পৃথিৱী

পৃথিৱী
	; পৃথিৱীৰ বিখ্যাত "নীলা মাৰ্বল"ৰ চিত্ৰ, এপোলো ১৭ পৰা তোলা
বিৱৰণ
বিশেষণ	পাৰ্থিৱ
কক্ষপথৰ বৈশিষ্ট্য
	যুগ জে২০০০
অপসূৰ	১৫২,০৯৭,৭০১ কিমি ; (১.০১৫ ৭১০ ৩৩৩ ৫ এইউ); ৯৪ ৫০৯ ১৩০ মাইল
অনুসূৰ	১৪৭,০৯৮,০৭৪ কিমি ; (০.৯৮৩ ২৮৯ ৮৯১ ২ এইউ); ৯১,৪০২,৭২৫ মাইল
অৰ্ধ-মুখ্য অক্ষ	১৪৯,৫৯৭,৮৮৭.৫ কিমি ; (১.০০০ ০০০ ১১২ ৪ এইউ); ৯২,৯৫৫,০৪১ মাইল
উৎকেন্দ্ৰতা	০.০১৫ ৭১০ ২১৯
গড় কক্ষীয় দ্ৰুতি	২৯.৭৮৩ কিমি/ছে ; (১০৭,২১৮ কিমি/ঘ)
নতি	০ ; (সৌৰ বিষুবৰ সৈতে ৭.২৫°)
উদ্বিন্দুৰ দ্ৰাঘিমা	৩৪৮.৭৩৯ ৩৫°
অনুসূৰৰ উৎপত্তি	১১৪.২০৭ ৮৩°
উপগ্ৰহসমূহ	১ (চন্দ্ৰ)
ভৌতিক বৈশিষ্ট্যসমূহ
গড় ব্যাসাৰ্ধ	৫,৩৭২.৭৯৭ কিমি
বিষুৱীয় ব্যাসাৰ্ধ	৫,৩৭৮.১৩৭ কিমি
মেৰু ব্যাসাৰ্ধ	৫,৩৫৫.৭৫২ কিমি
পৃষ্ঠৰ ক্ষেত্ৰফল	৫১০,০৫৫,৫০০ কিমি²
আয়তন	১.০৮৩ ২০৭ ৩×10১২ কিমি³
ভৰ	৫.৯৭৪২×10২৪ কিলোগ্ৰাম
গড় ঘনত্ব	৫,৫১৫.৩ কেজি/মি³
বিষুৱীয় পৃষ্ঠৰ অভিকৰ্ষ	৯.৭৮০ ১ মি/সে²]]; (০.৯৯৭ ৩২ g)
পলায়ন বেগ	১১.১৮৫ কিমি/সে (≅৩৯,৫০০ কিমি/ঘ)
নাক্ষত্ৰিক ঘূৰ্ণনকাল	০.৯৯৭ ২৫৮ দিন (২৩.৯৩৪ ঘণ্টা)
বিষুৱীয় অঞ্চলত ঘূৰ্ণন বেগ	৪৫৫.১১ মি/সে
অক্ষীয় ঢাল	২৩.৪৩৯ ২৮১°
উত্তৰ মেৰুৰ বিষুৱাংশ	অসংজ্ঞায়িত°
উত্তৰ মেৰুৰ বিষুৱলম্ব	+৯০°
প্ৰতিফলন অনুপাত	০.৩৫৭
বায়ুমণ্ডল
পৃষ্ঠৰ চাপ	১০১.৩ কিলোপাষ্কেল
আয়তন অনুসৰি সংযুতি	৭৮.০৮% নাইট্ৰ’জেন; ২০.৯৪% অক্সিজেন; ০.৯৩% আৰ্গন; ০.০৩৮% কাৰ্বন ডাই অক্সাইড; বিৰল বাষ্প (জলবায়ুৰ সৈতে পৰিৱৰ্তন হয়)]J

পৃথিৱী (ইংৰাজী: Earth) হৈছে মানুহসহ কোটি কোটি প্ৰজাতি জীৱৰ আবাসস্থল। ই এটা মধ্যমীয়া আকাৰৰ গ্ৰহ। সূৰ্যৰ পৰা দূৰত্ব অনুসাৰে পৃথিৱীৰ স্থান তৃতীয়। সূৰ্যৰ পৰা ইয়াৰ গড় দূৰত্ব ১৪.৯৬ কোটি কিলোমিটাৰ। লেটিন ভাষাত এই গ্ৰহৰ নাম টেৰা (Terra)।^[1] পৃথিৱীৰ নিজ কক্ষত আৱৰ্তন কৰিবৰ বাবে ২৩ ঘণ্টা ৫৬ মিনিট ৪.০১ ছেকেণ্ড সময় লয়। পৃথিৱীৰ এই আহ্নিক গতিৰ ফলত পৃথিৱীত দিন আৰু ৰাতি হয়। আনহাতে ই সূৰ্যৰ চাৰিওফালে এপাক ঘূৰিবলৈ ৩৬৫ দিন ৬ ঘণ্টা ৯ মিনিট ১০ ছেকেণ্ড সময় লয়। পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠভাগ টান শিলেৰে গঠিত যদিও তাৰ ওপৰত মাটি আৰু পানী পোৱা যায়। এই শিলৰ খোলাটোৰ তলত পৃথিৱীৰ কেন্দ্ৰভাগ ক্ৰমান্বয়ে তপত। পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলত যথেষ্ট পৰিমাণে অক্সিজেন পোৱা যায়। তদুপৰি কাৰ্বন ডাই অক্সাইড জলীয় বাষ্প আৰু আন আন গেছো পোৱা যায়। সৌৰজগতৰ আটাইবোৰ গ্ৰহৰ ভিতৰত কেৱল পৃথিৱীতে জীৱ আছে। চন্দ্ৰ পৃথিৱীৰ একমাত্ৰ উপগ্ৰহ। পৃথিৱী হৈছে জীৱন সম্ভৱ হোৱা বৰ্তমানলৈকে জনা একমাত্ৰ গ্ৰহ, আৰু ইয়াৰ প্ৰাকৃতিক বৈশিষ্ট্যবোৰ বহুতো বৈজ্ঞানিক অনুসন্ধানৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়। ই সৌৰজগতত তৃতীয় গ্ৰহ; ই আটাইতকৈ ডাঙৰ ভূত্বকীয় গ্ৰহ (terrestrial planet) আৰু ই পঞ্চম বৃহৎ গ্ৰহ। ইয়াৰ আটাইতকৈ বৈশিষ্ট্যপূৰ্ণ জলবায়ু হৈছে ইয়াৰ দুই মেৰু অঞ্চল, দুটা তুলনামূলকভাৱে শীতোষ্ণ অঞ্চল, আৰু এটা বহল অক্ষীয় নাতিশীতোষ্ণ আৰু অৰ্ধ নাতিশীতোষ্ণ অঞ্চল।^[2]

৪৫৪ কোটি বছৰ আগে পৃথিৱী গঠিত হৈছিল। এক বিলিয়ন বছৰৰ ভিতৰত পৃথিৱীৰ বুকুত প্ৰাণৰ আৱিৰ্ভাব ঘটে৷^[3] পৃথিৱীৰ জৈবমণ্ডল এই গ্ৰহৰ বায়ুমণ্ডল আৰু অন্যান্য অজৈৱিক অৱস্থাবোৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱৰ্তন আহিছে। ইয়াৰ ফলত এফালে যেনেকৈ বায়ুজীবী জীবজগতৰ বংশবৃদ্ধি ঘটিছে, আনফালে তেনেকৈ অ'জন স্তৰ গঠিত হৈছে। পৃথিৱীৰ চুম্বক ক্ষেত্ৰৰ লগত একেলগে এই অ'জন স্তৰে ক্ষতিকৰ সৌৰ বিকিৰণৰ গতিৰোধ কৰি গ্ৰহৰ বুকুত প্ৰাণৰ বিকাশ ঘটাৰ পথ প্ৰশস্ত কৰে।^[4] পৃথিৱীৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদ আৰু ইয়াৰ ভূতাত্ত্বিক ইতিহাস আৰু কক্ষপথ প্ৰাণৰ অস্তিত্ব ৰক্ষাৰ সহায়ক হৈছে। মনে কৰা হৈছে, আৰু ৫০ কোটি বছৰ পৃথিৱী প্ৰাণধাৰণৰ সহায়ক অৱস্থাত থাকিব।^[5]

