সম্বলপুৰী ভাষা
| Sambalpuri | |
|---|---|
| Western Odia | |
| ওড়িয়া: ସମ୍ବଲପୁରୀ | |
 'Sambalpuri' in Odia script | |
| থলুৱা অঞ্চল | India |
| অঞ্চল | Western Odisha |
স্থানীয় ভাষিক |
সাঁচ:Sigfig million (2011 census)[1] |
ভাষা পৰিয়াল |
|
| লিখন প্ৰণালী | Odia[2][3][4] |
| ভাষা সংকেত | |
| ISO 639-3 | spv |
 Sambalpuri speaking areas(dialect continuum in green) in Odisha and Chhattisgarh | |
সম্বলপুৰী এটি পূৰ্বী ভাৰতীয়-আৰ্য ভাষা যি উৰিষ্যাৰ পশ্চিম ভাগত কথিত। এই ভাষাক পশ্চিমীয়া ওড়িয়া আৰু কোসালী নামেৰেও জনা যায়।[5] কোসালী এটি নতুনকৈ জনপ্ৰিয় হৈ উঠা নাম, যি বিবাদাস্পদ, কাৰণ ই ঐতিহাসিক দক্ষিণ কোসল অঞ্চলৰ সৈতে সম্পৰ্কৰ ইংগিত দিয়ে, যি অঞ্চলত বৰ্তমানৰ সম্বলপুৰ অঞ্চলো আছিল।[6]
সম্বলপুৰী ভাষী লোকে সাধাৰণতে সম্বলপুৰীক এক পৃথক ভাষা হিচাপে চায়, যদিও বাহিৰৰ লোকে প্ৰায় ইয়াক ওড়িয়া ভাষাৰ উপভাষা গণ্য কৰে।[7] সম্বলপুৰী ভাষী লোকে আনুষ্ঠানিক কামৰ বাবে ওড়িয়া ব্যৱহাৰ কৰে।[8] ২০০৬ চনৰ এক সমীক্ষাৰ মতে, সম্বলপুৰী আৰু মানক ওড়িয়াৰ শব্দসম্ভাৰত ৭৫% সামঞ্জস্য আছে।[9]
ভৌগোলিক বিতৰণ[সম্পাদনা কৰক]
২০১১ চনৰ ভাৰতীয় জনগণনাত ২ নিযুত ৬৩০ হাজাৰ লোকে নিজৰ মাতৃভাষা সম্বলপুৰী বুলি নথিভুক্ত কৰিছিল, যাৰে প্ৰায় সকলো লোকেই আছিল উৰিষ্যাৰ বাসিন্দা।[10] এই ভাষা কোৱা লোক ঘাইকৈ আছিল বৰগঢ় (১১৩০০০০), সুবৰ্ণপুৰ (৩৬৪০০০), বালনগীৰ (৩৩৫০০০), সম্বলপুৰ (২৭৫০০০), ঝাৰছোগোড়া (২৪৫০০০), নুৱাপাড়া (১৪৫০০০), বৌধ (৯০৭০০) আৰু সুন্দৰগঢ় (৪২৭০০) জিলাৰ বাসিন্দা।[11]
লিপি[সম্পাদনা কৰক]
পশ্চিম উৰিষ্যাৰ শিলালিপি আৰু সাহিত্য কৰ্ম ওড়িয়া লিপিতেই লিখা হৈছিল। ১২৬৮ খ্ৰীষ্টাব্দৰ পূৰ্বী গংগাৰ শাসক ভানু দেৱ ১ৰ স্তম্বেশ্বৰ শিলালিপি আৰু সোণেপুৰৰ ৰজা পৃথ্বী সিংহৰ গোবিন্দপুৰ ৰাজআজ্ঞাত দেখা পোৱাৰ দৰে।[12] ১৭ শতিকাৰ সম্বলপুৰ ৰাজ্যৰ চৌহান ৰজা বলিয়াৰ সিংহৰ কালত লিখা মহাকাব্য কোসলানন্দ কাব্যও সংস্কৃত ভাষাত ওড়িয়া লিপি ব্যৱহাৰ কৰি লিখা হৈছিল।[13]
অতীতত সম্ভৱতঃ দেৱনাগৰী লিপিও ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।[14]
ধ্বনিতত্ত্ব[সম্পাদনা কৰক]
সম্বলপুৰী ভাষাত ২৮টা ব্যঞ্জনধ্বনি, ২টা উপ-স্বৰধ্বনি আৰু ৫টা স্বৰধ্বনি পোৱা যায়।[15]
ভাষা আন্দোলন[সম্পাদনা কৰক]
সম্বলপুৰী ভাষী লোকে বহু সময় ধৰি এক ভাষা আন্দোলন চলাই আহিছে। এই আন্দোলনৰ মূল দাবী হ'ল সম্বলপুৰী ভাষাক ভাৰতৰ সংবিধানৰ অষ্ট অনুসূচীত অন্তৰ্ভুক্ত কৰোৱা।[16][17]
