গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰ

গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰ (Pig-tailed macaque)
	গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰ
সংৰক্ষণ স্থিতি
	; অসুৰক্ষিত (IUCN 3.1)
জীৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন
জগৎ/ৰাজ্য:	Animalia;
পৰ্ব:	Chordata;
শ্ৰেণী:	Mammalia;
বৰ্গ:	Primates;
পৰিয়াল:	Cercopithecidae;
গণ:	Macaca;
প্ৰজাতি:	M. leonina;
বৈজ্ঞানিক নাম
	Macaca leonina; (Blyth, 1863)
	গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰৰ বিতৰণ

গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰ (ইংৰাজী: Pig-tailed macaque) বাংলাদেশ, কম্বোডিয়া, চীন, ভাৰত, লাওচ, ম্যানমাৰ, থাইলেণ্ড আৰু ভিয়েটনামত বিস্তৃত হৈ থকা এবিধ বান্দৰৰ প্ৰজাতি। পূৰ্ব্বতে ইয়াক "[[Macaca nemestrina]]"ৰ এবিধ উপ-প্ৰজাতি বুলি গণ্য কৰা হৈছিল৷ ভাৰতবৰ্ষত এই প্ৰজাতিটো ব্ৰহ্মপুত্ৰৰ দক্ষিণ পাৰত পোৱা যায়৷^[3]^[4] শেহতীয়াকৈ উপলব্ধ হোৱা আচৰণ সম্পৰ্কীয় বৈজ্ঞানিক তথ্যই প্ৰাণীবিধৰ বিষয়ে অধিক জনাৰ সুবিধা দিছে৷ ^[5]

শ্ৰেণীবিভাজন[সম্পাদনা কৰক]

পূৰ্বতে উপ-প্ৰজাতি বুলি গণ্য কৰা হৈছিল যদিও বৰ্ত্তমান গাহৰি নেজীয়া বান্দৰৰ দুটা সম্পূৰ্ণ পৃথক প্ৰজাতি পোৱা যায়:

১) দক্ষিণৰ গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰ (Southern pigtailed macaque; Macaca nemestrina) – ইয়াক উত্তৰ ভাৰত, দক্ষিণ চীন, ইণ্ডোনেছিয়া, পূব বাংলাদেশ তথা বাৰ্মা, থাইলেণ্ড, লাওচ, কম্বোডিয়া আৰু ভিয়েটনাম আদিত পোৱা যায়।^[6]

২) উত্তৰৰ গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰ (Northern pigtailed macaques; Macaca leonine) – এই প্ৰজাতিটো মূলতঃ থাইলেণ্ড, ভাৰত, চীন আদিত বিস্তৃত৷^[7] দুয়োটা প্ৰজাতিৰ দৈহিক তথা অন্যান্য পাৰ্থক্য সম্পৰ্কে তথ্য এতিয়াও সীমিত৷

দৈহিক গঠন[সম্পাদনা কৰক]

দক্ষিণৰ গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰৰ সমগ্ৰ দেহটো সেউজীয়া-মাটীয়া নোমেৰে আবৃত৷ মূৰৰ ওপৰত থকা ৰং ডাঠ৷^[8] উত্তৰৰ গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰৰ গাৰ নোম সোণালী-মটীয়া বৰণৰ আৰু মূৰৰ ওপৰৰ অংশ মুগা৷ গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰৰ পোৱালীবোৰ জন্মতে ক'লা ৰঙৰ আৰু ডাঙৰ হোৱাৰ লগে লগে ৰং সলনি হৈ আহে।^[9] মতা আৰু মাইকীৰ দৈহিক গঠন ভিন্ন হয়। মতা প্ৰাণীৰ দেহৰ দৈৰ্ঘ্য ১.৬–১.৮ ফুট আৰু মাইকীৰ ১.৫–১.৮ ফুট হয়৷ দেহৰ ওজন মতা প্ৰাণীৰ ৬.২–১৪.৫ কিঃগ্ৰাঃ, মাইকীৰ ৪.৭–১০.৯ কিঃগ্ৰাঃ। নেজডাল চুটি- দেখাত গাহৰিৰ নেজৰ দৰে‌।^[10] গড় আয়ুস ২৬ বছৰ।^[11]

বসতিস্থল[সম্পাদনা কৰক]

গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰে সাধাৰণতে চিৰসেউজীয়া অৰণ্যত বাস কৰে৷^[12] বসতিস্থল সাগৰৰ পৰা ২০০০ মিটাৰ উচ্চতালৈকে হ'ব পাৰে৷^[13]

আচৰণ[সম্পাদনা কৰক]

সচৰাচৰ ফল-মূল খাদ্য হিচাপে গ্ৰহণ কৰে৷ বৈজ্ঞানিক তথ্য অনুসৰি গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰৰ খাদ্যৰ প্ৰায় ৭৪% ফল-মূল৷ অৱশ্যে তাৰ উপৰিও এই প্ৰাণীবিধে অন্যান্য খাদ্য যেনে- কীট-পতংগ, গছৰ গুটি, পাত, কাণ্ড আদি খায়।^[14]

গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰে সৰহভাগ সময় মাটিত কটায়৷ দল-বান্ধি বাস কৰে৷ একোটা দলত ৯ টাৰ পৰা ৮১ টা পৰ্য্য়ন্ত গাহৰি-নেজীয়া বান্দৰ থাকিব পাৰে৷ দলৰ মাজত স্পষ্ট অধিক্ৰম (dominance hierarchy) থাকে৷^[15]

সাধাৰণতে সমগ্ৰ বছৰজুৰি প্ৰজনন কৰে যদিও জানুৱাৰীৰ পৰা মে' মাহত অধিক হাৰত প্ৰজনন হয়। ^[16] মাইকী প্ৰাণী তিনি বছৰ বয়সত প্ৰজননক্ষম হয়৷ আনহাতে মতা প্ৰাণী প্ৰজননক্ষম হয় ৪-৫ বছৰ বয়সতহে৷^[17] মাকে পোৱালিৰ যত্ন লয়৷

সংৰক্ষণ[সম্পাদনা কৰক]

এই প্ৰাণীবিধক আই ইউ চি এন-ৰ তালিকাত বিপথগামী (Vulnerable) বুলি ঘোষণা কৰা হৈছে৷ মানুহৰ দ্বাৰা বনাঞ্চল ধ্বংস, চিকাৰ, পৰিৱেশ প্ৰদুষণ ইত্যাদিয়ে এই প্ৰাণীবিধ বিপদাপন্নৰ হোৱাৰ মূল কাৰণ বুলি গণ্য কৰা হয়৷^[18]

তথ্যসূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]

↑ Groves, C. (2005). Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds. ed. Mammal Species of the World (3rd সম্পাদনা). প্ৰকাশক Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494. http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?id=12100549.
↑ Boonratana, R., Das, J., Yongcheng, L., Htun, S. & Timmins, R. J. (2008). Macaca leonina. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 4 January 2009.
↑ Choudhury, A.U. (1988) Priority ratings for conservation of Indian primates. Oryx 22: 89-94.
↑ Choudhury, A.U. (2003) The pig-tailed macaque Macaca nemestrina in India - status and conservation. Primate Conservation 19:91-94.
↑ Choudhury, A.U. (2008) Ecology and behaviour of the pigtailed macaque Macaca nemestrina leonina in some forests of Assam in North-East India. J. Bombay nat. Hist. Soc. 105 (3): 279- 291.
↑ Choudhury A. 2003. The pig-tailed macaque Macaca nemestrina in India- status and conservation. Prim Cons 19: 91-8., Feeroz MM, Islam MA, Kabir MM. 1994. Food and feeding behaviour of hoolock gibbon (Hylobates hoolock), capped langur (Presbytis pileata), and pigtailed macaque (Macaca nemestrina) of Lawachara. Bangladesh J Zool 22(2): 123-32., Groves C. 2001. Primate taxonomy. Washington DC: Smithsonian Inst Pr. 350 p.
↑ Groves C. 2001. Primate taxonomy. Washington DC: Smithsonian Inst Pr. 350 p.
↑ Rowe N. 1996. The pictorial guide to the living primates. East Hampton (NY): Pogonias Pr. 263 p.
↑ Crockett CM, Wilson WL. 1980. The ecological separation of Macaca nemestrina and M. fascicularis in Sumatra. In: Lindburg DG, editor. The macaques: studies in ecology, behavior and evolution. New York: Van Nostrand Reinhold. p 148-81.
↑ Choudhury 2001. Primates in northeast India: an overview of their distribution and conservation status. In: Gupta AK, editor. Vol 1(1), Non-human primates of India, ENVIS bulletin: wildlife & protected areas. Dehradun (India): Wildl Inst India. p 92-9.
↑ Sponsel LE, Ruttanadakul N, Natadecha-Sponsel P. 2002. Monkey business? The conservation implications of macaque ethnoprimatology in southern Thailand. In: Fuentes A, Wolfe LD, editors. Primates face to face: conservation implications of human-nonhuman primate interconnections. Cambridge (UK): Cambridge Univ Pr. p 288-309.
↑ Crockett CM, Wilson WL. 1980. The ecological separation of Macaca nemestrina and M. fascicularis in Sumatra. In: Lindburg DG, editor. The macaques: studies in ecology, behavior and evolution. New York: Van Nostrand Reinhold. p 148-81.
↑ Srivastava A, Mohnot SM. 2001. Distribution, conservation status and priorities for primates in northeast India. In: Gupta AK, editor. Vol 1(1), Non-human primates of India, ENVIS bulletin: wildlife & protected areas. Dehradun (India): Wildl Inst India. p 102-8.
↑ Caldecott JO. 1986. An ecological and behavioural study of the pig-tailed macaque. In: Szalay FS, editor. Contributions to primatology, Vol. 21. Basel (Switzerland): Karger. 259 p.
↑ Dittus W. 2004. Demography: a window to social evolution. In: Thierry B, Singh M, Kaumanns W, editors. Macaque societies: a model for the study of social organization. Cambridge (UK): Cambridge Univ Pr. p 87-112.
↑ Oi T. 1996. Sexual behaviour and mating system of the wild pig-tailed macaque in west Sumatra. In: Fa DE, Lindburg DG, editors. Evolution and ecology of macaque societies. Cambridge (UK): Cambridge Univ Pr. p 342-68.
↑ Sirianni JE, Swindler DR. 1985. Growth and development of the pigtailed macaque. Boca Raton (FL): CRC Pr. 168 p
↑ Srivastava A, Das J, Biswas J, Buzarbarua P, Sarkar P. 2001. Primate population decline in response to habitat loss: Borajan Reserve Forest of Assam, India. Primates 42(4): 401-6.