পৃথিৱীৰ উপৰিভাগ একাধিক কঠিন স্তৰত বিভক্ত। এইবোৰক ভূত্বকীয় পাত বোলা হয়। কোটি কোটি বছৰ ধৰি এইবোৰ পৃথিৱীৰ উপৰিভাগত আছে। পৃথিৱীতলৰ প্ৰায় ৭১% লৱণযুক্ত জলৰ মহাসাগৰৰ দ্বাৰা আবৃত।^[6] অৱশিষ্টাংশ গঠিত হৈছে মহাদেশ আৰু অসংখ্য দ্বীপৰ দ্বাৰা। স্থলভাগতো আছে অজস্ৰ হ্ৰদ আৰু পানীৰ অন্যান্য উৎস। এইবোৰৰ দ্বাৰাই গঠিত হৈছে বিশ্বৰ জলমণ্ডল। জীৱনধাৰণৰ বাবে অত্যাৱশ্যকীয় তৰল পানী এই গ্ৰহৰ ভূত্বকৰ কোনো ঠাইতে সমভাৰ অৱস্থাত পোৱা নাযায়। পৃথিৱীৰ ভৌগোলিক মেৰু সদায়ে কঠিন বৰফ বা সামুদ্ৰিক বৰফেৰে আবৃত থাকে। পৃথিৱীৰ অভ্যন্তৰভাগ সৰ্বদা ক্ৰিয়াশীল। এই অংশ এক আপেক্ষিকভাবে কঠিন মেণ্টেলৰ শকত স্তৰ, এক তৰল বহিঃকেন্দ্ৰ আৰু এক কঠিন লৌহ অন্তঃকেন্দ্ৰৰ দ্বাৰা গঠিত।

মহাবিশ্বৰ অন্যান্য বস্তুৰ সৈতে পৃথিৱীৰ সম্পৰ্ক বিদ্যমান। বিশেষকৈ সূৰ্য আৰু চন্দ্ৰৰ সৈতে এই গ্ৰহৰ বিশেষ সম্পৰ্ক আছে। বৰ্তমানে পৃথিৱী নিজ কক্ষপথত প্ৰায় ৩৬৫.২৬ সৌৰদিনত বা এক নক্ষত্ৰ বৰ্ষত সূৰ্যক প্ৰদক্ষিণ কৰে।^[7] পৃথিৱী নিজ অক্ষৰ ৬৬.১/২ ডিগ্ৰী কোণত হালি আছে। ইয়াৰ ফলত এক বিষুৱীয় বছৰ (৩৬৫.২৪ সৌৰদিন) সময়কালৰ ভিতৰত এই বিশ্বৰ বুকুত ঋতু পৰিৱৰ্তন ঘটি থাকে।^[8] পৃথিৱীৰ একমাত্ৰ বিদিত প্ৰাকৃতিক উপগ্ৰহ হল চন্দ্ৰ। ৪.৩৫ বিলিয়ন বছৰ আগত ই পৃথিৱীক প্ৰদক্ষিণ কৰা আৰম্ভ কৰিছিল। চন্দ্ৰৰ গতিৰ ফলতেই পৃথিৱীত সামুদ্ৰিক জোৱাৰ−ভাঁটা হয় আৰু পৃথিৱীৰ কক্ষৰ ঢাল সুস্থিত থাকে। চন্দ্ৰৰ গতিয়ে ধীৰে ধীৰে পৃথিৱীৰ গতিক কমাই আনিছে। ৩.৮ বিলিয়নৰ পৰা ৪.১ বিলিয়ন বছৰৰ ভিতৰত পৰৱৰ্তী মহাসংঘৰ্ষৰ সময়ত একাধিক গ্ৰহাণুৰ সৈতে পৃথিৱীৰ সংঘৰ্ষত গ্ৰহৰ উপৰিভাগৰ পৰিৱেশৰ উল্লেখযোগ্য পৰিৱৰ্তন সাধিত হৈছিল।

গ্ৰহৰ খনিজ সম্পদ আৰু জৈৱ সম্পদ উভয়ই মানৱজাতিৰ জীৱনধাৰণৰ বাবে অপৰিহাৰ্য।

পৃথিৱীৰ খোলাটোত থকা বিভিন্ন মৌলৰ পৰিমাণ

মৌল	পৰিমাণ
ছালফাৰ	০.০০৬ শতাংশ
মেংগানিজ	০.০০৯ শতাংশ
কাৰ্বন	০.০০৯ শতাংশ
ফছফৰাছ	০.১২ শতাংশ
হাইড্ৰ’জেন	০.১৪ শতাংশ
থ’ৰিয়াম	০.৬২ শতাংশ
মেগনেছিয়াম	২.০৭ শতাংশ
পটেছিয়াম	২.৫৮ শতাংশ
ছ’ডিয়াম	২.৪৩ শতাংশ
কেলছিয়াম	৩.৬৪ শতাংশ
আয়ৰন	৫.০৬ শতাংশ
এলুমিনিয়াম	৮.০৭ শতাংশ
ছিলিকন	২৭.৬১ শতাংশ
অক্সিজেন	৪৬.৪৬ শতাংশ

^[9]

ব্যুৎপত্তি

আধুনিক ইংৰাজী শব্দ Earth মধ্য ইংৰাজী ৰ জৰিয়তে, সঘনাই [[wikt: বানান কৰা পুৰণি ইংৰাজী বিশেষ্যৰ পৰা বিকশিত হৈছিল eorðe| বানান কৰা পুৰণি ইংৰাজী বিশেষ্যৰ পৰা বিকশিত হৈছিল eorðe]].^[10] ইয়াৰ লগত সম্পৰ্কীয় শব্দ আছে প্ৰতিটো জাৰ্মানিক ভাষা, আৰু ইয়াৰ পূৰ্বপুৰুষৰ মূল *erþō হিচাপে পুনৰ্গঠন কৰা হৈছে। ইয়াৰ প্ৰাচীন প্ৰমাণপত্ৰত eorðe শব্দটো লেটিন terra আৰু গ্ৰীক γῆৰ বহুতো অৰ্থ অনুবাদ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল gē: মাটি, ইয়াৰ মাটি, শুকান ভূমি, মানৱ জগত, জগতৰ পৃষ্ঠভাগ (সাগৰকে ধৰি), আৰু গ্ল'ব নিজেই। ৰোমান Terra/Tellūs আৰু গ্ৰীক Gaia ৰ দৰেই, পৃথিৱী হয়তো ব্যক্তিগত দেৱী জাৰ্মানিক পৌত্তলিকতা: শেষৰ ফালে নৰ্চ পৌৰাণিক কাহিনী Jörð ("পৃথিৱী"), এগৰাকী দৈত্যক প্ৰায়ে থৰৰ মাতৃ হিচাপে দিয়া হয়]।^[11]

প্ৰাকৃতিক ইতিহাস

প্ৰধান প্ৰবন্ধ: পৃথিৱীৰ ইতিহাস আৰু প্ৰাকৃতিক ইতিহাসৰ সময়ৰেখা

গঠন

সাঁচ:আগলৈ

সৌৰজগতত পোৱা আটাইতকৈ পুৰণি পদাৰ্থৰ তাৰিখ 4.5682+0.0002
−0.0004 Ga (কোটি কোটি বছৰ) আগৰ।^[12] দ্বাৰা Error in {{val}}: parameter 1 is not a valid number. আদিম পৃথিৱীখন গঠন হৈছিল।^[13] সৌৰজগত গঠন আৰু বিৱৰ্তন সূৰ্য্যৰ সৈতে থকা বস্তুবোৰ। তত্ত্বগতভাৱে, এটা সৌৰ নিহাৰিকা এটা আণৱিক ডাৱৰ ৰ পৰা এটা আয়তন মহাকৰ্ষণীয় পতনৰ দ্বাৰা বিভাজন কৰে, যি ঘূৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে আৰু এটা চাৰ্কমষ্টেলাৰ ডিস্কলৈ সমতল হ'বলৈ আৰম্ভ কৰে, আৰু তাৰ পিছত সেই ডিস্কৰ পৰা গ্ৰহবোৰ বৃদ্ধি পায় সূৰ্য্যৰ সৈতে। নীহাৰিকাত গেছ, বৰফৰ দানা আৰু ধূলি (আদিম নিউক্লাইডকে ধৰি) থাকে। nebular theory অনুসৰি, planetesimals accretion দ্বাৰা গঠিত হয়, আদিম পৃথিৱীখন গঠন হ'বলৈ সম্ভৱতঃ ৭০ৰ পৰা ১০ কোটি বছৰ সময় লোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে বুলি অনুমান কৰা হৈছে।^[14]

