সমললৈ যাওক

মহাবলীপুৰম স্মাৰকসমূহ

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা
এই ভাৰত সম্পৰ্কীয় চমু প্ৰবন্ধটো বহলাই লিখা প্ৰয়োজন। আপুনিও ইচ্ছা কৰিলে প্ৰবন্ধটো বিস্তাৰ কৰি ইয়াৰ মান উন্নত কৰিব পাৰে। সহায় কৰিবৰ বাবে ইয়াত ক্লিক কৰক। আপুনি যদি নবাগত তেন্তে ৱিকিপিডিয়াত সম্পাদনা কৰাৰ অনুগ্ৰহ কৰি আগেয়ে সহায়িকাখন এবাৰ চকু ফুৰাব।
ইউনেস্ক' বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰ
মহাবলীপুৰম স্মাৰকসমূহ
বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰত তালিকাভুক্ত হিচাপে নাম

মহাবলীপুৰম স্মাৰকসমূহৰ ভিতৰৰ দুটা মন্দিৰ ক্ৰমে "ভীমা" আৰু "ধৰ্মৰজা" মন্দিৰ
দেশ ভাৰত
ধৰণ সাংস্কৃতিক
মাপকাঠি i, ii, iii, iv
উদ্ধৃতি ২৪৯
ইউনেস্কোৰ দ্বাৰা শ্ৰেণীবদ্ধ অঞ্চল এছিয়া-পেছিফিক
অভিলিখনৰ ইতিহাস
অভিলিখন ১৯৮৪ (৮ তম অধিবেশন)
Lua error in Module:Location_map at line 526: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/India Tamil Nadu" does not exist.

মহাবলীপুৰম স্মাৰকসমূহ তামিলনাডু ৰাজ্যৰ চেন্নাই পৰা ৫৮ কিলোমিটাৰ দূৰৈত অৱস্থিত। এইসমূহ সপ্তম আৰু অষ্টম শতাব্দীত পল্লৱ ৰজাসকলে নিৰ্মাণ কৰিছিল। কথিত আছে, প্ৰথম নৰসিংহবৰ্মণ মামল্লেৰ ৰাজত্বকালত এই চহৰখনে বিশেষ গুৰুত্ব অৰ্জন কৰিছিল। কৰমণ্ডল উপকূলত পাথৰ কুণ্ডত এই স্মাৰকসমূহ নিৰ্মিত হয়। ই হ'ল বিশ্বৰ বৃহত্তম মুক্তাঙ্গনস্থ খোদিত ভাস্কৰ্য। ১৯৮৪ চনত (i), (ii), (iii) আৰু (iv) বিভাগত সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যবাহী স্থান হিচাবে ই ইউনেস্কো বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰৰ অন্তৰ্ভুক্ত হয়।

এই স্থানত ৪০টা প্ৰাচীন কীৰ্তিচিহ্ন আৰু হিন্দু মন্দিৰ আছে,[1] ইয়াৰ ভিতৰত বিশ্বৰ অন্যতম বৃহৎ মুকলি আকাশৰ শিলৰ ৰিলিফ: গংগাৰ অৱতৰণ বা অৰ্জুনৰ তপস্যা।[2][3] গোটটোত কেইবাটাও শ্ৰেণীৰ কীৰ্তিচিহ্ন আছে: ৬৩০ৰ পৰা ৬৬৮ চনৰ ভিতৰত নিৰ্মিত একক শোভাযাত্ৰাৰ ৰথযুক্ত ৰাথা মন্দিৰ; মহাভাৰত আৰু শৈৱী, শক্তি বা শক্তি আৰু বৈষ্ণৱ শিলালিপিৰ পৰা কেইবাটাও ভাৰতীয় ভাষা আৰু লিপিৰ আখ্যান থকা মণ্ডপ বিহাৰ (গুহা মন্দিৰ); শিলৰ ৰিলিফ (বিশেষকৈ বেছ-ৰিলিফ); ৬৯৫ চনৰ পৰা ৭২২ চনৰ ভিতৰত নিৰ্মাণ কৰা শিল কাটি মন্দিৰ, আৰু ষষ্ঠ শতিকা আৰু তাৰ আগৰ প্ৰত্নতাত্ত্বিক খনন।[4] [5]