সাহিত্য[সম্পাদনা কৰক]
- সত্য নাৰায়ণ বোহিদৰে সম্বলপুৰী ভাষাত টিকচাম্ৰা (১৯৭৫), সম্বলপুৰী ভাষাৰ শব্দ-বিভৱ: বা সংক্ষিপ্ত সম্বলপুৰী ব্যাকাৰণ ও ৰচনা (১৯৭৭) আদি লিখিছে।[18]
- প্ৰয়াগ দত্ত যোশী
- নীল মাধৱ পানীগ্ৰহী, মহাভাৰত কথাৰ লেখক[19]
- হলধৰ নাগ, বিখ্যাত সম্বলপুৰী কবি যাক "লোক কবি ৰত্ন" নামেৰেও জনা যায়। তেওঁৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ কাম: লোকগীত, সম্পৰ্দ, কৃষ্ণগুৰু, মহাসতি উৰ্মিলা, তাৰা মণ্ডোদৰী, অচ্ছিয়া, বচ্ছৰ, চিৰি সোমলই, বীৰ সুৰেন্দ্ৰ সাই, কৰমসানী, ৰসিয়া কবি, প্ৰেম পেচান।[20] তেওঁৰ ৰচনাসমূহক "লোককবি হলধৰ গ্ৰন্থাৱলী"ত সংগ্ৰহ কৰা হৈছে।[21] তেওঁ ২০১৬ চনত পদ্মশ্ৰী বঁটা লাভ কৰে।[22][23]
- প্ৰফুল্ল কুমাৰ ত্ৰিপাঠী: সম্বলপুৰী ওড়িয়া অভিধান প্ৰণেতা।[24]
- হেম চন্দ্ৰ আচাৰ্য: ৰামায়ণৰ সম্বলপুৰী অনুবাদ 'ৰাম ৰহ'ৰ লেখক।[25]
তথ্য সংগ্ৰহ[সম্পাদনা কৰক]
- ↑ "Sambalpuri". Ethnologue. https://www.ethnologue.com/language/spv.
- ↑ Bulletin of the Anthropological Survey of India. Director, Anthropological Survey of India, Indian Museum. 1979. https://books.google.com/books?id=lnELAAAAIAAJ.
- ↑ Chitrasen Pasayat (1998). Tribe, Caste, and Folk Culture. Rawat Publications. ISBN 9788170334576. https://books.google.com/books?id=E8TYAAAAMAAJ.
- ↑ Subodh Kapoor (2002). The Indian Encyclopaedia: La Behmen-Maheya. Cosmo Publications. পৃষ্ঠা. 4240–. ISBN 978-81-7755-271-3. https://books.google.com/books?id=4LqRXZPJTUoC&pg=PA4240.
- ↑ সম্বলপুৰী ভাষা at Ethnologue (21st ed., 2018)
- ↑ Dash 1990, পৃষ্ঠা. 4–5.
- ↑ G.K. Sahu 2002, পৃষ্ঠা. 1–2.
- ↑ Patel (n.d.) cited in Mathai & Kelsall (2013, পৃষ্ঠা 3)
- ↑ Mathai & Kelsall 2013, পৃষ্ঠা. 4–6.
- ↑ Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. "C-16: Population by mother tongue, India – 2011". https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10191। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 October 2022.
- ↑ Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. "C-16: Population by mother tongue, Odisha – 2011". https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10217। আহৰণ কৰা হৈছে: 16 December 2022.