গঠনৰ পিছত

সাঁচ:পৃথিৱীৰ মূল পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডল আৰু মহাসাগৰসমূহ আগ্নেয়গিৰিৰ কাৰ্য্যকলাপ আৰু আউটগেছিংৰ দ্বাৰা গঠিত হৈছিল।^[15] এই উৎসসমূহৰ পৰা ঘনীভূত মহাসাগৰলৈ যোৱা জলীয় বাষ্প, গ্ৰহাণু, আদিগ্ৰহ আৰু ধুমকেতুৰ পৰা পানী আৰু বৰফৰ দ্বাৰা বৃদ্ধি কৰা। s.^[16] মহাসাগৰসমূহ পূৰণ কৰিবলৈ পৰ্যাপ্ত পানী হয়তো পৃথিৱীত গঠন হোৱাৰ পৰাই আছিল।^[17] এই মডেলত বায়ুমণ্ডলীয় সেউজগৃহ গেছই মহাসাগৰসমূহক... নতুনকৈ গঠন হোৱা সূৰ্য্যৰ মাত্ৰ ৭০% আছিল ইয়াৰ বৰ্তমানৰ উজ্জ্বলতা]।^[18] By 3.5 Ga, পৃথিৱীৰ চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰ স্থাপন কৰা হৈছিল, যিয়ে বায়ুমণ্ডলক সৌৰ বতাহ] আঁতৰাই পেলোৱাত বাধা দিছিল।^[19]

*Pale orange dot*, Early Earth ৰ এজন শিল্পীৰ ছাপ, ইয়াৰ টিণ্টেড কমলা মিথেন ৰ সৈতে। -rich আৰম্ভণিৰ বায়ুমণ্ডল^[20]

পৃথিৱীৰ গলিত বাহিৰৰ স্তৰটোৱে ঠাণ্ডা কৰাৰ লগে লগে ইয়াক গঠিত প্ৰথম কঠিন খোলা, যিটো গঠনত মেফিক বুলি ভবা হয়। প্ৰথম মহাদেশীয় খোলা, যিটো গঠনত অধিক ফেলচিক আছিল, এই মেফিক খোলাৰ আংশিক গলনাংকৰ ফলত গঠিত হৈছিল।^[21] শস্যৰ উপস্থিতি Eoarchean পলসুৱা শিল ৰ হেডিয়ান যুগৰ খনিজ জিৰকন ৰ পৰা অনুমান কৰিব পাৰি যে অন্ততঃ কিছুমান ফেলচিক খোলাৰ অস্তিত্ব 4.4 Ga, পৃথিৱী গঠনৰ পিছতহে 140 Ma।^[22] মহাদেশীয় খোলাৰ এই প্ৰাৰম্ভিক সৰু আয়তনে কেনেকৈ ইয়াৰ সোঁতত উপনীত হ'বলৈ বিকশিত হৈছিল তাৰ দুটা মূল আৰ্হি আছে প্ৰাচুৰ্য্য:^[23] (১) বৰ্তমানলৈকে তুলনামূলকভাৱে অবিৰত বৃদ্ধি,^[24] যিটো বিশ্বজুৰি মহাদেশীয় খোলাৰ ৰেডিঅ'মেট্ৰিক ডেটিং আৰু (২) প্ৰাৰম্ভিক দ্ৰুত বৃদ্ধিৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত Archean ৰ সময়ত মহাদেশীয় খোলাৰ আয়তন, বৰ্তমান থকা মহাদেশীয় খোলাৰ ডাঙৰ অংশ গঠন কৰে,^[25]^[26] যিটো [[] ৰ পৰা সমস্থানিক প্ৰমাণৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত। hafnium]] zircons আৰু neodymium পলসুৱা শিলত। দুয়োটা মডেল আৰু ইয়াক সমৰ্থন কৰা তথ্যসমূহক বৃহৎ পৰিসৰৰ মহাদেশীয় খোলাৰ পুনঃব্যৱহাৰ দ্বাৰা মিলাই ল'ব পাৰি, বিশেষকৈ পৃথিৱীৰ ইতিহাসৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত।^[27] প্লেট টেকটনিক্স ৰ ফলত নতুন মহাদেশীয় খোলা গঠন হয়, যিটো প্ৰক্ৰিয়া শেষত পৃথিৱীৰ অভ্যন্তৰৰ পৰা অবিৰত তাপৰ ক্ষতিৰ ফলত পৰিচালিত হয়। লাখ লাখ বছৰৰ ভিতৰত সময় টেকটনিক বলৰ ফলত মহাদেশীয় খোলাৰ অঞ্চলসমূহ একত্ৰিত হৈ অতিমহাদেশ গঠন কৰা হৈছে যিবোৰ পৰৱৰ্তী সময়ত ভাঙি গৈছে। প্ৰায় 750 Ma ত আদিম মহাদেশসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম ৰডিনিয়া বিভাজিত হ'বলৈ আৰম্ভ কৰে। পিছলৈ মহাদেশসমূহে পুনৰ সংযুক্ত হৈ 600–540 Ma ত Pannotia গঠন কৰে, তাৰ পিছত অৱশেষত Pangaea গঠন কৰে, যিবোৰো 180Error in {{val}}: Val parameter "u ত বিভাজিত হ'বলৈ আৰম্ভ কৰে=মা" is not supported.^[28] বৰফ যুগৰ শেহতীয়া আৰ্হিটো আৰম্ভ হৈছিল প্ৰায় 40 Ma,^[29] আৰু তাৰ পিছত Pleistocene ৰ সময়ত 3 Ma ৰ বিষয়ে তীব্ৰতৰ কৰা হয়।^[30] উচ্চ- আৰু মধ্য-অক্ষাংশ অঞ্চলসমূহে তেতিয়াৰ পৰাই হিমবাহ আৰু গলি যোৱাৰ বাৰে বাৰে চক্ৰৰ সন্মুখীন হৈছে, প্ৰায় প্ৰতি ২১,০০০, ৪১,০০০ আৰু ১০০,০০০ বছৰৰ মূৰে মূৰে পুনৰাবৃত্তি হয়।^[31] শেষ হিমবাহ যুগ, যাক কথিত ভাষাত "শেষ বৰফ যুগ" বুলি কোৱা হয়, মহাদেশসমূহৰ বৃহৎ অংশ, মধ্য অক্ষাংশলৈকে, বৰফেৰে সামৰি লৈছিল আৰু প্ৰায় ১১,৭০০ বছৰ আগতে শেষ হৈছিল।^[32]

জীৱন আৰু বিৱৰ্তনৰ উৎপত্তি

প্ৰধান প্ৰবন্ধ: জীৱনৰ উৎপত্তি|Abiogenesis|জীৱনৰ উৎপত্তি, আদিতম জনাজাত জীৱৰূপ, আৰু জীৱনৰ ইতিহাস

