ছত্ৰপতি শিৱাজী মহাৰাজ টাৰ্মিনাছ
 |
| ছত্ৰপতি শিৱাজী মহাৰাজ টাৰ্মিনাছ ভিক্টৰিয়া টাৰ্মিনাছ | |
|---|---|
.jpg) ছত্ৰপতি শিৱাজী মহাৰাজ টাৰ্মিনাছ | |
| সাধাৰণ তথ্য | |
| স্থাপত্য শৈলী | Indo-Saracenic |
| চহৰ | মুম্বাই, মহাৰাষ্ট্ৰ |
| দেশ | ভাৰত |
| স্থানাংক | 18°56′24″N 72°50′07″E / 18.9400°N 72.8353°Eস্থানাংক: 18°56′24″N 72°50′07″E / 18.9400°N 72.8353°E |
| নিৰ্মাণ আৰম্ভ | May 1878 |
| সম্পূৰ্ণ | May 1888 |
| মূল্য | ₹১৬.১৪ লাখ (২২,৬০০ ডলাৰ)(at that time) Now, ₹২০১.৩৪ কোটি (২৮.২৩ মিলিয়ন ডলাৰ) |
| নক্সা আৰু নিৰ্মাণ | |
| গ্ৰাহক | বম্বে প্ৰেছিডেন্সী |
| স্থাপত্যবিদ | Frederick William Stevens, Axel Haig |
| অভিযন্তা | Wilson Bell |
| আধিকাৰিক নাম | Chatrapati Shivaji Maharaj Terminus  |
| ধৰণ | সাংস্কৃতিক |
| চৰ্ত | ii, iv |
| নিৰ্ধাৰিত | ২০০৪ (২৮তম session) |
| প্ৰসংগ সংখ্যা | 945 |
| State Party |  ভাৰত |
| Region | এছিয়া-পেছিফিক |
ছত্ৰপতি শিৱাজী মহাৰাজ টাৰ্মিনাছ (ইংৰাজী: Chhatrapati Shivaji Maharaj Terminus বা Victoria Terminus) মুম্বাইৰ এটি ঐতিহাসিক ৰেল ষ্টেশ্যন। প্ৰধান কাৰ্যালয়। ভাৰতৰ ব্যস্ততম ষ্টেশ্যনসমূহৰ অন্যতম এই টাৰ্মিনাছ মধ্য ৰেল আৰু মুম্বাই আন্তঃনগৰীয় ৰেলৰ এটি প্ৰান্তিক ষ্টেশ্যন। ফ্ৰেডৰিক উইলিয়াম ষ্টিভেনচ নামৰ এজন উপদেষ্টা স্থপতিৰ নক্সা অনুযায়ী ১৮৮৭-৮৮ চনত ই স্থাপন হয়। ষ্টেশ্যনটো নিৰ্মাণ কৰিবলৈ ১০ বছৰ সময় লাগিছিল। ভাৰতৰ সেই সময়ৰ শাসন সম্ৰাজ্ঞী যুক্তৰাজ্যৰ ভিক্টোৰিয়াৰ শাসনৰ সোণালীজয়ন্তী বৰ্ষত (১৮৮৭) ই নিৰ্মাণ হয় বাবে ষ্টেশ্যনৰ নামকৰণ কৰা হৈছিল "ভিক্টোৰিয়া টাৰ্মিনাছ"। এই অনবদ্য স্থাপত্যশৈলীৰ শিল্পনিদৰ্শনটো অতীতত গ্ৰেট ইণ্ডিয়ান পেনিনছুলাৰ ৰেলৱেৰ সদৰ কাৰ্যালয় আছিল। ২০০৪ চনৰ ২ জুলাইত, ষ্টেশ্যনটোৱে ইউনেস্কোৰ বিশ্ব ঐতিহ্যবাহী স্থানৰ মৰ্যাদা লাভ কৰে।[1][2]
১৯৯৬ চনৰ মাৰ্চ মাহত ১৭ শতিকাৰ যোদ্ধা ৰজা আৰু ডেকান মালভূমিৰ পশ্চিম মাৰাঠী ভাষী অঞ্চলত ৰাজনীতি প্ৰতিষ্ঠা কৰা মাৰাঠা সাম্ৰাজ্যৰ প্ৰথম ছাত্ৰপতি শিৱাজীৰ নামেৰে এই ষ্টেচনৰ নাম আনুষ্ঠানিকভাৱে ভিক্টোৰিয়া টাৰ্মিনাছৰ পৰা ছাত্ৰপতি শিৱাজী টাৰ্মিনাছলৈ সলনি কৰা হয়।[3][4][5] ২০১৭ চনত ষ্টেচনটোৰ পুনৰ নাম সলনি কৰি ছাত্ৰপতি শিৱাজী মহাৰাজ টাৰ্মিনাছ (ক'ড চি এছ এম টিৰ সৈতে) ৰখা হয়, য'ত মহাৰাজ উপাধিৰ অৰ্থ হৈছে "মহান ৰজা" বা সম্ৰাট।[6] ষ্টেচনটোৰ বাবে সাধাৰণতে ভিটি আৰু চিএছটি আদি আখৰ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[7]
