সমললৈ যাওক

শনি গ্ৰহ

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা


শণি ♄
শণি গ্ৰহৰ চিত্ৰ
ভয়েজাৰ ২ ৰ পৰা দেখা শণিগ্ৰহ
বিৱৰণ
বিশেষণ Saturnian
কক্ষপথৰ বৈশিষ্ট্য
যুগ জে২০০০
অপসূৰ ১,৫০৩,৯৮৩,৪৪৯ কিমি
১০.০৫৩ ৫০৮ ৪০ এইউU
৯৩৪,৫৩৪,২৩১ মাইল
অনুসূৰ ১,৩৪৯,৪৬৭,৩৭৫ কিমি
৯.০২০ ৬৩২ ২৪ কিমি
৮৩৮,৫২২,১৬৩ মাইল
অৰ্ধ-মুখ্য অক্ষ ১,৪২৬,৭২৫,৪১৩ কিমি
৯.৫৩৭ ০৭০ ৩২ কিমি
৮৮৬,৫২৮,১৯৬ miles
উৎকেন্দ্ৰতা ০.০৫৪ ১৫০ ৬০
পৰ্যায়কাল ৩৭৮.১০ দিন
গড় কক্ষীয় দ্ৰুতি ৯.৬৩৯ কিমি/ছে
নতি ২.৪৮৪ ৪৬°
(সূৰ্য অক্ষ্যাংশৰ পৰা ৫.৫১°)
উদ্বিন্দুৰ দ্ৰাঘিমা ১১৩.৭১৫৩২৮১১ ০৪°
উপগ্ৰহসমূহ ৬১[1]
ভৌতিক বৈশিষ্ট্যসমূহ
বিষুৱীয় ব্যাসাৰ্ধ ৬০,২৬৮ কিমি[2]
(৪.৭২৫ Earths)
মেৰু ব্যাসাৰ্ধ ৫৪,৩৬৪ কিমি
(৪.২৭৬ পৃথিৱী)
পৃষ্ঠৰ ক্ষেত্ৰফল ৪.২৭×১০১০ কিমি²
(৮৩.৭০৩ পৃথিৱী)
আয়তন ৮.২৭×১০১৪ কিমি³
(৭৬৩.৫৯ পৃথিৱী)
ভৰ ৫.৬৮৪৬×১০২৬ kg
(৯৫.১৬২ পৃথিৱী)
গড় ঘনত্ব ০.৬৮৭৩ g/cm³
(পানীৰ ঘনত্বতকৈ কম)
বিষুৱীয় পৃষ্ঠৰ অভিকৰ্ষ ৮.৯৬ মি/ছে
(০.৯১৪ জি)
পলায়ন বেগ ৩৫.৪৯ কিমি/ছে
নাক্ষত্ৰিক ঘূৰ্ণনকাল ১০ ৩৩মি ৩৮ছে +০ ১মি ৫২ছে
−০ ১মি ১৯ছে
[3][4]
অক্ষীয় ঢাল ২৬.৭৩°
উত্তৰ মেৰুৰ বিষুৱাংশ ৪০.৫৯° (২ ঘণ্টা ৪২ মি ২১ ছে)
উত্তৰ মেৰুৰ বিষুৱলম্ব ৮৩.৫৪°
প্ৰতিফলন অনুপাত ০.৪৭
বায়ুমণ্ডল
পৃষ্ঠৰ চাপ ১৪০ কিলোপাস্কেল
আয়তন অনুসৰি সংযুতি >৯৩% হাইড্ৰজেন
>৫% হিলিয়াম
০.২% মিথেন
০.১% জলীয় বাষ্প
০.০১% এমনিয়া
০.০০০৫% ইথেন
০.০০০১% ফছফিন

শনিগ্ৰহ সৌৰজগতৰ ৬ষ্ঠ তম গ্ৰহবৃহস্পতি গ্ৰহৰ পিছত এইটো গ্ৰহটো সৌৰজগতৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম গ্ৰহ। শনি এটা গেছীয় বিশাল গ্ৰহ, যাৰ গড় ব্যাসাৰ্ধ পৃথিৱীৰ প্ৰায় নগুণ।[5][6] ইয়াৰ ঘনত্ব পৃথিৱীৰ গড় ঘনত্বৰ অষ্টমাংশ যদিও ইয়াৰ ভৰ ৯৫ গুণতকৈও অধিক। [7][8] শনি গ্ৰহৰ প্ৰায় বৃহস্পতিৰ সমান ডাঙৰ হ’লেও শনিৰ ভৰ এক তৃতীয়াংশতকৈও কম। শনিয়ে সূৰ্য্যক ৯.৫৯ AU (১,৪৩৪ মিলিয়ন কিলোমিটাৰ) দূৰত্বত প্ৰদক্ষিণ কৰে, কক্ষপথৰ সময় ২৯.৪৫ বছৰ।