পল্লৱ বংশৰ শাসনকালত এই কীৰ্তিচিহ্নসমূহ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।[4][6][7] ঔপনিৱেশিক যুগৰ বহু প্ৰকাশনত সাত পগোডা নামেৰে জনাজাত এইবোৰক সমসাময়িক সাহিত্যত মমল্লপুৰম মন্দিৰ বা মহাবলীপুৰম মন্দিৰ বুলিও কোৱা হয়। ১৯৬০ চনৰ পিছত পুনৰুদ্ধাৰ কৰা এই স্থান ভাৰতৰ প্ৰত্নতাত্ত্বিক জৰীপে পৰিচালনা কৰে।[8]

অৱস্থান আৰু নামকৰণ

[সম্পাদনা কৰক]

মহাবলীপুৰম মন্দিৰসমূহ ভাৰতৰ দক্ষিণ-পূবৰ তামিলনাডু ৰাজ্যত, চেন্নাইৰ পৰা প্ৰায় ৬০ কিলোমিটাৰ (৩৭ মাইল) দক্ষিণ-পশ্চিমে ক'ৰ'মেণ্ডেল উপকূলত অৱস্থিত। চাৰিলেনযুক্ত, বিভক্ত ইষ্ট ক’ষ্ট ৰোড আৰু ৰাজীৱ গান্ধী ছালাই (ৰাজ্যিক ঘাইপথ ৪৯ আৰু ৪৯এ)ৰে কীৰ্তিচিহ্নসমূহলৈ যাব পাৰি। নিকটতম বিমানবন্দৰ চেন্নাইত (IATA বিমানবন্দৰৰ ক’ড MAA)। ৰে’ল নেটৱৰ্কৰ জৰিয়তে ভাৰতৰ বাকী অংশৰ সৈতে সংযুক্ত হৈ আছে মহানগৰীখন।[9]

মহাবলীপুৰমক মমল্লপুৰমকে ধৰি কেইবাটাও নামেৰে জনা যায়; মমল্লাৰ অৰ্থ হৈছে "মহান মল্লযুঁজাৰু", আৰু ই সপ্তম শতিকাৰ ৰজা প্ৰথম নৰসিংহ বৰ্মানক বুজায়।[9][10] ঐতিহাসিক গ্ৰন্থত পোৱা আন নামসমূহৰ ভিতৰত মমল্লপট্টন, মাৱলীপুৰম, মাৱলিভাৰম, মাভেলিপুৰ, মৌভেলীপুৰম আৰু মহাবলীপুৰ, এই সকলোবোৰে "মহান মল্লযুঁজাৰু চহৰ" বা "মহাবলী চহৰ"ক বুজায়। পিছৰটো পৌৰাণিক মহাবলীৰ সৈতে জড়িত, বামন (এজন বিষ্ণু অৱতাৰ)ৰ দ্বাৰা পৰাস্ত হোৱা অসুৰ ৰজা।.[11] নাগাস্বামীৰ মতে এই নামটো তামিল শব্দ মল্লল (সমৃদ্ধি)ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা দক্ষিণ ভাৰত আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ প্ৰাচীন অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰ হোৱাৰ প্ৰতিফলন ঘটে।[12][note 1] এই তত্ত্বক আংশিকভাৱে ভক্তি আন্দোলনৰ আৰম্ভণিৰ কবি থিৰুমাংগাই আলভাৰৰ অষ্টম শতিকাৰ তামিল গ্ৰন্থৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত, য'ত মমল্লপুৰামক "কদল মল্লাই" বুলি কোৱা হয়।[12][14]