এই টাৰ্মিনাছ ভাৰতৰ কেন্দ্ৰীয় ৰেলৱেৰ মুখ্য কাৰ্যালয়। ই ভাৰতৰ অন্যতম ব্যস্ত ৰেলৱে ষ্টেচন,[8] ই দীৰ্ঘ দূৰত্ব আৰু উপনগৰীয়া ৰে'ল দুয়োটাৰে বাবে টাৰ্মিনেল হিচাপে কাম কৰে আৰু মুঠ ১৮টা প্লেটফৰ্ম আছে।
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]ভিক্টোৰিয়া টাৰ্মিনাছ
[সম্পাদনা কৰক]চহৰখনৰ প্ৰতীক হৈ পৰা এই বিখ্যাত ল্যাণ্ডমাৰ্কটো গ্ৰেট ইণ্ডিয়ান পেনিনচুলাৰ ৰেলৱেৰ মুখ্য কাৰ্যালয় হিচাপে নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।
আমদানি আৰু ৰপ্তানিৰ বাবে পৰিচিত বিশিষ্ট বন্দৰ আৰু গুদাম অঞ্চল বোম্বাইৰ বৰি বুণ্ডাৰ অঞ্চলত বৰি বুণ্ডাৰ ৰেলৱে ষ্টেচনৰ ঠাইত এই ৰেলৱে ষ্টেচন নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।যিহেতু সেই সময়ত বম্বে এখন প্ৰধান বন্দৰ চহৰ হৈ পৰিছিল, সেয়েহে ইয়াৰ দাবী পূৰণৰ বাবে এটা ডাঙৰ ষ্টেচন নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, আৰু ভাৰতৰ তেতিয়াৰ ৰাজত্বকালীন সম্ৰাজ্ঞী ৰাণী ভিক্টোৰিয়াৰ নামেৰে ভিক্টোৰিয়া টাৰ্মিনাছ নামেৰে নামাকৰণ কৰা হৈছিল। এই ষ্টেচনটোৰ ডিজাইন কৰিছিল ভাৰতীয় ঔপনিৱেশিক ৰাজহুৱা কাম বিভাগৰ বম্বে কাৰ্যালয়ৰ লগত সংলগ্ন ব্ৰিটিছ অভিযন্তা স্থপতিবিদ ফ্ৰেডেৰিক উইলিয়াম ষ্টিভেন্সে। ১৮৭৮ চনত কাম আৰম্ভ হয়। তেওঁৰ সেৱাৰ বাবে ₹ ১,৬১৪,০০০ (১৯,০০০ মাৰ্কিন ডলাৰ) লাভ কৰে।[9] ড্ৰাফ্টমেন এক্সেল হাইগৰ মাষ্টাৰপিছ জলৰঙী স্কেচৰ পিছত ষ্টিভেন্সে ষ্টেচনটো নিৰ্মাণৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছিল।[9] ডিজাইনটোক লণ্ডনৰ জৰ্জ গিলবাৰ্ট স্কটৰ ১৮৭৩ চনৰ ছেইণ্ট পেনক্ৰাছ ৰেলৱে ষ্টেচনৰ সৈতে তুলনা কৰা হৈছে,[9][10] যিটোও স্থানীয় ভাষাৰ ইটালীয় গথিক শৈলীৰ, কিন্তু ১৮৭৫ চনত লণ্ডনত প্ৰদৰ্শিত বাৰ্লিন সংসদ ভৱনৰ বাবে স্কটৰ দ্বিতীয় পুৰস্কাৰ বিজয়ী প্ৰৱেশৰ বহু ওচৰত, য'ত একাধিক টাৱাৰ আৰু টাৰেট আৰু এটা বৃহৎ কেন্দ্ৰীয় ৰিবযুক্ত গম্বুজ আছে।[11]ষ্টেচনৰ শৈলীও ১৮৭০ চনৰ মুম্বাইৰ আন আন ৰাজহুৱা ভৱন যেনে এলফিনষ্টোন কলেজৰ সৈতে মিল আছে যদিও বিশেষকৈ মুম্বাই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অট্টালিকাবোৰো জি স্কটে ডিজাইন কৰিছিল।
এই ষ্টেচনটো সম্পূৰ্ণ হ'বলৈ দহ বছৰ সময় লাগিছিল,[10] মুম্বাইৰ সেই যুগৰ যিকোনো অট্টালিকাৰ বাবে আটাইতকৈ দীঘলীয়া।
মূৰ্তি নোহোৱা হৈছে
[সম্পাদনা কৰক]