- ↑ Ashok kumar Patnaik (December 2009), The Mirror Reflection of Sambalpur State through the Courtly Chronicle called Kosalananda Kavyam, Odisha History Congress, https://www.academia.edu/1773363, আহৰণ কৰা হৈছে: 12 March 2021
- ↑ Ashok kumar Patnaik (December 2009), The Mirror Reflection of Sambalpur State through the Courtly Chronicle called Kosalananda Kavyam, Odisha History Congress, p. 237, https://www.academia.edu/1773363, আহৰণ কৰা হৈছে: 12 March 2021
- ↑ Untitled-13 Archived 17 June 2013 at the Wayback Machine
- ↑ Mahapatra, B.P. (2002). Linguistic Survey of India: Orissa. প্ৰকাশক Kolkata, India: Language Division, Office of the Registrar General. পৃষ্ঠা. 67,68. https://www.censusindia.gov.in/2011-Documents/LSI/lsi_Orissa/2_orissa_vol_page_no_63_to_78.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 August 2020.
- ↑ Plea to include Kosli in 8th Schedule of Constitution
- ↑ "Memorandum for Inclusion of Kosli Language in the 8th Schedule of the Indian Constitution". Archived from the original on 2012-04-03. https://web.archive.org/web/20120403004010/http://orissadiary.com/Shownews.asp?id=29260। আহৰণ কৰা হৈছে: 2023-04-15.
- ↑ "Satya Narayan Bohidar". Open Library. https://openlibrary.org/authors/OL4655144A/Satya_Narayan_Bohidar.
- ↑ Panigrahi, Nil Madhab, "Mahabharat Katha", Lark books, Bhubaneswar, 1996, আই.এচ.বি.এন. 81-7375-023-8.
- ↑ "Poetry makes him known as new GangadharMeher". 25 September 2010. Archived from the original on 24 November 2010. https://web.archive.org/web/20101124035314/http://www.telegraphindia.com/1100925/jsp/orissa/story_12978196.jsp.
- ↑ Nag, Haldhar, "Lokakabi Haladhar Granthabali", compiler – Dwarikanath Nayak, Bidya Prakashan, Cuttack, 2000, আই.এচ.বি.এন. 81-7703-009-4 (Five PhD theses on this class III-dropout poet)
- ↑ 5 PhD theses on this class III-dropout poet
- ↑ "Translation takes Nag's poems to more readers" (en ভাষাত). https://www.telegraphindia.com/odisha/translation-takes-nag-s-poems-to-more-readers/cid/1474023.
- ↑ "Prafulla Kumar Tripathy". Odia Sahitya. Archived from the original on 2022-09-07. https://web.archive.org/web/20220907120006/https://www.odiasahitya.com/members/memberprofile/?member=prafulla+kumara+tripathi। আহৰণ কৰা হৈছে: 2023-04-15.
- ↑ Hema Chandra Acharya. "Ram Raha". Archive.org. https://archive.org/details/RamRaha.
গ্ৰন্থৰ তালিকা[সম্পাদনা কৰক]
- Dash, Ashok Kumar (1990). Evolution of Sambalpuri language and its morphology (Thesis).
- Mathai, Eldose K. (2013). Sambalpuri of Orissa, India: A Brief Sociolinguistic Survey (Report). https://www.sil.org/resources/publications/entry/54878.
- Patel, Kunjaban (n.d.). A Sambalpuri phonetic reader (Thesis).
- Sahu, Gobardhan (2001). Generative phonology of Sambalpuri: a study (revised) (Thesis).
- Sahu, Gopal Krishna (2002). A derivational morphology of Sambalpuri (Thesis).
বাহ্যিক লিংক আৰু অন্য লেখ[সম্পাদনা কৰক]
- Biswal, Tuna (2010). "Politics of Sambalpuri or Kosali as a dialect of Oriy in Orissa". Language in India খণ্ড 10 (11). http://www.languageinindia.com/nov2010/sambalpuri.pdf.
- কোছলি ভাষাত প্ৰকাশিত পঞ্জীভুক্ত বাতৰি কাকত আৰু আলোচনী Archived 2022-01-22 at the Wayback Machine
- Datta, S.P. (2002). "Sambalpuri dialect". Linguistic survey of India: special studies: Orissa. Special studies / Linguistic Survey of India. প্ৰকাশক Kolkata: Language Division, Office of the Registrar General, India. পৃষ্ঠা. 67–93.