শনিৰ ভিতৰৰ অংশটো এটা শিলৰ গুৰিৰে গঠিত বুলি ভবা হয়, যাৰ চাৰিওফালে ধাতুৰ হাইড্ৰজেনৰ গভীৰ স্তৰ, তৰল হাইড্ৰজেন আৰু তৰল হিলিয়ামৰ মধ্যৱৰ্তী স্তৰ আৰু বাহিৰৰ গেছৰ স্তৰ। শনিৰ শেঁতা হালধীয়া ৰঙৰ কাৰণ ইয়াৰ ওপৰৰ বায়ুমণ্ডলত থকা এমোনিয়া স্ফটিক। ধাতুৰ হাইড্ৰজেন স্তৰত থকা বৈদ্যুতিক প্ৰবাহৰ ফলত শনিৰ গ্ৰহৰ চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰৰ জন্ম হয় বুলি বিশ্বাস কৰা হয়, যিটো পৃথিৱীৰ তুলনাত দুৰ্বল, কিন্তু শনিৰ আকাৰ ডাঙৰ হোৱাৰ বাবে ইয়াৰ চুম্বকীয় ক্ষমতা পৃথিৱীৰ তুলনাত ৫৮০ গুণ বেছি হয়। শনিৰ চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰ বৃহস্পতিৰ চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰৰ শক্তিৰ প্ৰায় এক বিশ ভাগ।[9] বাহিৰৰ বায়ুমণ্ডল সাধাৰণতে একঘেয়ামী আৰু অদ্ভুততাহীন যদিও দীৰ্ঘজীৱী বৈশিষ্ট্য দেখা দিব পাৰে। শনি গ্ৰহত বতাহৰ গতিবেগ প্ৰতি ঘণ্টাত ১৮০০ কিলোমিটাৰ (১,১০০ মাইল প্ৰতি ঘণ্টা) পৰ্যন্ত হ’ব পাৰে।

এই গ্ৰহটোত আঙঠিৰ এক উজ্জ্বল আৰু বিস্তৃত ব্যৱস্থা আছে, যিটো মূলতঃ বৰফৰ কণাৰে গঠিত, য’ত সামান্য পৰিমাণৰ শিলৰ ধ্বংসাৱশেষ আৰু ধূলি থাকে। কমেও ২৭৪টা চন্দ্ৰ[10][11][12][13][14] এই গ্ৰহটোক প্ৰদক্ষিণ কৰে, ইয়াৰে ৬৩টা চন্দ্ৰই আনুষ্ঠানিকভাৱে নামকৰণ কৰা হৈছে; এইবোৰৰ ভিতৰত আঙঠিত থকা শ শ চন্দ্ৰপথটো অন্তৰ্ভুক্ত নহয়। শনিৰ আটাইতকৈ ডাঙৰ চন্দ্ৰ আৰু সৌৰজগতৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম চন্দ্ৰ টাইটান বুধ গ্ৰহতকৈ ডাঙৰ (কিন্তু কম ভৰযুক্ত) আৰু ই সৌৰজগতৰ একমাত্ৰ চন্দ্ৰ যাৰ যথেষ্ট পৰিমাণৰ বায়ুমণ্ডল আছে।[15]

নাম আৰু চিহ্ন

[সম্পাদনা কৰক]

শনিৰ নামকৰণ কৰা হৈছে ৰোমান ধন-সম্পত্তি আৰু কৃষি দেৱতাৰ নামেৰে, যিজন বৃহস্পতি দেৱতাৰ পিতৃ আছিল। ইয়াৰ জ্যোতিৰ্বিজ্ঞানৰ চিহ্ন (♄) গ্ৰীক Oxyrhynchus papyri ত পোৱা যায়, য'ত ইয়াক অনুভূমিক ষ্ট্ৰ'কৰ সৈতে গ্ৰীক kappa-rho ligature হিচাপে দেখা যায়, যিটো Κρονος (Cronus) গ্ৰহৰ গ্ৰীক নামৰ সংক্ষিপ্ত ৰূপ ().[16] পিছলৈ ইয়াক ক্ষুদ্ৰ আখৰৰ গ্ৰীক ইটাৰ দৰে দেখা গ'ল, শীৰ্ষত থকা ক্ৰুচটো ১৬ শতিকাত এই পৌত্তলিক প্ৰতীকটোক খ্ৰীষ্টানীকৰণ কৰিবলৈ সংযোজন কৰা হৈছিল।