বহিঃসংযোগ[সম্পাদনা কৰক]

ARKive - images and movies of the Northern pigtail macaque (Macaca leonina)

[msw3-1] Groves, C. (2005). Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds. ed. Mammal Species of the World (3rd সম্পাদনা). প্ৰকাশক Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 0-801-88221-4. OCLC 62265494. http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?id=12100549.

[iucn-2] Boonratana, R., Das, J., Yongcheng, L., Htun, S. & Timmins, R. J. (2008). Macaca leonina. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 4 January 2009.

[3] Choudhury, A.U. (1988) Priority ratings for conservation of Indian primates. Oryx 22: 89-94.

[4] Choudhury, A.U. (2003) The pig-tailed macaque Macaca nemestrina in India - status and conservation. Primate Conservation 19:91-94.

[5] Choudhury, A.U. (2008) Ecology and behaviour of the pigtailed macaque Macaca nemestrina leonina in some forests of Assam in North-East India. J. Bombay nat. Hist. Soc. 105 (3): 279- 291.

[6] Choudhury A. 2003. The pig-tailed macaque Macaca nemestrina in India- status and conservation. Prim Cons 19: 91-8., Feeroz MM, Islam MA, Kabir MM. 1994. Food and feeding behaviour of hoolock gibbon (Hylobates hoolock), capped langur (Presbytis pileata), and pigtailed macaque (Macaca nemestrina) of Lawachara. Bangladesh J Zool 22(2): 123-32., Groves C. 2001. Primate taxonomy. Washington DC: Smithsonian Inst Pr. 350 p.

[7] Groves C. 2001. Primate taxonomy. Washington DC: Smithsonian Inst Pr. 350 p.

[8] Rowe N. 1996. The pictorial guide to the living primates. East Hampton (NY): Pogonias Pr. 263 p.

[9] Crockett CM, Wilson WL. 1980. The ecological separation of Macaca nemestrina and M. fascicularis in Sumatra. In: Lindburg DG, editor. The macaques: studies in ecology, behavior and evolution. New York: Van Nostrand Reinhold. p 148-81.

[10] Choudhury 2001. Primates in northeast India: an overview of their distribution and conservation status. In: Gupta AK, editor. Vol 1(1), Non-human primates of India, ENVIS bulletin: wildlife & protected areas. Dehradun (India): Wildl Inst India. p 92-9.

[11] Sponsel LE, Ruttanadakul N, Natadecha-Sponsel P. 2002. Monkey business? The conservation implications of macaque ethnoprimatology in southern Thailand. In: Fuentes A, Wolfe LD, editors. Primates face to face: conservation implications of human-nonhuman primate interconnections. Cambridge (UK): Cambridge Univ Pr. p 288-309.

[12] Crockett CM, Wilson WL. 1980. The ecological separation of Macaca nemestrina and M. fascicularis in Sumatra. In: Lindburg DG, editor. The macaques: studies in ecology, behavior and evolution. New York: Van Nostrand Reinhold. p 148-81.

[13] Srivastava A, Mohnot SM. 2001. Distribution, conservation status and priorities for primates in northeast India. In: Gupta AK, editor. Vol 1(1), Non-human primates of India, ENVIS bulletin: wildlife & protected areas. Dehradun (India): Wildl Inst India. p 102-8.

[14] Caldecott JO. 1986. An ecological and behavioural study of the pig-tailed macaque. In: Szalay FS, editor. Contributions to primatology, Vol. 21. Basel (Switzerland): Karger. 259 p.

[15] Dittus W. 2004. Demography: a window to social evolution. In: Thierry B, Singh M, Kaumanns W, editors. Macaque societies: a model for the study of social organization. Cambridge (UK): Cambridge Univ Pr. p 87-112.

[16] Oi T. 1996. Sexual behaviour and mating system of the wild pig-tailed macaque in west Sumatra. In: Fa DE, Lindburg DG, editors. Evolution and ecology of macaque societies. Cambridge (UK): Cambridge Univ Pr. p 342-68.

[17] Sirianni JE, Swindler DR. 1985. Growth and development of the pigtailed macaque. Boca Raton (FL): CRC Pr. 168 p

[18] Srivastava A, Das J, Biswas J, Buzarbarua P, Sarkar P. 2001. Primate population decline in response to habitat loss: Borajan Reserve Forest of Assam, India. Primates 42(4): 401-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]