থিত আছে।[12][13] পাৰ্বতী আৰু শিৱৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত হিন্দু মন্দিৰত পৰ্বতীৰ প্ৰতীকী যোনি হিচাপে প্ৰতিনিধিত্ব কৰা হয়।[2]
উৎপত্তি আৰু নামকৰণ
[সম্পাদনা কৰক].jpg)
"পৰ্বত" অৰ্থ সংস্কৃত শব্দৰ ভিতৰত পৰ্বত অন্যতম; "পাৰ্ৱতী"ৰ নাম এই কাৰণেই ৰখা হৈছে কাৰণ তেওঁৰ জন্ম হৈছিল ৰজা হিমৱন (হিমাৱত, পাৰ্বত বুলিও কোৱা হয়) আৰু মাতৃ মেনাৱতীৰ কন্যা হিচাপে।[4][6] ৰাজ পাৰ্বতক পৰ্বতৰ অধিপতি আৰু হিমালয়ৰ অৱতাৰ বুলি গণ্য কৰা হয়; পাৰ্বতী মানে "পৰ্বতৰ ভদ্ৰমহিলা।" জম্মু-কাশ্মীৰৰ ভাৰতীয় কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ উধমপুৰৰ যম অপৰ্ণেশ্বৰ মন্দিৰ পাৰ্বতীৰ জন্মস্থান আৰু শিৱ-পাৰ্বতী বিবাহৰ স্থান বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।[14]
হিন্দু সাহিত্যত পাৰ্বতীক বহু নামেৰে জনা যায়[15] পৰ্বতৰ সৈতে তেওঁক জড়িত কৰা আন নামসমূহ হ'ল শৈলজ (পৰ্বতৰ কন্যা), শৈলপুত্ৰী (পৰ্বতৰ কন্যা), হাইমাৱতী (হিমবনৰ কন্যা), মহেশ্বৰী (মহেশ্বৰৰ পত্নী), গিৰিৰাজাপুত্ৰী (পৰ্বতৰ ৰজাৰ কন্যা) আৰু গিৰিজা (পৰ্বতৰ কন্যা)।[16]
শাক্তসকলে পাৰ্বতীক ললিতা ত্ৰিপুৰাসুন্দৰীৰ অৱতাৰ বুলি গণ্য কৰে।[17] পাৰ্বতীৰ দুটা বিখ্যাত উপনাম হ'ল উমা আৰু অপৰ্ণ।[18] পূৰ্বৰ গ্ৰন্থসমূহত সতী (শিৱৰ পত্নী, যি পাৰ্বতীৰ অৱতাৰ)ৰ বাবে উমা নাম ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে যদিও ৰামায়ণত পাৰ্বতীৰ প্ৰতিশব্দ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে।
হৰিবংশ পাৰ্বতীক অপৰ্ণ (‘যি কোনো খাদ্য গ্ৰহণ কৰা নাই’) বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে আৰু তাৰ পিছত উমা বুলি সম্বোধন কৰা হৈছে, যাক মাকে উ মা (‘অ’, নকৰিব’) বুলি কঠোৰ তপস্যা কৰিবলৈ বাধা দিছিল। উমাৰ অৰ্থ হৈছে "ওম (প্ৰণৱ মন্ত্ৰ)ৰ পৰা জন্ম।" [19] অম্বিকা (‘প্ৰিয় মাতৃ’), শক্তি (‘শক্তি’), মাতাজী (‘পূজিত মাতৃ’), মহেশ্বৰী (‘মহাদেৱী’), দুৰ্গা (অজেয়), ভৈৰৱী (‘উগ্ৰ’), ভৱানী (‘উৰ্বৰতা আৰু সন্তান জন্ম দিয়া’), শিৱৰাণী (‘শিৱৰ ৰাণী’), উৰ্ৱী বা ৰেণু, আৰু শ শ নামেৰেও তেওঁক জনা যায়। পাৰ্বতী প্ৰেম আৰু ভক্তিৰ দেৱী বা কামাক্ষী (উৰ্বৰতাৰ দেৱী), প্ৰচুৰতা আৰু খাদ্য/পুষ্টিৰ দেৱী বা অন্নপূৰ্ণাও।[20]তেওঁ তৰোৱাল ব্যৱহাৰ কৰা, কটা মূৰৰ মালা পিন্ধা, ভক্তক ৰক্ষা কৰা আৰু জগত আৰু ইয়াৰ জীৱক জুৰুলা কৰা সকলো দুষ্টতাক ধ্বংস কৰা উগ্ৰ মহাকালীও।
পাৰ্বতীক সোণালী গৌৰী বুলি কোৱাৰ লগতে অন্ধকাৰ কালি বা শ্যামাক গৌৰী বুলি উল্লেখ কৰা শান্ত আৰু শান্ত পত্নী পাৰ্বতী আৰু অশুভ ধ্বংস কৰা দেৱী হিচাপে তেওঁক কালি বুলি সম্বোধন কৰা বুলি আপাত বৈপৰীত্য। গৌৰীৰ আঞ্চলিক কাহিনীয়ে গৌৰীৰ নাম আৰু ৰংৰ বিকল্প উৎপত্তিৰ কথা সূচায়। ভাৰতৰ কিছু অংশত পকা কুঁহিয়াৰ/চপোৱা আৰু উৰ্বৰতাৰ দেৱী হোৱাৰ সন্মানত গৌৰীৰ ছালৰ ৰং সোণালী বা হালধীয়া হয়।[21][22]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]
