ছফিউদ্দিন আহমেদ

ছফিউদ্দিন আহমেদ
ছফিউদ্দিন আহমেদ
জন্ম	২৩ জুন, ১৯২২; কলকাতা, বংগ প্ৰদেশ, ব্ৰিটিছশাসিত ভাৰত
মৃত্যু	২০ মে', ২০১২ (৮৯ বছৰ); ঢাকা, বাংলাদেশ
শিক্ষানুষ্ঠান	চৰকাৰী কলা আৰু চাৰুকলা মহাবিদ্যালয়
পেচা	শিল্পী
বঁটা, সন্মান, পুৰস্কাৰ আদি	স্বাধীনতা দিৱস বঁটা(১৯৯৬); একুশ্বি পদক (১৯৭৮);

ছফিউদ্দিন আহমেদ (২৩ জুন ১৯২২ – ২০ মে' ২০১২) এজন বাংলাদেশী শিল্পী।^[1] ১৯৭৮ চনত একুশ্বে পদক লাভ কৰাৰ লগতে ১৯৯৬ চনত তেওঁক বাংলাদেশ চৰকাৰে স্বাধীনতা দিৱসৰ বঁটা প্ৰদান কৰে।^[2]^[3]

পৰিয়াল-পৰিচয়[সম্পাদনা কৰক]

কলিকতা চৰকাৰী স্কুল অৱ আৰ্টত আহমেদ,১৯৩০ চন

১৯২২ চনৰ ২৩ জুনত কলকাতাৰ ভাবানিপুৰত ছফিউদ্দিন আহমেদৰ জন্ম হৈছিল।^[4] তেওঁৰ পিতৃ মতিনুদ্দিন আহমেদ বংগ চৰকাৰৰ ভূমি কাৰ্যালয়ৰ উপ-পঞ্জীয়ক আৰু মাতৃ বিবি জামিলা খাতুন আছিল এগৰাকী গৃহিণী। তেওঁৰ পৰিয়ালৰ তিনিটা প্ৰজন্মই তেওঁলোকৰ পৈতৃক গৃহ ভবানীপুৰত বাস কৰিছিল। আহমদৰ পৈতৃক দাদা আমিনুদ্দিন আহমেদ ভবানীপুৰৰ এজন জনপ্ৰিয় চিকিৎসক আছিল। আমিনুদ্দিন আহমেদ স্থানীয় ৰাইজৰ মাজত "বাচু ডাক্তৰ" নামেৰে পৰিচিত হৈছিল। "কলকাতা পৌৰসভা"ৰ উদ্যোগত আমিনুদ্দিন আহমেদৰ মৃত্যুৰ পিছত তেওঁৰ ঘৰৰ সন্মুখৰ পথটোৰ নাম "বাচু ডক্টৰ লেন" ৰখা হয়। সৰুতে আহমেদৰ পিতৃৰ মৃত্যু হয়। ভবানীপুৰ ছাহেবপাৰা চৌৰংগীৰ নিকটৱৰ্তী আছিল। যদিও এই অঞ্চলত বিভিন্ন প্ৰদেশৰ লোক বাস কৰিছিল, ইয়াৰ বাসিন্দাসকলৰ অধিকাংশই আছিল সাংস্কৃতিকভাৱে সচেতন বাংলা হিন্দু আৰু মুছলমান।

শিক্ষা[সম্পাদনা কৰক]

আহমেদে ১৯৩৬ চনত কলিকতা চৰকাৰী কলা বিদ্যালয়ত শিল্পৰ শিক্ষা গ্ৰহণ কৰিছে।[4] ১৯৩০ চনৰ পৰা ১৯৪২ চনলৈকে আৰ্ট স্কুলত পঢ়ি থকা সময়ত আহমেদে প্ৰকৃতি অধ্যয়ন আৰু লেণ্ডস্কেপ চিত্ৰকলাৰ অনুশীলন কৰি বহু লোকৰ সান্নিধ্যলৈ আহে৷ তেওঁ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সৈতে গংগা নদীৰ পাৰ, চিৰিয়াখানা আৰু ছিলদাহ ষ্টেচনলৈ গৈছিল৷ তেওঁ দিলীপ দাসগুপ্ত, জয়নুল আবেদিন আদিৰ সান্নিধ্যলৈ আহিছিল। ছাত্ৰ হিচাপে তেওঁলোকে নিয়মিতভাৱে বংগৰ পশ্চিম সীমান্তৰ ৰাধা অঞ্চললৈ বীৰভুম আৰু কাষৰীয়া ঝাৰখণ্ডৰ ডুমকা অঞ্চললৈ গৈছিল।

কৰ্মজীৱন[সম্পাদনা কৰক]

ছফিউদ্দিন আহমেদ বাংলাদেশৰ ছপা নিৰ্মাণৰ পথ প্ৰদৰ্শক আছিল । জয়নুল আবেদিন আদিৰ সৈতে তেওঁ ঢাকা আৰ্ট কলেজ (বৰ্তমান ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ সূক্ষ্ম কলা অনুষদ) প্ৰতিষ্ঠা কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁ প্ৰহ্লাদ কৰ্মৰকাৰৰ ষ্টুডিঅ’ত কৰ্মৰত আছিল। আহমেদে চিত্ৰাংকনৰ লগতে ছপা নিৰ্মাণৰ কৌশল শিকিছিল। বিংশ শতিকাৰ মাজভাগতো উপমহাদেশত ছপা নিৰ্মাণক মূলসুঁতিৰ মাধ্যম হিচাপে গণ্য কৰা হোৱা নাছিল। ছপা নিৰ্মাণৰ মাধ্যমটো সেই সময়ত চিত্ৰকলা আৰু ভাস্কৰ্য্যৰ দৰে মূলসুঁতিৰ মাধ্যমৰ ভিতৰত নাছিল৷ আহমেদৰ অন্যতম কৃতিত্ব হ’ল যে, তেওঁ ইয়াক মূল মাধ্যম হিচাপে গ্ৰহণ কৰি আপাত দৃষ্টিত গৌণ এই শাখাটোক উন্নীত কৰাত সহায় কৰিছিল আৰু ইয়াক চিত্ৰকলা আৰু ভাস্কৰ্য্যৰ সমান মৰ্যাদা দিয়াত সহায় কৰিছিল।

আহমেদৰ জন্ম আৰু প্ৰতিপালন চহৰত হৈছিল যদিও তেওঁ ৰাধা ভংগাণ্ড (ঝাৰখণ্ড)ৰ দুৰ্গম অঞ্চলৰ লোকসকলৰ ভূ-প্ৰকৃতি আৰু জীৱনক তেওঁৰ ৰচনাৰ পটভূমি হিচাপে নিৰ্বাচন কৰিছিল।

১৯৪৬ চনত কৰা ছানলিট হাট, ডুমকা-১, ডুমকা-২ আৰু ডুমকা শ্বেলফৰেষ্টৰ তৈলচিত্ৰত তেওঁ ইম্প্ৰেছনিষ্টসকলৰ দৰে ষ্ট্ৰ’কত এই ৰং প্ৰয়োগ কৰিছিল৷ তেওঁ ৰং মিহলাই sfumato সৃষ্টি কৰা নাছিল।^[5]