ইয়াৰ নিৰ্মাণৰ সময়ত অট্টালিকাৰ মূল অংশত ঘড়ীৰ তলৰ চালিত ৰাণী ভিক্টোৰিয়াৰ মাৰ্বলৰ মূৰ্তি স্থাপন কৰা হৈছিল। ১৯৫০ চনত ভাৰত চৰকাৰৰ নিৰ্দেশৰ ভিত্তিত কৰ্তৃপক্ষই চৰকাৰী ভৱন আৰু ৰাজহুৱা স্থানৰ পৰা ব্ৰিটিছ ব্যক্তিৰ মূৰ্তি আঁতৰাবলৈ আৰম্ভ কৰে।[12] ৰাণী ভিক্টোৰিয়াৰ মূৰ্তিকে ধৰি বেছিভাগ প্ৰতিমূৰ্তি ভিক্টোৰিয়া গাৰ্ডেন (পিছলৈ ৰাণী বাউগ নামেৰে নামাকৰণ কৰা হৈছিল)লৈ পঠিওৱা হৈছিল আৰু অন্ততঃ ১৯৮০ চনলৈকে মুকলি ঠাইত ঘাঁহনিৰ ওপৰত পৰি আছিল। তথ্যৰ অধিকাৰৰ প্ৰতিবেদন দাখিল কৰা হৈছিল, কিন্তু হেৰাই যোৱা মূৰ্তিটো ভাৰতৰ বাহিৰলৈ ৰপ্তানি কৰাৰ কোনো ৰেকৰ্ড নাছিল। ইতিহাসবিদসকলে এতিয়া বিশ্বাস কৰে যে এই মূৰ্তিটো চোৰাংভাৱে উলিয়াই অনা হৈছিল, ৰাজনীতিবিদসকলে বিক্ৰী কৰিছিল বা ধ্বংস কৰা হৈছিল।[13] গম্বুজৰ ওপৰত প্ৰদৰ্শিত আন এটা মূৰ্তি প্ৰগ্ৰেছৰ প্ৰতীকক প্ৰায়ে ৰাণী ভিক্টোৰিয়াৰ বুলি ভুল কৰা হয়।
নাম সলনি
[সম্পাদনা কৰক]
কেইবাবাৰো ষ্টেচনটোৰ নাম সলনি কৰা হৈছে। ১৮৫৩ চনৰ পৰা ১৮৮৮ চনলৈ গ্ৰেট ইণ্ডিয়ান পেনিনচুলা ৰেলৱেৰ টাৰ্মিনাছ বৰি বাণ্ডাৰৰ ঠাইত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল আৰু ৰাণী ভিক্টোৰিয়াৰ সোণালী জয়ন্তী উপলক্ষে ভিক্টোৰিয়া টাৰ্মিনাছ নামেৰে নামাকৰণ কৰা হৈছিল। ১৯৯৬ চনত মাৰাঠা সাম্ৰাজ্যৰ প্ৰতিষ্ঠাপক আৰু প্ৰথম ছাত্ৰপতি শিৱাজীৰ সন্মানত এই ষ্টেচনৰ নাম সলনি কৰি ছাত্ৰপতি শিৱাজী টাৰ্মিনাছ[14][15]ৰখা হয়। ২০১৬ চনৰ ডিচেম্বৰ মাহত ফডনৱী মন্ত্ৰালয়ে মহাৰাষ্ট্ৰ বিধানসভাত নাম সলনি কৰি ছাত্ৰপতি শিৱাজী মহাৰাজ টাৰ্মিনাছলৈ প্ৰস্তাৱ গৃহীত কৰে আৰু ২০১৭ চনৰ মে’ মাহত গৃহ মন্ত্ৰালয়ে আনুষ্ঠানিকভাৱে ৰাজ্য চৰকাৰলৈ নাম সলনিৰ কথা বুজাই এখন পত্ৰ প্ৰেৰণ কৰে, তাৰ পিছত ষ্টেচনটোৰ পুনৰ নাম সলনি কৰি ছাত্ৰপতি শিৱাজী মহাৰাজ টাৰ্মিনাছ নামেৰে নামাকৰণ কৰা হয়। কিন্তু পূৰ্বৰ "VT" আৰু "CST" দুয়োটা নাম আৰু বৰ্তমানৰ "CSMT" নামটো জনপ্ৰিয়ভাৱে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।[16][17]
২০০৮ চনত মুম্বাই আক্ৰমণ
[সম্পাদনা কৰক]২০০৮ চনৰ ২৬ নৱেম্বৰত দুজন পাকিস্তানী সন্ত্ৰাসবাদীয়ে চি এছ টিৰ যাত্ৰী হলত প্ৰৱেশ কৰি গুলীচালনা কৰে আৰু মানুহৰ ওপৰত গ্ৰেনেড নিক্ষেপ কৰে। সন্ত্ৰাসবাদী কেইটাৰ লগত আছিল এ কে ৪৭ ৰাইফল। ইয়াৰে এজন সন্ত্ৰাসবাদী আজমল কাছাবক পিছত আৰক্ষীয়ে জীৱিত অৱস্থাত ধৰি প্ৰত্যক্ষদৰ্শীয়ে চিনাক্ত কৰে। বাকীবোৰ বাচি নাথাকিল। আক্ৰমণ আৰম্ভ হয় প্ৰায় ২১:৩০ বজাত যেতিয়া দুয়োজনে যাত্ৰী হলত প্ৰৱেশ কৰি গুলীচালনা কৰে।