কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ (ইংৰাজী: satellite) হৈছে মহাকাশলৈ বৈজ্ঞানিক পদ্ধতিৰে উৎক্ষেপণ কৰা উপগ্ৰহ। বিভিন্ন বৈজ্ঞানিক পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা আৰু বৈজ্ঞানিক সা-সুবিধা লাভৰ বাবে ইয়াক উৎক্ষেপণ কৰা হয়। মহাকাশলৈ প্ৰথমে কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰিছিল ছোভিয়েট ইউনিয়নে। ১৯৫৭ চনৰ ৪ অক্টোবৰত উৎক্ষেপণ কৰা স্পুটনিক-১ নামৰ উপগ্ৰহটোৱেই প্ৰথমটো কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ।
NASA's Earth-observing fleet as of June 2012.
দেশভিত্তিক প্ৰথম উৎক্ষেপণ সমূহ[সম্পাদনা কৰক]
দেশভিত্তিক প্ৰথম উৎক্ষেপিত কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ
ক্ৰম
|
দেশ |
বছৰ |
ৰকেটৰ নাম |
কৃত্ৰিম উপগ্ৰহৰ নাম
|
1
|
ছ'ভিয়েট সংঘ |
১৯৫৭ |
স্পুটনিক-পিএচ (ৰকেট) |
স্পুটনিক-১
|
2
|
আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ |
১৯৫৮ |
জুনো-১ |
এক্সপ্লোৰাৰ-১
|
3
|
ফ্ৰান্স |
১৯৬৫ |
ডায়ামাণ্ট |
এষ্টাৰিস্ক
|
4
|
জাপান |
১৯৭০ |
ল্যাম্বডা-৪এচ (ৰকেট) |
ওচুমি
|
5
|
চীন |
১৯৭০ |
লং মাৰ্চ-১ |
ডং ফ্যাং হং-১
|
6
|
যুক্তৰাজ্য |
১৯৭১ |
ব্ল্যাক এযাৰো |
প্ৰোচপেৰো এক্স-৩
|
7
|
ভাৰত |
১৯৮০ |
চেটেলাইট লাঞ্চ ভিহাইকেল (এচএলভি) |
ৰোহিণী
|
8
|
ইজৰাইল |
১৯৮৮ |
চ্যভিত |
ওফেক-১
|
_
|
ৰাছিয়া[1] |
১৯৯২ |
সোয়ুজ-ইউ |
ক'চ'ম'চ 2175
|
9
|
ইউক্ৰেইন[1] |
১৯৯২ |
চাইক্লোন-৩ |
ষ্ট্ৰেলা
|
10
|
ইৰান |
২০০৯ |
ছাফিৰ-২ |
অ'মিড
|
An animation depicting the orbits of GPS satellites in medium Earth orbit.
A full-size model of the Earth observation satellite
ERS 2
ভাৰতৰ কৃত্ৰিম উপগ্ৰহসমূহ প্ৰধানকৈ তিনি প্ৰকাৰৰ :
- বৈজ্ঞানিক অনুসন্ধানমূলক
- ভাৰতীয় জাতীয় কৃত্ৰিম উপগ্ৰহ (INSAT)
- দূৰসংবেদী উপগ্ৰহ (IRS)[1]
ভাৰতৰ কৃত্ৰিম উপগ্ৰহসমূহ[সম্পাদনা কৰক]
ক্ৰম
|
উপগ্ৰহৰ নাম
|
প্ৰক্ষেপণ যান
|
তাৰিখ
|
কাৰ্য বা উপগ্ৰহৰ শ্ৰেণী
|
ফলাফল
|
ISROৰ লিংক
|
১
|
আৰ্য্যভট্ট
|
USSR
|
১৯-৪-৭৬
|
বৈজ্ঞানিক
|
সফল
|
[1]
|
২
|
ভাস্কৰ-১
|
USSR
|
৭-৬-৭৯
|
পৃথিৱী পৰ্যবেক্ষণ
|
সফল
|
[2]
|
৩
|
ৰোহিণী
|
SLV-3
|
১০-৮-৭৯
|
