ইছলামিক দৰ্শন
ইছলামিক দৰ্শন ( ইংৰাজী: Islamic Philosophy ) হৈছে ইছলামিক পৰম্পৰাৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা দৰ্শন। ইছলামিক জগতত পৰম্পৰাগতভাৱে ব্যৱহৃত দুটা শব্দক কেতিয়াবা দৰ্শন বুলি অনুবাদ কৰা হয়— ফালছাফা (আক্ষৰ অৰ্থত 'দৰ্শন'), যিয়ে দৰ্শনৰ লগতে যুক্তি, গণিত পদাৰ্থ বিজ্ঞানকো বুজায় আৰু কালাম (আক্ষৰ অৰ্থত 'বাক্য'), যিয়ে স্কোলাষ্টিক ইছলামিক ধৰ্মতত্ত্বৰ এটা যুক্তিবাদী ৰূপক বুজায় যিয়ে মাতুৰিদিয়াৰ বিদ্যালয়সমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰে আছাইৰা আৰু মু'তাজিলা। ইছলামিক কেলেণ্ডাৰৰ দ্বিতীয় শতিকাৰ (খ্ৰীষ্টপূৰ্ব নৱম শতিকাৰ আৰম্ভণিতে) আল-কিণ্ডিৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল আৰু হিজৰী ষষ্ঠ শতিকাত (খ্ৰীষ্টপূৰ্ব দ্বাদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে) ইবনে-ৰুছদ (আভেৰ’ছ)ৰ সৈতে শেষ হৈছিল, যিটো ব্যাপকভাৱে এই নামেৰে জনাজাত সময়ছোৱাৰ সৈতে মিল খাইছিল ইছলামৰ সোণালী যুগ। এভাৰ’ছৰ মৃত্যুৰ লগে লগে ফলপ্ৰসূভাৱে ইছলামিক দৰ্শনৰ এটা বিশেষ শাখাৰ অন্ত পৰিল যাক সাধাৰণতে পেৰিপেটিক ইছলামিক স্কুল বুলি কোৱা হয় আৰু ইছলামিক আইবেৰিয়া আৰু উত্তৰ আফ্ৰিকাৰ দৰে পশ্চিম ইছলামিক দেশসমূহত দাৰ্শনিক কাৰ্যকলাপ যথেষ্ট হ্ৰাস পায়। [1]
 ত্ৰয়োদশ শতিকাৰ এখন আৰবী পাণ্ডুলিপি য'ত ছক্ৰেটিছ (ছ'কৰাত)ক তেওঁৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ সৈতে আলোচনাত চিত্ৰিত কৰা হৈছে। |
মুছলমান পূবৰ দেশসমূহত, বিশেষকৈ ছাফাৱী পাৰস্য, অট্টোমান আৰু মোগল সাম্ৰাজ্যত ইছলামিক দৰ্শন বহু বেছি দিনলৈকে টিকি থাকিল, য'ত দৰ্শনৰ কেইবাটাও বিদ্যালয়ে ফুলি উঠিল। এভিচেনিজম, এভেৰ'ইজম, ইলুমিনেচনিষ্ট দৰ্শন, মিষ্টিক দৰ্শন, ট্ৰেন্সেণ্ডেণ্ট থিয়'ছফী আৰু ইছফাহান দৰ্শন। ইবনে খালদুনে তেওঁৰ মুকাদ্দীমাত ইতিহাসৰ দৰ্শনত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আগবঢ়াইছিল। ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে আৰু ২০ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে নাহদা ("জাগৰণ") আন্দোলনৰ সময়ত ইছলামিক দৰ্শনৰ প্ৰতি আগ্ৰহ পুনৰ সজীৱ হৈ উঠে, আৰু আজিও অব্যাহত আছে। খ্ৰীষ্টান ইউৰোপত ইছলামিক দৰ্শনৰ ডাঙৰ প্ৰভাৱ পৰিছিল, য'ত আৰবী দাৰ্শনিক গ্ৰন্থসমূহৰ লেটিন ভাষালৈ অনুবাদ কৰিলে "মধ্যযুগীয় লেটিন জগতখনৰ প্ৰায় সকলো দাৰ্শনিক শাখাৰ ৰূপান্তৰ ঘটিছিল", প্ৰাকৃতিক দৰ্শন, মনোবিজ্ঞানত মুছলমান দাৰ্শনিকসকলৰ বিশেষভাৱে প্ৰবল প্ৰভাৱ অনুভৱ কৰা হৈছিল আৰু আধ্যাত্মিকতা। [2]।
পাতনি