ৰোমানসকলে শনি গ্ৰহৰ বাবে সপ্তাহৰ সপ্তম দিনটো শনিবাৰ, Sāturni diēs, "শনিৰ দিন" বুলি নামকৰণ কৰিছিল।[17]

শাৰীৰিক বৈশিষ্ট্য

[সম্পাদনা কৰক]
Refer to caption
পৃথিৱী আৰু পৃথিৱীৰ চন্দ্ৰৰ তুলনাত শনিৰ আকাৰ

শনি হৈছে এটা গেছীয় বিশাল গ্ৰহ, যিটো মূলতঃ হাইড্ৰজেন আৰু হিলিয়ামেৰে গঠিত। ইয়াৰ পৃষ্ঠভাগ অনিৰ্দিষ্ট যদিও ইয়াৰ এটা কঠিন কোৰ থকাৰ সম্ভাৱনা থাকে[18] গ্ৰহটোৰ ঘূৰ্ণনে ইয়াক এটা অব্লেট স্ফেৰয়ড কৰি তোলে—মেৰুবোৰত সমতল আৰু বিষুৱৰেখাত উখহি উঠা এটা গোলক। ইয়াৰ বিষুৱীয় ব্যাসাৰ্ধ মেৰু ব্যাসাৰ্ধতকৈ ১০%তকৈ অধিক ডাঙৰ: ৬০,২৬৮ কিলোমিটাৰ বনাম ৫৪,৩৬৪ কিলোমিটাৰ (৩৭,৪৪৯ মাইল বনাম ৩৩,৭৮০ মাইল)।[19] সৌৰজগতৰ অন্যান্য বিশাল গ্ৰহ বৃহস্পতি, ইউৰেনাছ আৰু নেপচুন কম অব্লেট। উখহি উঠা আৰু ঘূৰ্ণনৰ হাৰৰ সংমিশ্ৰণৰ অৰ্থ হ’ল বিষুৱৰেখাৰ কাষেৰে কাৰ্যকৰী পৃষ্ঠৰ মাধ্যাকৰ্ষণ ৮.৯৬ মিটাৰ প্ৰতি ছেকেণ্ড ২ মেৰুৰ ৭৪% আৰু পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠৰ মাধ্যাকৰ্ষণতকৈ কম। কিন্তু বিষুৱীয় অঞ্চলৰ পলায়নৰ বেগ প্ৰায় ৩৬ কিলোমিটাৰ প্ৰতি ছেকেণ্ড পৃথিৱীৰ তুলনাত বহু বেছি।[20]

শনি সৌৰজগতৰ একমাত্ৰ গ্ৰহ যিটো পানীতকৈ কম ঘন—প্ৰায় ৩০% কম।[21] যদিও শনিৰ গুৰি পানীতকৈ যথেষ্ট ঘন, বায়ুমণ্ডলৰ বাবে গ্ৰহটোৰ গড় নিৰ্দিষ্ট ঘনত্ব ০.৬৯ গ্ৰাম/চে.মি. বৃহস্পতিৰ ভৰৰ ভৰ পৃথিৱীৰ ৩১৮ গুণ[22] আৰু শনিৰ ভৰৰ ভৰ পৃথিৱীৰ ভৰৰ ৯৫ গুণ।[19] বৃহস্পতি আৰু শনি একেলগে সৌৰজগতৰ মুঠ গ্ৰহৰ ভৰৰ ৯২% ভাগ ৰাখে।[23]

শনি গ্ৰহৰ ৬২টা উপগ্ৰহ আছে। তাৰে ভিতৰৰ ৫৩টাৰ আনুষ্ঠানিক নামকৰণ কৰা হৈছে। টাইটান উপগ্ৰহটো সবাতোকৈ বৃহৎ। পৃথিৱীৰ একমাত্ৰ উপগ্ৰহ চন্দ্ৰৰ সৈতে তুলনা কৰিলে ইয়াৰ ব্যাস প্ৰায় ১৪৮% ডাঙৰ। তলত উপগ্ৰহসমূহৰ নাম উল্লেখ কৰা হ’ল:

  1. S/2009 S 1
  2. পেন (Pan)
  3. ড্যাফণিছ (Daphnis)
  4. এটলাছ (Atlas)
  5. প্ৰমিথিউছ (Prometheus)
  6. পাণ্ডৰা (Pandora)
  7. এপিমেথিউছ (Epimetheus)
  8. জেনাছ (Janus)
  9. এগিয়ন (Aegaeon)
  10. মাইমাছ (Mimas)
  11. মেথোন (Methone)
  12. এন্থে (Anthe)
  13. পেলেন (Pallene)
  14. এনচেলাডাছ (Enceladus)
  15. টেথিছ (Tethys)
  16. টেলেষ্টো (Telesto)
  17. কেলিপ্সো (Calypso)
  18. ডাইয়ন (Dione)
  19. হেলেন (Helene)
  20. পলিডিউচেছ (Polydeuces)
  21. ৰিয়া (Rhea)
  22. টাইটান (Titan)
  23. হাইপেৰিয়ন (Hyperion)
  24. আইয়াপেটাছ (Iapetus)
  25. কিভিউক (Kiviuq)
  26. ইজিৰাক (Ijiraq)
  27. ফোৱ (Pheobe)
  28. পালিআক (Paaliaq)
  29. স্কাথি (Skathi)
  30. এলবাইয়োৰিস্ক (Albiorix)
  31. এস/২০০৭ এস ২ (S/2007 S 2)
  32. বেভিওন (Bebhionn)
  33. এৰিয়াপাছ (Erriapus)
  34. স্কল (Skoll)
  35. ছিয়াৰনাক (Siarnaq)
  36. তাৰ্কেক (Tarqeq)
  37. এস/২০০৪ এস ১৩ (S/2004 S 13)
  38. গ্ৰেয়িপ (Greip)
  39. হাইৰোক্কিন (Hyrrokkin)
  40. জাৰনছাক্সা (Jarnsaxa)
  41. তাৰভছ (Tarvos)
  42. মানডিলফাৰি (Mundilfari)
  43. এস/২০০৬ এস ১ (S/2006 S 1)
  44. এস/২০০৪ এস ১৭ (S/2004 S 17)
  45. বাৰ্গেলমিৰ (Bergelmir)
  46. নাৰ্ভি (Narvi)
  47. এস/২০০৪ এস ১২ (S/2004 S 12)
  48. ফাৰবাউটি (Farbauti)
  49. থ্ৰাইমৰ (Thrymr)
  50. এজিৰ (Aegir)
  51. এস/২০০৭ এস ৩ (S/2007 S 3)
  52. বেষ্টলা (Bestla)
  53. এস/২০০৪ এস ৭ (S/2004 S 7)
  54. এস/২০০৬ এস ৩ (S/2006 S 3)
  55. ফেনৰিৰ (Fenrir)
  56. সুৰতুৰ (Surtur)
  57. কাৰি (Kari)
  58. ইমিৰ (Ymir)
  59. লোগে (Loge)
  60. ফোৰ্নজোট (Fornjot)