বৈদিক সাহিত্যত পাৰ্বতী শব্দটো স্পষ্টভাৱে দেখা নাযায়। তাৰ পৰিৱৰ্তে অম্বিকা, ৰুদ্ৰানী আদি ঋগবেদত পোৱা যায়। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১ম সহস্ৰাব্দৰ মাজভাগৰ কেনা উপনিষদৰ ৩.১২ পদত পাৰ্বতীৰ অতি সাধাৰণ বিকল্প নাম উমা-হাইমাৱতী নামৰ এগৰাকী দেৱী আছে।[25] অনুৱকত সায়নাৰ টীকাত অৱশ্যে কেনা উপনিষদত পাৰ্বতীক চিনাক্ত কৰা হৈছে, উপনিষদত উমা আৰু অম্বিকাৰ দৰেই পাৰ্বতী বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে, পাৰ্বতীক এইদৰে ঐশ্বৰিক জ্ঞানৰ মূৰ্ত ৰূপ আৰু জগতৰ মাতৃ বুলি উল্লেখ কৰি।[15] তেওঁ পৰম ব্ৰহ্মৰ শক্তি বা অত্যাৱশ্যকীয় শক্তি হিচাপে আবিৰ্ভাৱ হয়। তেওঁৰ প্ৰধান ভূমিকা হৈছে অগ্নি, বায়ু আৰু বৰুণৰ বৈদিক ত্ৰিদেৱৰ আগত ব্ৰহ্মৰ জ্ঞান প্ৰকাশ কৰা মধ্যস্থতাকাৰী হিচাপে, যিসকলে শেহতীয়াকৈ দানৱৰ দল এটাৰ বিৰুদ্ধে পৰাজয়ৰ কথা গৌৰৱ কৰি আছিল।[26] কিন্তু কিন্সলীয়ে লক্ষ্য কৰিছে: "তেওঁক পিছৰ দেৱী সতী-পাৰ্বতীৰ সৈতে চিনাক্ত কৰাটো অনুমানতকৈ অলপ বেছি, যদিও [..] পিছৰ শিৱ আৰু পাৰ্বতীৰ প্ৰশংসা কৰা গ্ৰন্থসমূহে এই খণ্ডটোক এনেদৰে পুনৰ কয় যে ই শিৱৰ পত্নী আছিল বুলি কোনো সন্দেহ নাই॥" [IAST original].[25]
সতী-পাৰ্বতী মহাকাব্যকালত (খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৪০০–৪০০ খ্ৰীষ্টাব্দ) দেখা যায়, কিয়নো ৰামায়ণ আৰু মহাভাৰত দুয়োটাতে পাৰ্বতীক শিৱৰ পত্নী হিচাপে উপস্থাপন কৰা হৈছে। কিন্তু কালিদাস (পঞ্চম–ষষ্ঠ শতিকা) আৰু পুৰাণ (চতুৰ্থৰ পৰা ত্ৰয়োদশ শতিকালৈকে) নাটকতহে সতী-পাৰ্বতী আৰু শিৱৰ কাহিনীয়ে অধিক ব্যাপক বিৱৰণ লাভ কৰে। কিন্সলীয়ে লগতে কয় যে পাৰ্বতী হয়তো পাহাৰত বাস কৰা অনাৰ্য দেৱীৰ কিংবদন্তিৰ পৰাই উদ্ভৱ হৈছে।[27] পূৰ্বৰ উপনিষদসমূহত উমা শব্দটো পোৱা যায় যদিও হপকিন্সে লক্ষ্য কৰিছে যে পাৰ্বতী নামৰ আটাইতকৈ প্ৰাচীন স্পষ্ট ব্যৱহাৰ হামছা উপনিষদৰ শেষৰ ফালে পোৱা যায়।[28]
ৱেবাৰৰ মতে শিৱ যেনেকৈ বিভিন্ন বৈদিক দেৱতা ৰুদ্ৰ আৰু অগ্নিৰ সংমিশ্ৰণ, তেনেদৰে পুৰাণত পাৰ্বতী ৰুদ্ৰৰ পত্নীৰ সংমিশ্ৰণ। অৰ্থাৎ পাৰ্বতীৰ আইকনগ্ৰাফী, কিংবদন্তি আৰু বৈশিষ্ট্যৰ বিকাশ ঘটিছিল উমা, হাইমাৱতী, অম্বিকাক এটা দিশত আৰু অধিক নিৰ্দয়, ধ্বংসাত্মক কালি, গৌৰী, নিৰ্ৰিটিক আন এটা দিশত সংযুক্ত কৰি।[15][29] টেটে কৈছে যে পাৰ্বতী বৈদিক দেৱী অদিতি আৰু নিৰ্ৰীতিৰ মিশ্ৰণ, আৰু নিজেই পৰ্বতৰ দেৱী হোৱাৰ বাবে পৰৱৰ্তী পৰম্পৰাত দুৰ্গা আৰু কালীৰ দৰে অন্যান্য পৰ্বত দেৱীৰ সৈতে জড়িত আছিল।[30]
তথ্য সংগ্ৰহ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Frithjof Schuon (2003), Roots of the Human Condition, আই.এচ.বি.এন. 978-0941532372, pp 32
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Kinsley, David (1998). Hindu Goddesses: Visions of the Divine Feminine in the Hindu Religious Tradition. Motilal Banarsidass Publ.. ISBN 978-81-208-0394-7. https://books.google.com/books?id=hgTOZEyrVtIC&q=david+kinsley+10+mahavidya.