[সম্পাদনা কৰক]ইছলামিক দৰ্শনে ইছলামিক সমাজত উৎপাদিত দৰ্শনক বুজায়। যিহেতু ই ধৰ্মীয় বিষয়ৰ সৈতে জড়িত হোৱাটো বাধ্যতামূলক নহয়, বা কেৱল মুছলমানসকলে উৎপাদন কৰাও নহয়, সেয়েহে বহু পণ্ডিতে "আৰবী দৰ্শন" শব্দটো পছন্দ কৰে। ইছলামিক দৰ্শন হৈছে এক সাধাৰণ শব্দ যাক বিভিন্ন ধৰণে সংজ্ঞায়িত আৰু ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি। বহল অৰ্থত ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল ইছলামৰ বিশ্বদৃষ্টিভংগী, যিটো বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সৃষ্টি আৰু সৃষ্টিকৰ্তাৰ ইচ্ছা সম্পৰ্কীয় ইছলামিক গ্ৰন্থসমূহৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে। আন এটা অৰ্থত ই ইছলামিক সাম্ৰাজ্যৰ অধীনত বা আৰব-ইছলামিক সংস্কৃতি আৰু ইছলামিক সভ্যতাৰ ছাঁত ফুলি উঠা যিকোনো চিন্তাধাৰাক বুজায়। ইয়াৰ সংকীৰ্ণ অৰ্থত ই ফালছাফাৰ অনুবাদ, অৰ্থাৎ সেই বিশেষ চিন্তাধাৰা যিবোৰে নব্য প্লেটোবাদ আৰু এৰিষ্ট’টেলবাদৰ দৰে গ্ৰীক দৰ্শন ব্যৱস্থাৰ প্ৰভাৱ বেছিকৈ প্ৰতিফলিত কৰে। ইছলামৰ ভিতৰৰ কিছুমান চিন্তাধাৰাই দাৰ্শনিক অনুসন্ধানৰ উপযোগিতা বা বৈধতাক অস্বীকাৰ কৰে। কিছুমানে যুক্তি আগবঢ়ায় যে মানুহৰ সীমিত জ্ঞান আৰু অভিজ্ঞতাই সত্যলৈ লৈ যাব পাৰে বুলি কোনো ইংগিত পোৱা নাযায়। এইটোও মন কৰিবলগীয়া যে, "যুক্তি"ক কেতিয়াবা ইছলামিক আইনৰ উৎস হিচাপে স্বীকৃতি দিয়া হয় যদিও দৰ্শনত ইয়াৰ অৰ্থ "যুক্তি"ৰ পৰা সম্পূৰ্ণ বেলেগ বুলি দাবী কৰা হৈছে। [3] , [4] ইছলামিক দৰ্শনৰ ইতিহাস লেখাত বিষয়টোৰ সঠিক ব্যাখ্যা কেনেকৈ কৰা উচিত সেই সম্পৰ্কে বিতৰ্কৰ সৃষ্টি হয়। কিছুমান মূল বিষয়ৰ ভিতৰত ইবনে চিনা (এভিচেনা)ৰ দৰে পূবৰ বুদ্ধিজীৱী আৰু ইবন ৰুছদৰ দৰে পশ্চিমীয়া চিন্তাবিদৰ তুলনামূলক গুৰুত্ব [5] আৰু লগতে ইছলামিক দৰ্শনক মুদ্ৰামূল্যত পঢ়িব পাৰি নে গুপ্তভাৱে ব্যাখ্যা কৰিব লাগে, সেই বিষয়েও জড়িত . লিঅ’ ষ্ট্ৰাউছৰ দৰে পিছৰ থিছিছটোৰ সমৰ্থকসকলে কয় যে ইছলামিক দাৰ্শনিকসকলে ধৰ্মীয় নিৰ্যাতনৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ নিজৰ প্ৰকৃত অৰ্থ লুকুৱাই ৰাখিবলৈ লিখিছিল যদিও অলিভাৰ লিমেনৰ দৰে পণ্ডিতসকলে এই কথাত একমত নহয়।
গঠনমূলক প্ৰভাৱ
[সম্পাদনা কৰক]গঠনমূলক প্ৰভাৱ ধ্ৰুপদী বা আদিম ইছলামিক দৰ্শনৰ মূল উৎসসমূহ হ'ল ইছলামৰ ধৰ্ম নিজেই (বিশেষকৈ কোৰআনৰ পৰা আহৰণ কৰা আৰু ব্যাখ্যা কৰা ধাৰণাসমূহ) [6] আৰু গ্ৰীক দৰ্শন যিটো আদিম মুছলমানসকলে বিজয়ৰ ফলত উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে লাভ কৰিছিল, লগতে প্ৰাক-ইছলামিক ভাৰতীয় দৰ্শন আৰু পাৰ্চী দৰ্শন। প্ৰাথমিক বহুতো দাৰ্শনিক বিতৰ্ক ধৰ্ম আৰু যুক্তিৰ মিলনৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত আছিল , পিছৰটোৰ উদাহৰণ গ্ৰীক দৰ্শনে।