পৃথিৱী পৰ্যবেক্ষণ
|
ব্যৰ্থ
|
[3]
|
৪
|
ৰোহিণী
|
SLV-3
|
১৮-৭-৮০
|
পৃথিৱী পৰ্যবেক্ষণ
|
সফল
|
[4]
|
৫
|
ৰোহিণী
|
SLV-3
|
৩১-৫-৮১
|
বৈজ্ঞানিক অধ্যয়ন
|
সফল
|
[5]
|
৬
|
এপল্
|
Ariane
|
১৯-৬-৮১
|
যোগাযোগ
|
সফল
|
[6]
|
৭
|
ভাস্কৰ-২
|
USSR
|
২০-১১-৮১
|
পৃথিৱী পৰ্যবেক্ষণ
|
সফল
|
[7]
|
৮
|
INSAT-1A
|
BLTA
|
১০-৪-৮২
|
বহুমুখী
|
ব্যৰ্থ
|
[8]
|
৯
|
ৰোহিণী
|
SLV-3
|
১৭-৪-৮৩
|
বৈজ্ঞানিক
|
সফল
|
[9]
|
১০
|
INSAT-1B
|
Space shuttle
|
৩০-৮-৮৩
|
বহুমুখী
|
সফল
|
[10]
|
১১
|
SROSS-I
|
ASLV
|
২৪-৩-৮৭
|
প্ৰযুক্তিমূলক
|
ব্যৰ্থ
|
[11]
|
১২
|
IRS-1A
|
USSR
|
১৭-৩-৮৮
|
দূৰসংবেদী
|
সফল
|
[12]
|
১৩
|
SROSS-II
|
ASLV
|
১৩-৭-৮৮
|
প্ৰযুক্তিমূলক
|
ব্যৰ্থ
|
[13]
|
১৪
|
INSAT-1C
|
Ariane
|
২১-৭-৮৮
|
বহুমুখী
|
ব্যৰ্থ
|
[14]
|
১৫
|
INSAT-1D
|
DELTA
|
১২-৬-৯০
|
বহুমুখী
|
সফল
|
[15]
|
১৬
|
IRS-1B
|
USSR
|
২৯-৮-৯১
|
দূৰসংবেদী
|
সফল
|
[16]
|
১৭
|
INSAT-2DT
|
Ariane-44L H10
|
২৬-২-৯২
|
|
সফল
|
[17]
|
১৮
|
SROSS-C
|
ASLV
|
২০-৫-৯২
|
বৈজ্ঞানিক
|
সফল
|
[18]
|
১৯
|
INSAT-2A
|
DELTA
|
১০-৭-৯২
|
বহুমুখী
|
সফল
|
[19]
|
২০
|
INSAT-2B
|
Ariane
|
২৩-৭-৯৩
|
বহুমুখী
|
সফল
|
[20]
|
২১
|
IRS-1E
|
PSLV-D1
|
২০-৯-৯৩
|
দূৰসংবেদী
|
ব্যৰ্থ
|
[21]
|
২২
|
SROSS-C2
|
ASLV
|
৪-৫-৯৪
|
বৈজ্ঞানিক
|
সফল
|
[22]
|
২৩
|
IRS-P2
|
PSLV-D2
|
১৫-১০-৯৪
|
দূৰসংযোগ
|
সফল
|
[23]
|
২৪
|
INSAT-2C
|
Ariane-44L H10-3
|
০৭-১২-১৯৯৫
|
বহুমুখী
|
সফল
|
[24]
|
২৫
|
IRS-1C
|
USSR
|
২৮-১২-৯৫
|
দূৰসংবেদী
|
সফল
|
[25]
|
২৬
|
IRS-P3
|
PSLV-D3
|
২১-৩-৯৬
|
দূৰসংবেদী
|
সফল
|
[26]
|
২৭
|
INSAT-2D
|
Ariane
|
৪-৬-৯৭
|
দূৰসংযোগ
|
সফল
|
[27]
|
২৮
|
IRS-1D
|
PSLV
|
২৯-৯-৯৭
|
দূৰসংবেদী
|
সফল
|
[28]
|
২৯
|
INSAT-2E
|
Ariane
|
৩-৪-৯৯
|
বহুমুখী
|
সফল
|
[29]
|
৩০
|
IRS-P4
|
PSLV-C2
|
২৬-৫-৯৯
|
সাগৰীয় অধ্যয়ন
|
সফল
|
[30]
|
৩১
|
INSAT-3B
|
Ariane-5
|
২২-৩-২০০০
|
বহুমুখী
|
সফল
|
[31]
|
৩২
|
GSAT-1
|
GSLV-D1
|
১৮-৪-২০০১
|
|
সফল
|
[32]
|
৩৩
|
TES
|
PSLV-C3
|
২২-১০-২০০১
|
|
সফল
|
[33]
|
৩৪
|
INSAT-3C
|
Ariane-42L H10-3
|
২৪-১-২০০২
|
|
সফল
|
[34]
|
৩৫
|