[18][19] আক্ৰমণকাৰীয়ে ৫৮ জন লোকক হত্যা কৰে আৰু ১০৪ জন আহত কৰে,[19] তেওঁলোকৰ আক্ৰমণৰ অন্ত পৰে প্ৰায় ২২:৪৫ বজাত উত্তৰ এফ অ'বিৰ মাজেৰে ষ্টেচনৰ পৰা পশ্চিম দিশলৈ কামা হাস্পতালৰ পিছফালৰ প্ৰৱেশদ্বাৰলৈ ওলাই অহাৰ পিছত। চিচিটিভিৰ প্ৰমাণৰ সহায়ত কাছাবক চিনাক্ত আৰু অভিযোগনামা দাখিল কৰা হৈছিল।[18] ২০১০ চনত কাছাবক এই আক্ৰমণত ভূমিকা লোৱাৰ বাবে মৃত্যুদণ্ড দিয়া হয় আৰু ২০১২ চনত তেওঁক ফাঁচী দিয়া হয়।[20]
গাঁথনি
[সম্পাদনা কৰক].JPG)
ষ্টেচন ভৱনটোৰ ডিজাইন হাই ভিক্টোৰিয়ান গথিক শৈলীৰ স্থাপত্যত কৰা হৈছে। এই ভৱনটোত ভিক্টোৰিয়ান ইটালিয়ানেট গথিক ৰিভাইভেল স্থাপত্য আৰু ধ্ৰুপদী ভাৰতীয় স্থাপত্যৰ প্ৰভাৱৰ সংমিশ্ৰণ প্ৰদৰ্শন কৰা হৈছে। আকাশৰ ৰেখা, টাৰেট, জোঙা তোৰণ, আৰু এক্সেন্ট্ৰিক গ্ৰাউণ্ড প্লেন ধ্ৰুপদী ভাৰতীয় প্ৰাসাদৰ স্থাপত্যৰ ওচৰত। বাহ্যিকভাৱে কাঠৰ খোদিত, টাইলছ, অলংকাৰিক লোহা আৰু পিতলৰ ৰেলিং, টিকট অফিচৰ বাবে গ্ৰীল, গ্ৰেণ্ড চিৰিৰ বাবে বেলুষ্ট্ৰেড আৰু অন্যান্য অলংকাৰবোৰ আছিল ছাৰ জামচেটজী জীজভয় স্কুল অৱ আৰ্টৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীৰ কাম। এই ষ্টেচনটোৱে ইয়াৰ উন্নত গাঁথনিগত আৰু কাৰিকৰী সমাধানৰ বাবে ১৯ শতিকাৰ ৰেলৱেৰ স্থাপত্যৰ আশ্চৰ্য্যৰ উদাহৰণ হিচাপে থিয় দিছে। ৰেলৱে আৰু চিভিল ইঞ্জিনিয়াৰিং দুয়োটা দিশতে উচ্চ পৰ্যায়ৰ অভিযান্ত্ৰিকীকৰণ ব্যৱহাৰ কৰি চি এছ এম টি নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। ভাৰতৰ গথিক ৰিভাইভেল শৈলীৰ সৈতে একত্ৰিত হোৱা ই ঔদ্যোগিক প্ৰযুক্তিৰ ব্যৱহাৰৰ প্ৰথম আৰু উন্নতমানৰ অন্যতম। কেন্দ্ৰীয়ভাৱে গম্বুজযুক্ত কাৰ্যালয়ৰ গঠনটোত ১২০০ ফুট দীঘল ৰেল চেডৰ সৈতে সংযুক্ত ৩৩০ ফুট দীঘল মঞ্চ আছে আৰু ইয়াৰ ৰূপৰেখাই অট্টালিকাটোৰ কংকালৰ পৰিকল্পনা প্ৰদান কৰে। কেন্দ্ৰবিন্দু নোহোৱাকৈ নিৰ্মাণ কৰা চি এছ এম টিৰ ড’ভেটেইলযুক্ত পাঁজৰৰ গম্বুজটোক সেই যুগৰ এক নতুন কৃতিত্ব হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল।[21]
আলোকচিত্ৰ
[সম্পাদনা কৰক]-
Inside view of CSMT -
The main entrance for CSMT as of today, which is in the right side of the main building -
Victoria Terminus (1903) -
A platform in CSMT suburban station -
CSMT viewed from inside -
ceiling at CSMT (Suburban Ticket Counter) -
CSMT Ticket counter (With stained glass just above counter)
.jpg)
.jpg)
তথ্য সংগ্ৰহ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Chhatrapati Shivaji Terminus". World Heritage: Unesco.org. http://whc.unesco.org/en/list/945। আহৰণ কৰা হৈছে: 2010-11-06.