- ↑ Tagare, G.V. (2007). The Bhagavata Purana (Ancient Indian Tradition and Mythology). IV. প্ৰকাশক New Delhi: Motilal Banarsidass Publishers. ISBN 9788120809666. https://www.wisdomlib.org/hinduism/book/the-skanda-purana.
- ↑ 4.0 4.1 Edward Balfour, Parvati, p. 153, গুগুল বুকচ্ত, The Encyclopaedia of India and of Eastern and Southern Asia, pp 153
- ↑ Wilkins 2001, পৃষ্ঠা. 295.
- ↑ 6.0 6.1 H.V. Dehejia, Parvati: Goddess of Love, Mapin, আই.এচ.বি.এন. 978-8185822594, pp 11
- ↑ Edward Washburn Hopkins, Epic Mythology, p. 224, গুগুল বুকচ্ত, pp. 224–226
- ↑ Ananda Coomaraswamy, "Saiva Sculptures", Museum of Fine Arts Bulletin, vol. 20, no. 118 (April 1922), p. 17
- ↑ Stella Kramrisch (1975), "The Indian Great Goddess", History of Religions, vol. 14, no. 4, pp. 261
- ↑ H.V. Dehejia, Parvati: Goddess of Love, Mapin, আই.এচ.বি.এন. 978-8185822594
- ↑ James Hendershot, Penance, Trafford, আই.এচ.বি.এন. 978-1490716749, pp 78
- ↑ Hariani Santiko, "The Goddess Durgā (warrior form of Parvati) in the East-Javanese Period", Asian Folklore Studies, vol. 56, no. 2 (1997), pp. 209–226
- ↑ Ananda Coomaraswamy, "Saiva Sculptures", Museum of Fine Arts Bulletin, vol. 20, no. 118 (April 1922), pp. 15–24
- ↑ Alain Daniélou (1992), Gods of Love and Ecstasy: The Traditions of Shiva and Dionysus, আই.এচ.বি.এন. 978-0892813742, pp 77–80
- ↑ 15.0 15.1 15.2 John Muir, Original Sanskrit Texts on the Origin and History of the People of India, p. 422, গুগুল বুকচ্ত, pp 422–436
- ↑ Kinsley 1988, পৃষ্ঠা. 41.
- ↑ Keller and Ruether (2006), Encyclopedia of Women and Religion in North America, Indiana University Press, আই.এচ.বি.এন. 978-0253346858, pp 663
- ↑ Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam. ed. India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. পৃষ্ঠা. 68.
- ↑ Wilkins 2001, পৃষ্ঠা. 240–1.
- ↑ Kinsley 1988, পৃষ্ঠা. 142–143.
- ↑ Edward Balfour, Parvati, p. 381, গুগুল বুকচ্ত, The Encyclopedia of India and of Eastern and Southern Asia, pp 381
- ↑ Ernest Payne (1997), The Saktas: An Introductory and Comparative Study, Dover, আই.এচ.বি.এন. 978-0486298665, pp 7–8, 13–14
- ↑ Dani, Ahmad Hasan; Harmatta, János (1999). History of Civilizations of Central Asia. Motilal Banarsidass Publ.. পৃষ্ঠা. 326. ISBN 978-81-208-1408-0. https://books.google.com/books?id=DguGWP0vGY8C&pg=PA326.
- ↑ "Ommo-Oesho coin of Huvishka British Museum". The British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/C_1888-1208-557.
- ↑ 25.0 25.1 Kinsley 1988, পৃষ্ঠা. 36.
- ↑ Kena Upanisad, III.1–-IV.3, cited in Müller and in Sarma, pp. xxix-xxx.
- ↑ Kinsley 1988, পৃষ্ঠা. 36–41.
- ↑ Edward Washburn Hopkins, Epic Mythology, p. 224, গুগুল বুকচ্ত, pp. 224–225
- ↑ Weber in Wilkins 2001, পৃষ্ঠা 239.
- ↑ Tate 2006, পৃষ্ঠা. 176.
বাহ্যিক সংযোগ
[সম্পাদনা কৰক] |
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত পাৰ্বতী সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে। |
| ||||||||||||||||||||