ইউৰোপীয় নাৱিকসকলে সাতটা হিন্দু মন্দিৰৰ টাৱাৰ দেখাৰ পিছত উপকূলত অৱতৰণ কৰা এই চহৰখনক "সাতটা পগোডা" নামেৰে জনা গৈছিল।[2][15] সপ্তম শতিকাৰ শিলালিপিসমূহে ইয়াক "মমল্লপুৰম" বা ঘনিষ্ঠ ভিন্নতা বুলি উল্লেখ কৰিছে; "মহাবলীপুৰম" ষোড়শ শতিকাৰ পিছতহে দেখা যায়, আৰু (সাতটা পগোডাৰ সৈতে) ঔপনিৱেশিক যুগৰ সাহিত্যত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।[16][17] [note 2] তামিলনাডু চৰকাৰে ১৯৫৭ চনত মমল্লাপুৰমক এই স্থান আৰু চহৰখনৰ আনুষ্ঠানিক নাম হিচাপে গ্ৰহণ কৰে আৰু ১৯৬৪ চনত এই কীৰ্তিচিহ্ন আৰু উপকূলীয় অঞ্চলটোক বিশেষ পৰ্যটন অঞ্চল আৰু স্বাস্থ্য ৰিজৰ্ট হিচাপে ঘোষণা কৰে।[18]

ইতিহাস

[সম্পাদনা কৰক]
১৯১১ চনৰ সাতটা পগোডাৰ এটা অংশৰ বিজ্ঞাপন পোষ্টকাৰ্ড

যদিও মহাবলীপুৰমৰ প্ৰাচীন ইতিহাস অস্পষ্ট, তথাপিও নুমিজমেটিক আৰু এপিগ্ৰাফিক প্ৰমাণ আৰু ইয়াৰ মন্দিৰসমূহে কীৰ্তিচিহ্ন নিৰ্মাণৰ পূৰ্বে ই এক গুৰুত্বপূৰ্ণ স্থান আছিল বুলি প্ৰকাশ কৰে। ইৰিথ্ৰিয়ান সাগৰৰ প্ৰথম শতিকাৰ পেৰিপ্লাছত উল্লেখ কৰা ছ'পাটামা বন্দৰ বা টলেমিৰ নিজৰ দ্বিতীয় শতিকাৰ জিঅ'গ্ৰাফিয়াত মেলেঞ্জ বন্দৰ বুলি অনুমান কৰা হৈছে। আন এটা তত্ত্বৰ মতে ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালৰ পৰা ২০ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে উল্লেখ কৰা নিৰাপ্পেয়াৰভু বন্দৰ পেৰুম্পনাৰুপদৈ মহাবলীপুৰম বা কাঞ্চিপুৰম হ’ব পাৰে।[16][17]

সপ্তম-৮ম শতিকাৰ সংস্কৃত পণ্ডিত দণ্ডিনে (যি তামিলনাডুত বাস কৰিছিল আৰু পল্লৱ দৰবাৰৰ সৈতে জড়িত আছিল) তেওঁৰ অৱন্তিসুন্দৰী কাহিনীত মমল্লপুৰমত বিষ্ণু মূৰ্তি মেৰামতি কৰাৰ বাবে শিল্পীসকলক প্ৰশংসা কৰিছে।[19] কিন্তু এই গ্ৰন্থখনৰ লেখক ডাণ্ডিন আছিল নে নাই সেয়া বিতৰ্কিত।[20] মধ্যযুগীয় সংস্কৃত গ্ৰন্থত মমল্লপুৰম কীৰ্তিচিহ্ন, মেৰামতিৰ আদিম পৰম্পৰা, বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ গুৰুত্ব আদিৰ কথা উল্লেখ আছে।[19]

Temple with two towers, with two people in front for scale
১৯২১ চনৰ শ্ব’ৰ মন্দিৰৰ এখন ফটো

দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ পৰা ভেনিচলৈ উভতি অহাৰ পথত যেতিয়া মাৰ্কো প'লো (১২৭১-১২৯৫ খ্ৰীষ্টাব্দ) ভাৰতত উপস্থিত হয়, তেতিয়া তেওঁ "সাতটা পেগোডা"ৰ কথা উল্লেখ কৰিছিল (কিন্তু ভ্ৰমণ কৰা নাছিল) আৰু এই নামটো বহু শতিকা পিছত ইউৰোপীয় ব্যৱসায়ীসকলৰ প্ৰকাশনত মহাবলীপুৰমৰ পাৰৰ মন্দিৰৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰিছিল। ১৩৭৫ চনৰ আব্ৰাহাম ক্ৰেস্কেছৰ কাটালন এটলাছত ইয়াক "চেটেমেল্টি" আৰু "ছান্থ'ম" হিচাপে দেখা গৈছিল, যিটো এছিয়াৰ এখন খাৰুৱা মানচিত্ৰ কিন্তু দুয়োটা বন্দৰৰ আপেক্ষিক অৱস্থানত সঠিক; প্ৰথমটো হৈছে মমল্লপুৰম আৰু দ্বিতীয়টো মাইলাপুৰ।[21][note 3] ভেনিচৰ ভ্ৰমণকাৰী গাস্পাৰো বালবিয়ে ১৫৮২ চনত "সাতটা পেগোডা" আৰু "আঠটা সুখদায়ক পাহাৰ"ৰ কথা উল্লেখ কৰিছিল, যিবোৰৰ কথা নাগাস্বামীয়ে কীৰ্তিচিহ্নসমূহৰ কথা বুজায় বুলি কয়।[16][17] শ্বালকৰ মতে বালবীয়ে সেইবোৰক "চীনৰ সাতটা পেগোডা" বুলি অভিহিত কৰিছিল (বালবিক অবিশ্বাস্য বুলি গণ্য কৰা বালবিৰ বিষয়ে হেনৰী ইউলে পঢ়াৰ পুনৰ ব্যাখ্যা, তাৰ পিছত নিৰ্বাচিত সংশোধন যে ইয়াৰ অৰ্থ সম্ভৱতঃ মমল্লাপুৰম)।[22]

যিহেতু এতিয়া সাতটাতকৈও কম টাৱাৰ আছে, গতিকে এই নামটোৱে জল্পনা-কল্পনা আৰু যুক্তিৰ প্ৰেৰণা যোগাইছে।[23] ২০০৪ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহৰ ছুনামীয়ে ছালুভানকুপ্পামৰ (বৰ্তমান মহাবলীপুৰমৰ উত্তৰত) ওচৰৰ বিলখন কিছু সময়ৰ বাবে উন্মোচন কৰি শিলালিপি আৰু গঠনসমূহ উন্মোচন কৰে। বদ্ৰিনাৰায়ণনে বিবিচিৰ এক প্ৰতিবেদনত কয় যে এইবোৰ নৱম শতিকাৰ আৰু হয়তো ত্ৰয়োদশ শতিকাৰ চুনামীৰ ফলত ধ্বংস হৈছিল। চুনামীৰ ফলত সাগৰৰ তলত প্ৰায় এক কিলোমিটাৰ দূৰত্বত বৃহৎ গঠনো দেখা গৈছিল, যিটো প্ৰাচীন মহাবলীপুৰম হ'ব পাৰে বুলি পুৰাতত্ত্ববিদসকলে অনুমান কৰিছে।[24] বিজ্ঞানত প্ৰকাশিত এটা প্ৰবন্ধ অনুসৰি ছুনামীৰ ফলত "হাতী আৰু উৰন্ত ঘোঁৰাৰ বিশৃংখলভাৱে খোদিত মূৰ", "এটা দেৱতাৰ মূৰ্তি থকা এটা সৰু নিচ; আন এটা শিল য'ত এটা হেলান সিংহ আছিল", আৰু অন্যান্য হিন্দু ধৰ্মীয় প্ৰতিমূৰ্তি আছিল।[25] ২০০৪ চনৰ চুনামীৰ পিছত সাগৰীয় পুৰাতত্ত্ববিদ আৰু পানীৰ তলত ডাইভিং দলে ইয়াৰ অন্যতম কীৰ্তিচিহ্ন শ্ব’ৰ মন্দিৰৰ পূব দিশৰ এটা স্থান অন্বেষণ কৰে। ইয়াৰ পৰা পতিত দেৱালৰ ধ্বংসাৱশেষ, উপকূলৰ সমান্তৰালভাৱে বৃহৎ সংখ্যক আয়তাকাৰ ব্লক আৰু অন্যান্য গঠন আৰু চল্লিশটা জীয়াই থকা কীৰ্তিচিহ্ন উন্মোচিত হয়। [16][14]