Kalpana-1 (METSAT)
|
PSLV-C4
|
১২-৯-২০০২
|
|
সফল
|
[35]
|
৩৬
|
INSAT-3A
|
Ariane-5G
|
১০-৪-২০০৩
|
|
সফল
|
[36]
|
৩৭
|
GSAT-2
|
GSLV-D2
|
০৮-৫-২০০৩
|
|
সফল
|
[37]
|
৩৮
|
INSAT-3E
|
Ariane-5G
|
২৮-৯-২০০৩
|
|
সফল
|
[38]
|
৩৯
|
RESOURCESAT-1 (IRS-P6)
|
PSLV-C5
|
১৭-১০-২০০৩
|
|
সফল
|
[39]
|
৪০
|
EDUSAT
|
GSLV-F01
|
২০-১০-২০০৪
|
|
সফল
|
[40]
|
৪১
|
HAMSAT
|
PSLV-C6
|
০৫-৫-২০০৫
|
|
সফল
|
[41]
|
৪২
|
CARTOSAT-1
|
PSLV-C6
|
০৫-৫-২০০৫
|
|
সফল
|
[42]
|
৪৩
|
INSAT-4A
|
Ariane-5GS
|
২২-১২-২০০৫
|
|
সফল
|
[43]
|
৪৪
|
INSAT-4C
|
GSLV-F02
|
১০-৭-২০০৬
|
|
ব্যৰ্থ
|
[44]
|
৪৫
|
CARTOSAT-2
|
PSLV-C7
|
১০-১-২০০৭
|
|
সফল
|
[45]
|
৪৬
|
(SRE-1)
|
PSLV-C7
|
১০-১-২০০৭
|
|
সফল
|
[46]
|
৪৭
|
INSAT-4B
|
Ariane-5ECA
|
১২-৩-২০০৭
|
|
সফল
|
[47]
|
৪৮
|
INSAT-4CR
|
GSLV-F04
|
২-৯-২০০৭
|
|
সফল
|
[48]
|
৪৯
|
CARTOSAT-2A
|
PSLV-C9
|
২৮-৪-২০০৮
|
|
সফল
|
[49]
|
৫০
|
IMS-1
|
PSLV-C9
|
২৮-৪-২০০৮
|
|
সফল
|
[50]
|
৫১
|
Chandrayaan-1
|
PSLV-C11
|
২২-১০-২০০৮
|
|
সফল
|
[51]
|
৫২
|
RISAT-2
|
PSLV-C12
|
২০-৪-২০০৯
|
|
সফল
|
[52]
|
৫৩
|
ANUSAT
|
PSLV-C12
|
২০-৪-২০০৯
|
|
সফল
|
[53]
|
৫৪
|
Oceansat-2 (IRS-P4)
|
PSLV-C14
|
২৩-৯-২০০৯
|
|
সফল
|
[54]
|
৫৫
|
GSAT-4
|
GSLV-D3
|
১৫-৪-২০১০
|
|
ব্যৰ্থ
|
[55]
|
৫৬
|
CARTOSAT-2B
|
PSLV-C15
|
১২-৭-২০১০
|
|
সফল
|
[56]
|
৫৭
|
GSAT-5P / INSAT-4D
|
GSLV-F06
|
২৫-১২-২০১০
|
|
ব্যৰ্থ
|
[57]
|
৫৮
|
RESOURCESAT-2
|
PSLV-C16
|
২০-৪-২০১১
|
|
সফল
|
[58]
|
৫৯
|
GSAT-8 / INSAT-4G
|
Ariane-5 VA-202
|
২১-৫-২০১১
|
|
সফল
|
[59]
|
৬০
|
GSAT-12
|
PSLV-C17
|
১৫-৭-২০১১
|
|
সফল
|
[60]
|
৬১
|
Megha-Tropiques
|
PSLV-C18
|
১২-১০-২০১১
|
|
সফল
|
[61]
|
৬২
|
RISAT-1
|
PSLV-C19
|
২৬-৪-২০১২
|
|
সফল
|
[62]
|
৬৩
|
GSAT-10
|
Ariane-5 VA-209
|
২৯-৯-২০১২
|
|
সফল
|
[63]
|
[2]
- ↑ “ভাৰতৰ মহাকাশ কাৰ্যসূচী আৰু আৰ্থসামাজিক উন্নতি”, যাদৱ শৰ্মা, বিজ্ঞান জেউতি, ৩৫/৩, অক্টোৱৰ-নৱেম্বৰ, ২০০০
- ↑ “ভাৰতৰ মহাকাশ কাৰ্যসূচী আৰু আৰ্থসামাজিক উন্নতি”, যাদৱ শৰ্মা, বিজ্ঞান জেউতি, ৩৫/৩, অক্টোৱৰ-নৱেম্বৰ, ২০০০