ৰাসায়নিক বিক্ৰিয়াৰ ফলত প্ৰায় চাৰি বিলিয়ন বছৰৰ আগতে প্ৰথম স্ব-প্ৰতিলিপিকৰণ অণুৰ সৃষ্টি হৈছিল। ডেৰ বিলিয়ন বছৰৰ পাছত সকলো বৰ্তমানৰ জীৱনৰ শেষ সাধাৰণ পূৰ্বপুৰুষৰ জন্ম হয়।^[33] ফটোচিন্থেছিছ ৰ বিৱৰ্তনৰ ফলত সূৰ্য্যৰ শক্তি পোনপটীয়াকৈ সংগ্ৰহ কৰিব পৰা যায় জীৱৰূপৰ দ্বাৰা। ফলস্বৰূপে আণৱিক অক্সিজেন (সাঁচ:Chem2) বায়ুমণ্ডলত জমা হয় আৰু অতিবেঙুনীয়া সৌৰ বিকিৰণৰ সৈতে পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়াৰ বাবে, এটা সুৰক্ষামূলক অ'জন স্তৰ (সাঁচ:Chem2) গঠন কৰে ওপৰৰ বায়ুমণ্ডল।^[34] ডাঙৰ কোষৰ ভিতৰত সৰু কোষৰ অন্তৰ্ভুক্তিৰ ফলত জটিল কোষৰ বিকাশ ত eukaryotes বুলি কোৱা হয়।^[35] কলনী ৰ ভিতৰত কোষ হিচাপে গঠিত প্ৰকৃত বহুকোষী জীৱ ক্ৰমান্বয়ে বিশেষজ্ঞ হৈ পৰে . অ'জন স্তৰে ক্ষতিকাৰক অতিবেঙুনীয়া বিকিৰণ শোষণৰ সহায়ত জীৱই পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত উপনিবেশিকৰণ কৰে।^[36] জীৱনৰ বাবে প্ৰাচীন জীৱাশ্ম প্ৰমাণৰ ভিতৰত মাইক্ৰ'বিয়াল মেট জীৱাশ্ম ৩.৪৮ বিলিয়ন বছৰীয়া বালিচহীয়া পশ্চিম অষ্ট্ৰেলিয়া ত পোৱা গৈছে,^[37] জৈৱজনিত গ্ৰাফাইট ৩.৭ বিলিয়ন বছৰীয়া [ [metasediment]]ary শিল পশ্চিম গ্ৰীণলেণ্ড,^[38] আৰু বায়টিক material পশ্চিম অষ্ট্ৰেলিয়াৰ ৪.১ বিলিয়ন বছৰীয়া শিলত পোৱা গৈছে।^[39]^[40] পৃথিৱীৰ জীৱনৰ প্ৰাচীন প্ৰত্যক্ষ প্ৰমাণ ৩.৪৫ বিলিয়ন বছৰীয়া অষ্ট্ৰেলিয়ান microorganisms.^[41]^[42] [[File:Archean.png|right|thumb|500x500px|পৃথিৱী গঠনৰ পিছত Archean, eon ৰ ওপৰত এজন শিল্পীৰ ছাপ, য'ত ঘূৰণীয়া [[stromatolite] ]s, যিবোৰ কোটি কোটি বছৰৰ আগৰ প্ৰাৰম্ভিক অক্সিজেন উৎপাদনকাৰী জীৱৰ ৰূপ। পৰৱৰ্তী গধুৰ বোমাবৰ্ষণ, পৃথিৱীৰ খোলা ঠাণ্ডা হোৱাৰ পিছত, ইয়াৰ পানী সমৃদ্ধ বন্যাৰ্ত পৃষ্ঠ মহাদেশ আৰু আগ্নেয়গিৰি দ্বাৰা চিহ্নিত কৰা হয়, সহ... চন্দ্ৰই আজিৰ তুলনাত পৃথিৱীৰ আধা দূৰলৈকে প্ৰদক্ষিণ কৰি আছে, ২.৮ গুণ ডাঙৰ দেখা যায় আৰু শক্তিশালী tides উৎপন্ন কৰে।^[43]]]এই সময়ছোৱাত... নিওপ্ৰ'টেৰ'জয়িক, 1000 to 539 Ma, পৃথিৱীৰ বহু অংশ হয়তো বৰফেৰে আবৃত আছিল। এই অনুমানক "স্নোবল পৃথিৱী" বুলি অভিহিত কৰা হৈছে, আৰু ইয়াক বিশেষভাৱে আকৰ্ষণীয় কাৰণ ই কেম্ব্ৰিয়ান বিস্ফোৰণৰ আগতে হৈছিল, যেতিয়া বহুকোষী জীৱৰূপৰ জটিলতা যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছিল।^[44] ^[45] কেম্ব্ৰিয়ান বিস্ফোৰণৰ পিছত, 535 Ma, অন্ততঃ পাঁচটা ডাঙৰ গণ বিলুপ্তি আৰু বহুতো সৰু সৰু হৈছে।^[46] প্ৰস্তাৱিত বৰ্তমানৰ হ'ল'চিন বিলুপ্তি পৰিঘটনাৰ বাহিৰেও, শেহতীয়া আছিল 66 Ma, যেতিয়া an গ্ৰহাণুৰ প্ৰভাৱৰ ফলত অ-এভিয়ান ডাইনোছৰ আৰু অন্যান্য বৃহৎ সৰীসৃপৰ বিলুপ্তিৰ সূচনা হয়, কিন্তু পোক-পৰুৱা, স্তন্যপায়ী]]], টিকটিকি আৰু চৰাইৰ দৰে সৰু প্ৰাণীক বহুলাংশে ৰক্ষা কৰে। স্তন্যপায়ী প্ৰাণীৰ জীৱনৰ বৈচিত্ৰ্যতা অতীতত 66 Mys, আৰু কেইবা নিযুত বছৰৰ আগতে, এটা আফ্ৰিকান ape প্ৰজাতিয়ে উলম্বভাৱে থিয় হোৱাৰ ক্ষমতা লাভ কৰিছিল।^[47]< ref>সাঁচ:চাইট জাৰ্নেল</ref> ই সঁজুলিৰ ব্যৱহাৰ সহজ কৰি তুলিছিল আৰু যোগাযোগক উৎসাহিত কৰিছিল যিয়ে বৃহৎ মগজুৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় পুষ্টি আৰু উদ্দীপনা প্ৰদান কৰিছিল, যাৰ ফলত মানুহৰ বিৱৰ্তন। কৃষিৰ বিকাশ, আৰু তাৰ পিছত সভ্যতা, মানুহৰ পৃথিৱীৰ ওপৰত প্ৰভাৱ আৰু প্ৰকৃতি আৰু পৰিমাণৰ... আন জীৱৰূপ যিবোৰ আজিও চলি আছে।^[48]

ভৱিষ্য

প্ৰধান প্ৰবন্ধ: Future of Earth

অতিৰিক্ত তথ্য: Global catastrophic risk

।

পৃথিৱীৰ আশা কৰা দীৰ্ঘম্যাদী ভৱিষ্যত সূৰ্য্যৰ ভৱিষ্যতৰ সৈতে বান্ধ খাই আছে। পৰৱৰ্তী 1.1 বিলিয়ন বছৰত সৌৰ উজ্জ্বলতা ১০% বৃদ্ধি পাব, আৰু পৰৱৰ্তী {{:en:val|৩.৫|u=বিলিয়ন বছৰ}}ত ৪০% বৃদ্ধি পাব।^[49] পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠৰ উষ্ণতা বৃদ্ধিয়ে অজৈৱিক কাৰ্বন চক্ৰ ত্বৰান্বিত কৰিব, যাৰ ফলত সাঁচ:Chem2 ঘনত্ব উদ্ভিদৰ বাবে মাৰাত্মকভাৱে কম মাত্ৰালৈ হ্ৰাস পাব (10 ppm।" C4 সালোক সংশ্লেষণ)ৰ বাবে প্ৰায় 100–900 মিলিয়ন বছৰ.^[50]^[51] The গছ-গছনিৰ অভাৱৰ ফলত বায়ুমণ্ডলত অক্সিজেন হেৰুৱাব, যাৰ ফলত প্ৰাণীৰ জীৱন অসম্ভৱ হৈ পৰিব।^[52] বৃদ্ধি পোৱা উজ্জ্বলতাৰ বাবে পৃথিৱীৰ গড় উষ্ণতা সাঁচ:Convert/LoffADbSoffT ১.৫ বিলিয়ন বছৰৰ ভিতৰত, আৰু সকলো সাগৰৰ পানী বাষ্পীভৱন হৈ মহাকাশলৈ হেৰাই যাব, যিয়ে পলায়ন কৰা সেউজ গৃহ প্ৰভাৱৰ সূচনা কৰিব পাৰে, আনুমানিক ১.৬ৰ পৰা ৩ বিলিয়ন বছৰৰ ভিতৰত।^[53] সূৰ্য্য সুস্থিৰ হ'লেও আধুনিক মহাসাগৰৰ পানীৰ এটা অংশ mantle লৈ নামি যাব, কাৰণ মধ্য সাগৰৰ পৰা বাষ্পৰ নিৰ্গমন হ্ৰাস পায় ৰিজ।^[53]^[54] প্ৰায় 5 বিলিয়ন বছৰৰ পিছত সূৰ্য্যই বিৱৰ্তন ৰঙা দৈত্য হ'ব। মডেলসমূহে ভৱিষ্যদ্বাণী কৰিছে যে সূৰ্য্য মোটামুটিভাৱে সাঁচ:Convert/LinAunitDbSoff সাঁচ:Convert/test/Aunit লৈ সম্প্ৰসাৰিত হ'ব, যিটো ইয়াৰ বৰ্তমানৰ ব্যাসাৰ্ধৰ প্ৰায় ২৫০ গুণ।^[49]^[55] পৃথিৱীৰ ভাগ্য কম স্পষ্ট। ৰঙা দৈত্য হিচাপে সূৰ্য্যই নিজৰ ভৰৰ প্ৰায় ৩০% হেৰুৱাব, গতিকে, জোৱাৰ-ভাটাৰ প্ৰভাৱ অবিহনে পৃথিৱীয়ে সাঁচ:Convert/LoffAunitDbSoff সাঁচ:Convert/test/Aunit কক্ষপথলৈ গতি কৰিব সূৰ্য্যই যেতিয়া তৰাটোৱে সৰ্বোচ্চ ব্যাসাৰ্ধত উপনীত হয়, অন্যথা জোৱাৰ-ভাটাৰ প্ৰভাৱৰ ফলত ই সূৰ্য্যৰ বায়ুমণ্ডলত প্ৰৱেশ কৰি বাষ্পীভৱন হ'ব পাৰে।^[49]