টোকা

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ Ancient and medieval texts mention many ports on Indian peninsular coast. The relative role and economic significance of each port is unclear.[13]
  2. ↑ William Chambers 1788 publication in Asiatic Researches, Volume 1 calls the site "Mavalipuram" as well as Seven Pagodas.
  3. ↑ According to Ramaswami, the word "Setemelti" is a Catalan derivative of Italian "Sette Templi" meaning "Seven temples or pagodas".[21]

তথ্য সংগ্ৰহ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ National Geographic (2008). Sacred Places of a Lifetime: 500 of the World's Most Peaceful and Powerful Destinations. National Geographic Society. পৃষ্ঠা. 154. ISBN 978-1-4262-0336-7. https://books.google.com/books?id=jNqDFSxR8-MC&pg=PA154. 
  2. ↑ 2.0 2.1 Mamallapuram Archived 4 December 2022 at the Wayback Machine, Encyclopedia Britannica
  3. ↑ George Michell (1977). The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms. University of Chicago Press. পৃষ্ঠা. 131–134. ISBN 978-0-226-53230-1. https://books.google.com/books?id=ajgImLs62gwC&pg=PA133. 
  4. ↑ 4.0 4.1 "Group of Monuments at Mahabalipuram". United Nations Educational Scientific and Cultural OrganizationUNESCO World Heritage Convention. https://whc.unesco.org/en/list/249/। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 October 2012. 
  5. ↑ Group of Monuments at Mahabalipuram, Dist. Kanchipuram Archived 29 May 2018 at the Wayback Machine, Archaeological Survey of India (2014)
  6. ↑ "Advisory body evaluation". UNESCO.org. https://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/249.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 October 2012. 
  7. ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. পৃষ্ঠা. 399. ISBN 978-0-8239-3179-8. https://archive.org/details/illustratedencyc0000loch. 
  8. ↑ World Heritage Sites - Mahabalipuram Archived 17 May 2018 at the Wayback Machine, Archaeological Survey of India (2014)
  9. ↑ 9.0 9.1 Aruna Ghose (2016). India. Penguin. পৃষ্ঠা. 582. ISBN 978-0-7566-8444-0. https://books.google.com/books?id=MEoyDwAAQBAJ. 
  10. ↑ "Pancha Rathas, Mamallapuram". Archaeological Survey of India. http://www.art-and-archaeology.com/india/mamallapuram/mam01.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 October 2012. 
  11. ↑ KH Vora and S Sundaresh (2003), Mahabalipuram: A Saga of Glory to Tribulations, Migration & Diffusion, Vol. 4, Issue 16, pages 67-68
  12. ↑ 12.0 12.1 R. Nagaswamy (2010). Mahabalipuram: Monumental Legacy. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 1–3. ISBN 978-0-19-807127-3. https://books.google.com/books?id=oHY5YgEACAAJ. 
  13. ↑ Sila Tripathi (2011), Ancient maritime trade of the eastern Indian littoral Archived 6 August 2018 at the Wayback Machine, Current Science, Vol. 100, No. 7, pages 1076-1086
  14. ↑ 14.0 14.1 Sundaresh et al (2014), Shoreline changes along Tamil Nadu coast: A study based on archaeological and coastal dynamics perspective, Indian Journal of Marine Sciences, Vol 43, Issue 7, pages 1167-1176
  15. ↑ Ayyar, P. V. Jagadisa (1982). South Indian Shrines: Illustrated. Asian Educational Services. পৃষ্ঠা. 157–. ISBN 978-81-206-0151-2. https://books.google.com/books?id=NLSGFW1uZboC&pg=PA157। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 February 2013. 
  16. ↑ 16.0 16.1 16.2 16.3 Alexis Catsambis; Ben Ford; Donny L. Hamilton (2013). The Oxford Handbook of Maritime Archaeology. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 525–526. ISBN 978-0-19-933600-5. https://books.google.com/books?id=GOESDAAAQBAJ. 
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 R. Nagaswamy (2010). Mahabalipuram: Monumental Legacy. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 81–83. ISBN 978-0-19-807127-3. https://books.google.com/books?id=oHY5YgEACAAJ. 
  18. ↑ ET Options (2000). Coastal Tourism in Tamil Nadu: A Status Report. Equations. পৃষ্ঠা. 29. https://books.google.com/books?id=y1LM1ci-ZK4C&pg=PA29. 
  19. ↑ 19.0 19.1 R. Nagaswamy (2010). Mahabalipuram: Monumental Legacy. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 81–82. ISBN 978-0-19-807127-3. https://books.google.com/books?id=oHY5YgEACAAJ. 
  20. ↑ C. Shackle; Rupert Snell (1992). The Indian Narrative: Perspectives and Patterns. Otto Harrassowitz Verlag. পৃষ্ঠা. 68–72. ISBN 978-3-447-03241-4. https://books.google.com/books?id=wWdiazZQA8cC&pg=PA68. 
  21. ↑ 21.0 21.1 N. S. Ramaswami (1971). Indian Monuments. Abhinav. পৃষ্ঠা. 79–81. ISBN 978-0-89684-091-1. https://books.google.com/books?id=TAZc4KLSYjIC&pg=PA79. 
  22. ↑ Peter Schalk (2002). Buddhism among Tamils in pre-colonial Tamilakam and Īlam: Prologue. The Pre-Pallava and the Pallava period. Almqvist & Wiksell. পৃষ্ঠা. 407–408. ISBN 978-91-554-5357-2. https://books.google.com/books?id=Q2QEAAAAYAAJ. 
  23. ↑ Sundaresh, A. S. Gaur, Sila Tripati and K. H. Vora (2004), Underwater investigations off Mahabalipuram, Tamil Nadu, India Archived 29 December 2021 at the Wayback Machine, Current Science, Vol. 86, No. 9, pages 1231-1237
  24. ↑ Maguire, Paddy. "Tsunami Reveals Ancient Temple Sites." BBC News (Online) 27 October 2005. Retrieval 9 September 2006 [1] Archived 25 June 2006 at the Wayback Machine.
  25. ↑ Constance Holden (15 April 2005). "Tsunami Uncovers Indian Shrines". Science (American Association for the Advancement of Science) খণ্ড 308 (5720): 350–350a. doi:10.1126/science.308.5720.350a. 