তথ্য সংগ্ৰহ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. http://www.ifa.hawaii.edu/~sheppard/satellites/satsatdata.html
  2. "আৰ্কাইভ কপি". Archived from the original on 2016-03-05. https://web.archive.org/web/20160305084443/http://onasch.de/astro/showobject.php?anim=%e0%a7%a7%e0%a7%a8%e0%a7%af&head=f&lang=en&obj=p%e0%a7%a6%e0%a7%ac। আহৰণ কৰা হৈছে: 2011-12-17. 
  3. McCartney, Gretchen; Wendel, JoAnna (18 January 2019). "Scientists Finally Know What Time It Is on Saturn". NASA. Archived from the original on 29 August 2019. https://web.archive.org/web/20190829054935/https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=731। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 January 2019. 
  4. Mankovich, Christopher et al. (17 January 2019). "Cassini Ring Seismology as a Probe of Saturn's Interior. I. Rigid Rotation". The Astrophysical Journal খণ্ড 871 (1). http://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-4357/aaf798/meta। আহৰণ কৰা হৈছে: 18 January 2019. 
  5. Brainerd, Jerome James (24 November 2004). "Characteristics of Saturn". The Astrophysics Spectator. http://www.astrophysicsspectator.com/tables/Saturn.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 July 2010. 
  6. "General Information about Saturn". Scienceray. 28 July 2011. http://scienceray.com/astronomy/general-information-about-saturn-2/1/। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 August 2011. 
  7. Brainerd, Jerome James (6 October 2004). "Solar System Planets Compared to Earth". The Astrophysics Spectator. http://www.astrophysicsspectator.com/tables/PlanetComparativeData.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 July 2010. 
  8. Dunbar, Brian (29 November 2007). "NASA – Saturn". NASA. Archived from the original on 29 September 2011. https://web.archive.org/web/20110929073208/http://mynasa.nasa.gov/worldbook/saturn_worldbook.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 July 2011. 
  9. Russell, C. T. et al. (1997). "Saturn: Magnetic Field and Magnetosphere". Science খণ্ড 207 (4429): 407–10. doi:10.1126/science.207.4429.407. PMID 17833549. http://www-ssc.igpp.ucla.edu/personnel/russell/papers/sat_mag.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2007. 
  10. Jonathan O'Callaghan (March 11, 2025). "Saturn Gains 128 New Moons, Bringing Its Total to 274". The New York Times. https://www.nytimes.com/2025/03/11/science/saturn-new-moons.html. 
  11. "MPEC 2023-J49 : S/2006 S 12". Minor Planet Electronic Circulars. Minor Planet Center. 7 May 2023. https://minorplanetcenter.net/mpec/K23/K23J49.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 May 2023. 
  12. "Mpec 2025-E153 : Sixty-One New Saturnian Satellites". https://www.minorplanetcenter.net/mpec/K25/K25EF3.html. 
  13. "Mpec 2025-E154 : Thirty-Four New Saturnian Satellites". https://www.minorplanetcenter.net/mpec/K25/K25EF4.html. 
  14. "Mpec 2025-E155 : Thirty-Three New Saturnian Satellites". https://www.minorplanetcenter.net/mpec/K25/K25EF5.html. 
  15. Munsell, Kirk (6 April 2005). "The Story of Saturn". NASA Jet Propulsion Laboratory; California Institute of Technology. Archived from the original on 2 December 2005. https://web.archive.org/web/20051202030828/http://saturn.jpl.nasa.gov/news/features/saturn-story/moons.cfm। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 July 2007. 
  16. Jones, Alexander (1999). Astronomical papyri from Oxyrhynchus. American Philosophical Society. পৃষ্ঠা. 62–63. ISBN 9780871692337. https://books.google.com/books?id=8MokzymQ43IC। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 September 2021. 
  17. Falk, Michael (June 1999), "Astronomical Names for the Days of the Week", Journal of the Royal Astronomical Society of Canada খণ্ড 93: 122–133, Bibcode 1999JRASC..93..122F, http://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/1999JRASC..93..122F, আহৰণ কৰা হৈছে: 18 November 2020 
  18. "Planetary Surface Processes". https://books.google.com/books?id=3bQD1DJgliIC&pg=PA5। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 May 2025. 
  19. 19.0 19.1 ""Saturn Fact Sheet"". Archived from the original on 19 January 2019. https://web.archive.org/web/20190119080814/https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 May 2025. 
  20. Gregersen, Erik, ed (2010). Outer Solar System: Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune, and the Dwarf Planets. The Rosen Publishing Group. পৃষ্ঠা. 119. ISBN 978-1615300143. https://books.google.com/books?id=ptLFDN0z8gQC&pg=PA119। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 February 2018. 
  21. "Saturn – The Most Beautiful Planet of our solar system". Preserve Articles. 23 January 2011. Archived from the original on 20 January 2012. https://web.archive.org/web/20120120134152/http://www.preservearticles.com/201101233659/saturn-the-most-beautiful-planet-of-our-solar-system.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 24 July 2011. 
  22. Williams, David R. (16 November 2004). "Jupiter Fact Sheet". NASA. http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/jupiterfact.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2 August 2007. 
  23. Fortney, Jonathan J.; Nettelmann, Nadine (May 2010). "The Interior Structure, Composition, and Evolution of Giant Planets". Space Science Reviews খণ্ড 152 (1–4): 423–447. doi:10.1007/s11214-009-9582-x.