শাৰীৰিক বৈশিষ্ট্য

আকাৰ আৰু আকৃতি

প্ৰধান প্ৰবন্ধ: পৃথিৱীৰ চিত্ৰ

প্ৰধান প্ৰবন্ধ: Figure of the Earth

অতিৰিক্ত তথ্য: Earth radius, Earth's circumference, Spherical Earth|Earth curvature, আৰু Geomorphology

অতিৰিক্ত তথ্য: List of highest mountains on Earth

।

পৃথিৱীৰ আকৃতি ঘূৰণীয়া, হাইড্ৰ'ষ্টেটিক ভাৰসাম্যৰ মাজেৰে,^[56] গড় ব্যাসৰ ১২,৭৪২ kilometer (7,918 মাইল), যাৰ ফলত ই পঞ্চম বৃহত্তম [ [গ্ৰহ#গ্ৰহ-ভৰৰ বস্তু|গ্ৰহৰ আকাৰৰ]] আৰু সৌৰজগত ৰ সৰ্ববৃহৎ স্থলজ বস্তু।^[57] (8,848 মিটাৰs or 29,029 ফুট স্থানীয় সমুদ্ৰপৃষ্ঠৰ পৰা) ইয়াক মাত্ৰ ০.১৪% দীঘল কৰে।^{[n 1]}^[59] যিহেতু পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠভাগ পৃথিৱীৰ ভৰৰ কেন্দ্ৰৰ পৰা আটাইতকৈ দূৰত ইয়াৰ বিষুৱীয় উখহি উঠা অংশত, ইকুৱেডৰৰ আগ্নেয়গিৰিৰ চিম্বোৰাজো শিখৰ (6,384.4 km (3,967.1 মাইল)) ইয়াৰ আটাইতকৈ দূৰৈৰ পইণ্ট।^[60]উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: </ref> বন্ধ কৰা হৈছে; <ref> টেগৰ বাবে পোৱা নাই

পৃষ্ঠ

সাঁচ:আগলৈ [[File:Global View of the Arctic and Antarctic.jpg|thumb|পৃথিৱীৰ এখন composite ছবি, ইয়াৰ বিভিন্ন ধৰণৰ পৃষ্ঠৰ সৈতে লক্ষ্য কৰিব পৰা: পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠভাগে মহাসাগৰ (নীলা), আফ্ৰিকাত ৰসাল (সেউজীয়া) শুকান (বাদামী) ভূমি আৰু পৃথিৱীৰ মেৰু বৰফ এন্টাৰ্কটিক সাগৰীয় বৰফ (ধূসৰ) এন্টাৰ্কটিক বা দক্ষিণ মহাসাগৰ আৰু এন্টাৰ্কটিক বৰফৰ তৰপ (বগা) আৱৰণৰ আকাৰত এন্টাৰ্কটিকা] [[ফাইল:AYool ভূ-প্ৰকৃতি 15min.png|thumb|upright=1.3|সকাহ পৃথিৱীৰ খোলা]] পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠভাগ হৈছে বায়ুমণ্ডল, আৰু কঠিন পৃথিৱী আৰু মহাসাগৰৰ মাজৰ সীমা। এইদৰে সংজ্ঞায়িত কৰিলে ইয়াৰ এলেকা প্ৰায় সাঁচ:Convert/e6km2 সাঁচ:Convert/test/Aunit।^[61] পৃথিৱীক দুটা [[গোলাৰ্ধত] ভাগ কৰিব পাৰি পৃথিৱীৰ |গোলাৰ্ধ]]: অক্ষাংশ দ্বাৰা মেৰু উত্তৰ আৰু দক্ষিণ গোলাৰ্ধলৈ; বা দ্ৰাঘিমাংশ দ্বাৰা মহাদেশীয় পূব আৰু পশ্চিম গোলাৰ্ধলৈ।