বাহ্যিক সংযোগ

[সম্পাদনা কৰক]
প্ৰ • আ • স
উত্তৰ
Flag of India
Flag of India
পূব
উত্তৰ-পূব
দক্ষিণ
মধ্য
পশ্চিম
  • ঐতিহাসিক আহমেদাবাদ চহৰ
  • অজন্তা গুহাসমূহ
  • চম্পানেৰ-পাৱাগড় পুৰাতাত্বিক উদ্যান
  • ছত্ৰপতি শিৱাজী টাৰ্মিনাছ
  • গোৱাৰ গীৰ্জা আৰু কনভেন্টসমূহ
  • এলিফেণ্টা গুহাসমূহ
  • ইলোৰা গুহাসমূহ
  • ৰাজস্থানৰ পাহাৰৰ দুৰ্গ (চিট্টোৰগড় দুৰ্গ
  • কুম্ভালগড়
  • ৰন্থামব'ৰ দুৰ্গ
  • গাগৰোন দুৰ্গ
  • আমেৰ দুৰ্গ
  • জয়ছেলমেৰ দুৰ্গ)
  • জয়পুৰ
  • জয়পুৰৰ যন্তৰ মন্তৰ
  • ৰাণী কি ভাৱ
  • পশ্চিমঘাট পৰ্বতমালা
  • মুম্বাইৰ ভিক্টৰীয়ান আৰু আৰ্ট ডেক' এনচেম্বেল

    • স্থানাংক: 12°37′00″N 80°11′30″E / 12.6167°N 80.1917°E / 12.6167; 80.1917

    "https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=মহাবলীপুৰম_স্মাৰকসমূহ&oldid=511862"ৰ পৰা অনা হৈছে