যুক্তি
[সম্পাদনা কৰক]( যুক্তি মূল প্ৰবন্ধ: ইছলামিক দৰ্শনত যুক্তি [7] ) প্ৰাথমিক ইছলামিক দৰ্শনত যুক্তিবাদে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। শ্বৰীয়ত (ইছলামিক আইন) যুক্তিৰ মানদণ্ড প্ৰণয়নত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল। যাৰ ফলত কালামত [8] যুক্তিৰ এক নতুন দৃষ্টিভংগীৰ জন্ম হৈছিল। কিন্তু পিছলৈ মু’তাজিলি দাৰ্শনিকসকলৰ উত্থানৰ লগে লগে গ্ৰীক দৰ্শন আৰু হেলেনিষ্টিক দৰ্শনৰ ধাৰণাসমূহে এই পদ্ধতি স্থানচ্যুত কৰিছিল, যিসকলে... এৰিষ্টটলৰ অৰ্গেননক অতি মূল্যৱান। মধ্যযুগীয় ইউৰোপত এৰিষ্ট’টেলীয় যুক্তিৰ গ্ৰহণৰ ক্ষেত্ৰত হেলেনিষ্টিক প্ৰভাৱিত ইছলামিক দাৰ্শনিকসকলৰ ৰচনাসমূহো গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল, লগতে এভাৰ’ছৰ অৰ্গাননৰ ওপৰত কৰা ধাৰাবাহিকসমূহো গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল। প্ৰায়ে এৰিষ্ট’টেলৰ যুক্তিবাদক সমালোচনা আৰু সংশোধন কৰা আৰু নিজৰ নিজৰ যুক্তিৰ ৰূপ প্ৰৱৰ্তন কৰা আল-ফাৰাবি, আভিচেনা, আল-গাজালি আৰু অন্যান্য মুছলমান যুক্তিবিদসকলৰ ৰচনাসমূহেও ৰেনেছাঁৰ সময়ত ইউৰোপীয় যুক্তিৰ পৰৱৰ্তী বিকাশত কেন্দ্ৰীয় ভূমিকা পালন কৰিছিল।
ভাৰতত ইছলামিক দৰ্শন
[সম্পাদনা কৰক]ভাৰতত ইছলামিক দৰ্শনৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছিল আপাত দৃষ্টিত সিন্ধুৰ মুলতান আৰু মনছুৰাৰ ইছমাইলী শাসকসকলে (শাসন ৩৪৮–৪১৭/৯৬০–১০২৬)। উপমহাদেশখনত ইছলামিক দাৰ্শনিক চিন্তাধাৰাৰ বিকাশৰ এই পৰিচয়মূলক পৰ্যায়ৰ কোনো সবিশেষ যে পাঠ্যক্ৰমৰ উন্নত অংশটোত (সম্ভৱতঃ সৰু সৰু ব্যক্তিগত অধিবেশনত শিকোৱা) ইবনে হাওছাবৰ (ঘ ৩০২/৯১৪), জাফাৰ খ. মনছুৰ আল-য়ামান চতুৰ্থ/দশম শতিকা), মুহম্মদ নাছাফী (৩৩২/৯৪৩ চনত মৃত্যুদণ্ড দিয়া), আৰু আবু ইয়াকুব ছিজিস্তানী (৩৬১/৯৭১ চনৰ পিছত মৃত্যু) ১০৫২। [9],
তথ্য উৎস
[সম্পাদনা কৰক]• ইছলামিক দৰ্শন 30 Oct 2024 — Islamic philosophy, doctrines of the philosophers of the 9th–12th century Islamic world who wrote primarily in Arabic. পৰা আহৰণ কৰা হৈছে:
• Plato.stanford.edu website পৰা আহৰণ কৰা হৈছে:
• Islamic philosophy is also sometimes referred to as Arabic philosophy or Muslim philosophy. مدونة مكتبة الدراسات الاسلامية في جامعة مكغيل
• Early_Islamic_philosophy পৰা আহৰণ কৰা হৈছে:
• ৱেবছাইটৰ পৰা আহৰণ কৰা - Five-islamic-philosophers-every-muslim-should-read Islamic intellectual culture suffers from a philosophy deficit. 2017 Muslim Institute.
• Oxford bibliographies/Islamic Philosophy LAST MODIFIED: 25 October 2017