তথ্যসূত্ৰ

↑ Oxford English Dictionary, 1st ed. "terra, n." Oxford University Press (Oxford), 1911.
↑ "World Climates". Blue Planet Biomes. http://www.blueplanetbiomes.org/climate.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: September 21, 2006.
↑ Dalrymple, G. Brent (2001). "The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved". Special Publications, Geological Society of London. 190 (1): 205–221. Bibcode:2001GSLSP.190..205D. doi:10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14.
↑ Burton, Kathleen (2002-11-29). "Astrobiologists Find Evidence of Early Life on Land"
↑ Kunin, W.E.; Gaston, Kevin, eds. (31 December 1996). The Biology of Rarity: Causes and consequences of rare—common differences.
↑ National Oceanic and Atmospheric Administration. "Ocean". NOAA.gov.
↑ Yoder, Charles F. (1995). T. J. Ahrens, ed. Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants. Washington: American Geophysical Union. p. 8.
↑ Williams, David R. (2004-09-01). "Earth Fact Sheet".
↑ বিজ্ঞান জেউতি, ড॰ অনুপ কুমাৰ তালুকদাৰ, ড॰ মোহন চন্দ্ৰ কলিতা, ৩৫/৩, অক্টোৱৰ-নৱেম্বৰ, ২০০০
↑ অক্সফৰ্ড ইংৰাজী অভিধান. প্ৰকাশক অক্সফৰ্ড, ইংলেণ্ড. doi:10.1093/acref/9780199571123.001.0001. ISBN 978-0-19-957112-3.
↑ Simek, ৰুডলফ. উত্তৰ পৌৰাণিক কাহিনীৰ অভিধান. পৃষ্ঠা. 179. ISBN ৯৭৮-০-৮৫৯৯১-৫১৩-৭.
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; bouvier_wadhwa2010 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; age_earth1 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ সোঁফাল, K.; Schonbachler, M.. "Ag বৃদ্ধিৰ সময়ত মেণ্টলৰ আইছ'ট'পিক বিৱৰ্তন: Pd আৰু Ag ধাতু–চিলিকেট বিভাজনৰ পৰা নতুন বাধা". পাৰ্থক্য: আভ্যন্তৰীণ নিৰ্মাণ গ্ৰহৰ স্থাপত্য. https://ntrs.nasa.gov/citations/20180002991.
↑ {{cite web |url=https://www.lpi.usra. edu/education/timeline/gallery/slide_17.html |title=পৃথিৱীৰ প্ৰাৰম্ভিক বায়ুমণ্ডল আৰু মহাসাগৰ |work=[[চন্দ্ৰ আৰু গ্ৰহ প্ৰতিষ্ঠান |publisher=বিশ্ববিদ্যালয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থা |access-date=২৭ জুন ২০১৯ | archive-date=৮ জুলাই ২০১৯ |archive-url=https://web.archive.org/web/২০১৯০৭০৮১৮০৩২৯/https://www.lpi.usra.edu/education/timeline/gallery/slide_17.html |url- status=live }}
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; watersource নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ Piani, Laurette et al. (2020). "পৃথিৱীৰ পানীত থাকিব পাৰে এনষ্টটাইট কণ্ড্ৰাইট উল্কাপিণ্ডৰ সৈতে মিল থকা পদাৰ্থৰ পৰা উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে লাভ কৰা হৈছে" (en ভাষাত). Science খণ্ড 369 (6507): 1110–1113. doi:10.1126/science.aba1948. ISSN 0036-8075. PMID 32855337. https://doi.org/10.1126/science.aba1948.
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; asp2002 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; physorg20100304 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ সাঁচ:Cite জাৰ্নেল
↑ "পৃথিৱীৰ গঠন". ৰাসায়নিক ভূতত্ত্ব খণ্ড 120 (3–4): 223–253. doi:10.1016/0009-2541(94)00140-4. ISSN 0009-2541. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0009254194001404। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 মে' 2023.
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; science310_5756_1947 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; williams_santosh2004 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; science164_1229 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ajes38_613 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; tp322_19 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Dhuime_etal_2018 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ব্ৰেডলি_২০১১ নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ Kinzler, Ro. earth/ask-a-scientist-about-our-environment/how-did-did-the-ice-age-end "বৰফ যুগ কেতিয়া আৰু কেনেকৈ শেষ হ’ল? আন এটা আৰম্ভ হ’ব পাৰেনে?". আমেৰিকান মিউজিয়াম অৱ নেচাৰেল হিষ্ট্ৰী. https://www.amnh.org/explore/ology/ earth/ask-a-scientist-about-our-environment/how-did-did-the-ice-age-end.
↑ বৰফ যুগৰ তীব্ৰতাৰ কাৰণসমূহ সমগ্ৰ... মিড-প্লেইষ্টোচিন ট্ৰেঞ্জিচন.
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; psc নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ { {cite journal |url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0277379110003197 |title=শেষ হিমবাহৰ সময়ত হঠাৎ জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ সমকালীনতা পৰীক্ষাৰ বাবে নিউজিলেণ্ডৰ কৌৰী (Agathis australis)ৰ সম্ভাৱনা ব্যৱধান (৬০,০০০–১১,৭০০ বছৰ আগতে) |journal=চতুৰ্থ স্তৰৰ বিজ্ঞানৰ পৰ্যালোচনা |publisher=এলচেভিয়াৰ |last1=টাৰ্নাৰ |first1=ক্ৰিছ এছ.এম. |display-authors=et al |বছৰ=২০১০ |doi=১০.১০১৬/j.quascirev.২০১০.০৮.০১৭ |ভলিউম=২৯ |issue=২৭–২৮ |পৃষ্ঠা=৩৬৭৭–৩৬৮২ |bibcode=২০১০QSRv...২৯.৩৬৭৭T |প্ৰৱেশ -তাৰিখ=৩ নৱেম্বৰ ২০২০ |archive-date=৩১ মাৰ্চ ২০২১ |archive-url=https://web.archive.org/web/২০২১০৩৩১১০০৩৫৯/https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii /S0277379110003197 |url-status=জীৱন্ত }}
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; sa282_6_90 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ Zimmer, Carl (৩ অক্টোবৰ ২০১৩). "পৃথিৱীৰ অক্সিজেন: সহজভাৱে লোৱা এটা ৰহস্য". The New York Times. https://www.nytimes.com/2013/10/03/science/পৃথিৱী-অক্সিজেন-এটা-ৰহস্য-সহজ-লোৱা-গ্ৰন্থ.html.
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; jas22_3_225 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; burton20021129 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ Noffke, Nora; খ্ৰীষ্টান, ডেনিয়েল; ৱেচি, ডেভিদ; হেজেন, ৰবাৰ্ট এম (৮ নৱেম্বৰ ২০১৩). "অণুজীৱৰ দ্বাৰা প্ৰৰোচিত পলসুৱা গঠনসমূহে প্ৰায় 1000 চনত এটা প্ৰাচীন পৰিৱেশ তন্ত্ৰ ৰেকৰ্ডিং কৰে। ৩.৪৮ বিলিয়ন বছৰীয়া ড্ৰেছাৰ গঠন, পিলবাৰা, পশ্চিম অষ্ট্ৰেলিয়া". জ্যোতিৰ্জীৱবিজ্ঞান খণ্ড 13 (12): 1103–1124. doi:১০.১০৮৯/ast.২০১৩.১০৩০. PMID 24205812.
↑ Ohtomo, Yoko; কাকেগাৱা, তাকেছি; ইছিদা, আকিজুমি et al. (জানুৱাৰী 2014). "আৰকীয়ান ইছুৱাৰ আৰম্ভণিৰ মেটাচেডিমেণ্টেৰী শিলত জৈৱজনিত গ্ৰেফাইটৰ প্ৰমাণ". প্ৰকৃতি ভূবিজ্ঞান খণ্ড 7 (1): 25–28. doi:10.1038/ngeo2025. ISSN 1752-0894.
↑ Borenstein, Seth. "পৃথিৱীৰ আৰম্ভণিতে নিৰ্জন বুলি ভবা ঠাইখনৰ ওপৰত জীৱনৰ ইংগিত". http://apnews.excite.com/article/20151019/us-sci--earliest_life-a400435d0d.html.
↑ সাঁচ:Cite জাৰ্নেল প্ৰাৰম্ভিক সংস্কৰণ, ছপাৰ আগতে অনলাইনত প্ৰকাশিত।
↑ Tyrell, কেলি এপ্ৰিল. [https ://news.wisc.edu/এতিয়ালৈকে পোৱা আটাইতকৈ পুৰণি জীৱাশ্ম দেখুৱাইছে যে পৃথিৱীত-জীৱন-আৰম্ভ-আছিল-৩-৫-বিলিয়ন-বছৰ-আগত/ "এতিয়ালৈকে পোৱা আটাইতকৈ পুৰণি জীৱাশ্ম দেখুৱাইছে যে পৃথিৱীত জীৱন ৩.৫ বিলিয়ন বছৰৰ আগতে আৰম্ভ হৈছিল"]. https ://news.wisc.edu/এতিয়ালৈকে পোৱা আটাইতকৈ পুৰণি জীৱাশ্ম দেখুৱাইছে যে পৃথিৱীত-জীৱন-আৰম্ভ-আছিল-৩-৫-বিলিয়ন-বছৰ-আগত/। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৮ ডিচেম্বৰ ২০১৭. ^{[সংযোগবিহীন উৎস]}
↑ Schopf; কিটাজিমা, কৌকি; স্পিকুজা, মাইকেল জে; কুড্ৰিয়াভচেভ, Anatolly B.; ভেলী, জন ডব্লিউ (2017). "SIMS বিশ্লেষণৰ আটাইতকৈ পুৰণি জনা সমাবেশৰ... মাইক্ৰ'ফ'চিলে ইহঁতৰ ট্যাক্সন-সম্পৰ্কীয় কাৰ্বন আইছ'ট'পৰ গঠন নথিভুক্ত কৰে". PNAS খণ্ড 115 (1): 53–58. doi:১০.১০৭৩/pnas.১৭১৮০৬৩১১৫. PMID ২৯২৫৫০৫৩.
↑ "Earth-Moon Dynamics". https://www.lpi.usra.edu/exploration/training/illustrations/earthMoon/। আহৰণ কৰা হৈছে: ২ ছেপ্টেম্বৰ ২০২২.
↑ ব্ৰুক, জন এল.. জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু বিশ্ব ইতিহাসৰ গতিপথ. কেম্ব্ৰিজ ইউনিভাৰ্চিটি প্ৰেছ. পৃষ্ঠা. 42. ISBN 978-0-521-87164-8.
↑ Cabej, নেলচন আৰ. কেম্ব্ৰিয়ান বিস্ফোৰণৰ এপিজেনেটিক ব্যৱস্থা. পৃষ্ঠা. 56. ISBN 978-0-12-814312- 4.
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Stanley_2016 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; gould1994 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; bgsa119_1_140 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ ^49.0 ^49.1 ^49.2 উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; sun_future নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; britt2000 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; pnas1_24_9576 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ward_brownlee2002 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ ^53.0 ^53.1 সাঁচ:চাইট জাৰ্নেল
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; hess5_4_569 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; sun_future_schroder নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ হৰ্নাৰ. "মই সদায় ভাবি আহিছো: তৰা, গ্ৰহ আৰু চন্দ্ৰবোৰ কিয় ঘূৰণীয়া, যেতিয়া ধুমকেতু আৰু গ্ৰহাণুবোৰ ঘূৰণীয়া নহয়?". কথোপকথন. https://theconversation.com/amp/ive-সদায়-বিস্ময়-কিয়-তৰা-গ্ৰহ-আৰু-চন্দ্ৰ-ঘূৰণীয়া-যেতিয়া-ধুমকেতু-আৰু-গ্ৰহাণু-আৰেণ্ট-160541.
↑ Lea, Robert (2021-07-06). "পৃথিৱী কিমান ডাঙৰ?". https://www.space.com/17638-পৃথিৱী-কিমান-ডাঙৰ.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-01-11. ^{[সংযোগবিহীন উৎস]}
↑ "এটা পুল বল পৃথিৱীতকৈ মসৃণ নেকি? ?". বিলিয়াৰ্ডছ ডাইজেষ্ট. http://billiards.colostate.edu/bd_articles/2013/june13.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: ২৬ নৱেম্বৰ ২০১৪.
↑ সাঁচ:ৱেব
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ps20_5_16 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Pidwirny 2006_8 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

বহিঃসংযোগ

উইকিমেপিয়াৰ মাধ্যমত কৃত্ৰিম উপগ্ৰহৰ পৰা প্ৰাপ্ত পৃথিৱীৰ চিত্ৰ
USGS -ৰ ভূ-চুম্বকত্ব বিষয়ক অনুষ্ঠান
Overview of the Seismic Structure of EarthPDF
NASA Earth Observatory
The size of Earth compared with other planets/stars
Beএইউtiful Views of Planet Earth Pictures of Earth from space
Flash Earth A Flash-based viewer for satellite and aerial imagery of the Earth
Java ৩D Earth's Globe^{[সংযোগবিহীন উৎস]}
Projectshum.org's Earth fact file (for younger folk)
Geody Earth World's search engine that supports Google Earth, NASA World Wind, Celestia, GPS, and other applications.
Planet Earth Archived 2008-07-24 at the Wayback Machine From AOL Research & Learn: Photos, quizzes and info about Earth's climate, creatures and science.
Earth From Space Archived 2008-07-24 at the Wayback Machine Some Photos From the Exhibit

সৌৰজগত প্ৰ • আ • স

সূৰ্য • সৌৰ গোলক সৌৰ আৱৰণ হেলিওপজ হাইড্ৰজেন দেৱাল	গ্ৰহসমূহ ☾ = প্ৰাকৃতিক উপগ্ৰহ ∅ = বলয়সমূহ		বুধ	শুক্ৰ	পৃথিৱী ☾	মঙ্গল ☾

			বৃহস্পতি ☾ ∅	শনি ☾ ∅	ইউৰেনাচ ☾ ∅	নেপচুন ☾ ∅

	বাওনা গ্ৰহসমূহ		চেৰেছ	প্লুটো ☾	এৰিছ ☾
	বাওনা গ্ৰহসমূহ
	সুক্ষ্ম সৌৰ জাগতিক অৱয়ব	গ্ৰহাণু (সুক্ষ্ম গ্ৰহ)	গ্ৰহাণু শ্ৰেণী আৰু পৰিবাৰ: ভালকানয়েডসমূহ · পৃথিৱীৰ নিকটৱৰ্তী গ্ৰহাণু · গ্ৰহাণু বেষ্টনী বৃহস্পতি ট্ৰজানসমূহ · চেন্টাউৰ · নেপচুন ট্ৰজান · গ্ৰহাণু চন্দ্ৰ · উল্কা
		গ্ৰহাণু (সুক্ষ্ম গ্ৰহ)	আৰু চাওক: গ্ৰহাণুসমূহৰ তালিকা, অৰ্থ আৰু গ্ৰহাণুসমূহৰ নামৰ উচ্চাৰণ.

		নেপচুন- উত্তৰ	কুইপাৰ বেষ্টনী – প্লুটিনো: অৰকাচ · ইক্সিয়ন – কিউৱানো:
		নেপচুন- উত্তৰ

		ধূমকেতু	পৰ্যাবৃত্ত আৰু অপৰ্যাবৃত্ত ধূমকেতুসমূহৰ তালিকা · ডেমোক্লয়েড · ওৰ্ট মেঘ
আৰু চাওক: জ্যোতিৰ্বৈজ্ঞানিক অৱয়ব, সৌৰজগতৰ অৱয়বসমূহৰ তালিকা, যাৰ ভিত্তি হৈছে; ব্যাসাৰ্ধ অথবা ভৰ, আৰু জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান

উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: <ref> টেগ্‌সমূহ "n" নামৰ এটা গোটৰ বাবে আছে, কিন্তু তাৰ <references group="n"/> টেগ্‌ পোৱা নগ'ল

[1] Oxford English Dictionary, 1st ed. "terra, n." Oxford University Press (Oxford), 1911.

[2] "World Climates". Blue Planet Biomes. http://www.blueplanetbiomes.org/climate.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: September 21, 2006.

[3] Dalrymple, G. Brent (2001). "The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved". Special Publications, Geological Society of London. 190 (1): 205–221. Bibcode:2001GSLSP.190..205D. doi:10.1144/GSL.SP.2001.190.01.14.

[4] Burton, Kathleen (2002-11-29). "Astrobiologists Find Evidence of Early Life on Land"

[5] Kunin, W.E.; Gaston, Kevin, eds. (31 December 1996). The Biology of Rarity: Causes and consequences of rare—common differences.

[6] National Oceanic and Atmospheric Administration. "Ocean". NOAA.gov.

[7] Yoder, Charles F. (1995). T. J. Ahrens, ed. Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants. Washington: American Geophysical Union. p. 8.

[8] Williams, David R. (2004-09-01). "Earth Fact Sheet".

[9] বিজ্ঞান জেউতি, ড॰ অনুপ কুমাৰ তালুকদাৰ, ড॰ মোহন চন্দ্ৰ কলিতা, ৩৫/৩, অক্টোৱৰ-নৱেম্বৰ, ২০০০

[oedearth-10] অক্সফৰ্ড ইংৰাজী অভিধান. প্ৰকাশক অক্সফৰ্ড, ইংলেণ্ড. doi:10.1093/acref/9780199571123.001.0001. ISBN 978-0-19-957112-3.

[11] Simek, ৰুডলফ. উত্তৰ পৌৰাণিক কাহিনীৰ অভিধান. পৃষ্ঠা. 179. ISBN ৯৭৮-০-৮৫৯৯১-৫১৩-৭.

[bouvier_wadhwa2010-12] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; bouvier_wadhwa2010 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[age_earth1-13] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; age_earth1 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[14] সোঁফাল, K.; Schonbachler, M.. "Ag বৃদ্ধিৰ সময়ত মেণ্টলৰ আইছ'ট'পিক বিৱৰ্তন: Pd আৰু Ag ধাতু–চিলিকেট বিভাজনৰ পৰা নতুন বাধা". পাৰ্থক্য: আভ্যন্তৰীণ নিৰ্মাণ গ্ৰহৰ স্থাপত্য. https://ntrs.nasa.gov/citations/20180002991.

[15] {{cite web |url=https://www.lpi.usra. edu/education/timeline/gallery/slide_17.html |title=পৃথিৱীৰ প্ৰাৰম্ভিক বায়ুমণ্ডল আৰু মহাসাগৰ |work=[[চন্দ্ৰ আৰু গ্ৰহ প্ৰতিষ্ঠান |publisher=বিশ্ববিদ্যালয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থা |access-date=২৭ জুন ২০১৯ | archive-date=৮ জুলাই ২০১৯ |archive-url=https://web.archive.org/web/২০১৯০৭০৮১৮০৩২৯/https://www.lpi.usra.edu/education/timeline/gallery/slide_17.html |url- status=live }}

[watersource-16] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; watersource নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[17] Piani, Laurette et al. (2020). "পৃথিৱীৰ পানীত থাকিব পাৰে এনষ্টটাইট কণ্ড্ৰাইট উল্কাপিণ্ডৰ সৈতে মিল থকা পদাৰ্থৰ পৰা উত্তৰাধিকাৰী সূত্ৰে লাভ কৰা হৈছে" (en ভাষাত). Science খণ্ড 369 (6507): 1110–1113. doi:10.1126/science.aba1948. ISSN 0036-8075. PMID 32855337. https://doi.org/10.1126/science.aba1948.

[asp2002-18] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; asp2002 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[physorg20100304-19] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; physorg20100304 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[প্ৰশিক্ষক_পাভলভ_ডিউইট_জিমেনেজ_পৃষ্ঠা_১৮০৩৫–১৮০৪২-20] সাঁচ:Cite জাৰ্নেল

[comp-21] "পৃথিৱীৰ গঠন". ৰাসায়নিক ভূতত্ত্ব খণ্ড 120 (3–4): 223–253. doi:10.1016/0009-2541(94)00140-4. ISSN 0009-2541. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0009254194001404। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 মে' 2023.

[science310_5756_1947-22] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; science310_5756_1947 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[williams_santosh2004-23] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; williams_santosh2004 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[science164_1229-24] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; science164_1229 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[ajes38_613-25] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ajes38_613 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[tp322_19-26] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; tp322_19 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[Dhuime_etal_2018-27] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Dhuime_etal_2018 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[ব্ৰেডলি_২০১১-28] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ব্ৰেডলি_২০১১ নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[29] Kinzler, Ro. earth/ask-a-scientist-about-our-environment/how-did-did-the-ice-age-end "বৰফ যুগ কেতিয়া আৰু কেনেকৈ শেষ হ’ল? আন এটা আৰম্ভ হ’ব পাৰেনে?". আমেৰিকান মিউজিয়াম অৱ নেচাৰেল হিষ্ট্ৰী. https://www.amnh.org/explore/ology/ earth/ask-a-scientist-about-our-environment/how-did-did-the-ice-age-end.

[30] বৰফ যুগৰ তীব্ৰতাৰ কাৰণসমূহ সমগ্ৰ... মিড-প্লেইষ্টোচিন ট্ৰেঞ্জিচন.

[psc-31] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; psc নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[32] { {cite journal |url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0277379110003197 |title=শেষ হিমবাহৰ সময়ত হঠাৎ জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ সমকালীনতা পৰীক্ষাৰ বাবে নিউজিলেণ্ডৰ কৌৰী (Agathis australis)ৰ সম্ভাৱনা ব্যৱধান (৬০,০০০–১১,৭০০ বছৰ আগতে) |journal=চতুৰ্থ স্তৰৰ বিজ্ঞানৰ পৰ্যালোচনা |publisher=এলচেভিয়াৰ |last1=টাৰ্নাৰ |first1=ক্ৰিছ এছ.এম. |display-authors=et al |বছৰ=২০১০ |doi=১০.১০১৬/j.quascirev.২০১০.০৮.০১৭ |ভলিউম=২৯ |issue=২৭–২৮ |পৃষ্ঠা=৩৬৭৭–৩৬৮২ |bibcode=২০১০QSRv...২৯.৩৬৭৭T |প্ৰৱেশ -তাৰিখ=৩ নৱেম্বৰ ২০২০ |archive-date=৩১ মাৰ্চ ২০২১ |archive-url=https://web.archive.org/web/২০২১০৩৩১১০০৩৫৯/https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii /S0277379110003197 |url-status=জীৱন্ত }}

[sa282_6_90-33] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; sa282_6_90 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[NYT-20131003-34] Zimmer, Carl (৩ অক্টোবৰ ২০১৩). "পৃথিৱীৰ অক্সিজেন: সহজভাৱে লোৱা এটা ৰহস্য". The New York Times. https://www.nytimes.com/2013/10/03/science/পৃথিৱী-অক্সিজেন-এটা-ৰহস্য-সহজ-লোৱা-গ্ৰন্থ.html.

[jas22_3_225-35] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; jas22_3_225 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[burton20021129-36] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; burton20021129 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[37] Noffke, Nora; খ্ৰীষ্টান, ডেনিয়েল; ৱেচি, ডেভিদ; হেজেন, ৰবাৰ্ট এম (৮ নৱেম্বৰ ২০১৩). "অণুজীৱৰ দ্বাৰা প্ৰৰোচিত পলসুৱা গঠনসমূহে প্ৰায় 1000 চনত এটা প্ৰাচীন পৰিৱেশ তন্ত্ৰ ৰেকৰ্ডিং কৰে। ৩.৪৮ বিলিয়ন বছৰীয়া ড্ৰেছাৰ গঠন, পিলবাৰা, পশ্চিম অষ্ট্ৰেলিয়া". জ্যোতিৰ্জীৱবিজ্ঞান খণ্ড 13 (12): 1103–1124. doi:১০.১০৮৯/ast.২০১৩.১০৩০. PMID 24205812.

[38] Ohtomo, Yoko; কাকেগাৱা, তাকেছি; ইছিদা, আকিজুমি et al. (জানুৱাৰী 2014). "আৰকীয়ান ইছুৱাৰ আৰম্ভণিৰ মেটাচেডিমেণ্টেৰী শিলত জৈৱজনিত গ্ৰেফাইটৰ প্ৰমাণ". প্ৰকৃতি ভূবিজ্ঞান খণ্ড 7 (1): 25–28. doi:10.1038/ngeo2025. ISSN 1752-0894.

[39] Borenstein, Seth. "পৃথিৱীৰ আৰম্ভণিতে নিৰ্জন বুলি ভবা ঠাইখনৰ ওপৰত জীৱনৰ ইংগিত". http://apnews.excite.com/article/20151019/us-sci--earliest_life-a400435d0d.html.

[40] সাঁচ:Cite জাৰ্নেল প্ৰাৰম্ভিক সংস্কৰণ, ছপাৰ আগতে অনলাইনত প্ৰকাশিত।

[41] Tyrell, কেলি এপ্ৰিল. [https ://news.wisc.edu/এতিয়ালৈকে পোৱা আটাইতকৈ পুৰণি জীৱাশ্ম দেখুৱাইছে যে পৃথিৱীত-জীৱন-আৰম্ভ-আছিল-৩-৫-বিলিয়ন-বছৰ-আগত/ "এতিয়ালৈকে পোৱা আটাইতকৈ পুৰণি জীৱাশ্ম দেখুৱাইছে যে পৃথিৱীত জীৱন ৩.৫ বিলিয়ন বছৰৰ আগতে আৰম্ভ হৈছিল"]. https ://news.wisc.edu/এতিয়ালৈকে পোৱা আটাইতকৈ পুৰণি জীৱাশ্ম দেখুৱাইছে যে পৃথিৱীত-জীৱন-আৰম্ভ-আছিল-৩-৫-বিলিয়ন-বছৰ-আগত/। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৮ ডিচেম্বৰ ২০১৭. ^{[সংযোগবিহীন উৎস]}

[42] Schopf; কিটাজিমা, কৌকি; স্পিকুজা, মাইকেল জে; কুড্ৰিয়াভচেভ, Anatolly B.; ভেলী, জন ডব্লিউ (2017). "SIMS বিশ্লেষণৰ আটাইতকৈ পুৰণি জনা সমাবেশৰ... মাইক্ৰ'ফ'চিলে ইহঁতৰ ট্যাক্সন-সম্পৰ্কীয় কাৰ্বন আইছ'ট'পৰ গঠন নথিভুক্ত কৰে". PNAS খণ্ড 115 (1): 53–58. doi:১০.১০৭৩/pnas.১৭১৮০৬৩১১৫. PMID ২৯২৫৫০৫৩.

[Lunar_and_Planetary_Institute-43] "Earth-Moon Dynamics". https://www.lpi.usra.edu/exploration/training/illustrations/earthMoon/। আহৰণ কৰা হৈছে: ২ ছেপ্টেম্বৰ ২০২২.

[44] ব্ৰুক, জন এল.. জলবায়ু পৰিৱৰ্তন আৰু বিশ্ব ইতিহাসৰ গতিপথ. কেম্ব্ৰিজ ইউনিভাৰ্চিটি প্ৰেছ. পৃষ্ঠা. 42. ISBN 978-0-521-87164-8.

[45] Cabej, নেলচন আৰ. কেম্ব্ৰিয়ান বিস্ফোৰণৰ এপিজেনেটিক ব্যৱস্থা. পৃষ্ঠা. 56. ISBN 978-0-12-814312- 4.

[Stanley_2016-46] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Stanley_2016 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[gould1994-47] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; gould1994 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[bgsa119_1_140-48] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; bgsa119_1_140 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[sun_future-49] 49.0 ^49.1 ^49.2 উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; sun_future নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[britt2000-50] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; britt2000 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[pnas1_24_9576-51] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; pnas1_24_9576 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[ward_brownlee2002-52] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ward_brownlee2002 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[মেলো-২০২০-53] 53.0 ^53.1 সাঁচ:চাইট জাৰ্নেল

[hess5_4_569-54] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; hess5_4_569 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[sun_future_schroder-55] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; sun_future_schroder নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[Horner_2021-56] হৰ্নাৰ. "মই সদায় ভাবি আহিছো: তৰা, গ্ৰহ আৰু চন্দ্ৰবোৰ কিয় ঘূৰণীয়া, যেতিয়া ধুমকেতু আৰু গ্ৰহাণুবোৰ ঘূৰণীয়া নহয়?". কথোপকথন. https://theconversation.com/amp/ive-সদায়-বিস্ময়-কিয়-তৰা-গ্ৰহ-আৰু-চন্দ্ৰ-ঘূৰণীয়া-যেতিয়া-ধুমকেতু-আৰু-গ্ৰহাণু-আৰেণ্ট-160541.

[57] Lea, Robert (2021-07-06). "পৃথিৱী কিমান ডাঙৰ?". https://www.space.com/17638-পৃথিৱী-কিমান-ডাঙৰ.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-01-11. ^{[সংযোগবিহীন উৎস]}

[58] "এটা পুল বল পৃথিৱীতকৈ মসৃণ নেকি? ?". বিলিয়াৰ্ডছ ডাইজেষ্ট. http://billiards.colostate.edu/bd_articles/2013/june13.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: ২৬ নৱেম্বৰ ২০১৪.

[60] সাঁচ:ৱেব

[ps20_5_16-61] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; ps20_5_16 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[Pidwirny_2006_8-62] উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Pidwirny 2006_8 নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[n 1]

[59]

[60]

[61]