- ↑ "Chhatrapati Shivaji Maharaj Terminus" (pdf). Unesco. http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/945rev.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2010-11-06.
- ↑ Eaton, Richard M. (25 July 2019). India in the Persianate Age: 1000-1765. Penguin Books Limited. পৃষ্ঠা. 198–. ISBN 978-0-14-196655-7. https://books.google.com/books?id=aIF6DwAAQBAJ&pg=PP198. Quote: "Quote: "Amidst this fragmented political environment a new polity emerged in the Marathi-speaking western plateau. Its founder, the charismatic and politically gifted Maratha chieftain Shivaji Bhonsle (1630-80), repeatedly used courage and savvy to outmanoeuvre his adversaries."
- ↑ Kedourie, Elie (2013). Nationalism in Asia and Africa. Routledge. পৃষ্ঠা. 71–. ISBN 978-1-136-27613-2. https://books.google.com/books?id=h6wsBgAAQBAJ&pg=PA71. Quote: "Tilak also inaugurated another cult by resuscitating the memory of Shivaji, the chieftain who had originally established Mahratta fortunes in contest with the Mughals."
- ↑ Subramaniam, Arjun (2016). India's Wars: A Military History, 1947-1971. HarperCollins Publishers India. পৃষ্ঠা. 30–. ISBN 978-93-5177-750-2. https://books.google.com/books?id=oSlMDQAAQBAJ&pg=PT30. Quote: "Quote: First was the purely home-bred guerrilla force under Shivaji. The courageous and wily Maratha chieftain along with his successors and, subsequently, the Peshwas, defied the Mughals and other Muslim invaders for almost a century from the latter half of the seventeenth century and expanded the Maratha Empire till it covered much of the Indian heartland.
- ↑ McGregor, Ronald Stuart (1993). "महाराज maharaj (n)". The Oxford Hindi-English Dictionary. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 800. ISBN 978-0-19-563846-2. https://books.google.com/books?id=hzMwAAAACAAJ&pg=PA800.
- ↑ "From VT to CST: Interesting facts about Mumbai's busiest railway station". Mid-day. 20 June 2017. https://www.mid-day.com/articles/victoria-terminus-cst-interesting-facts-mumbai-news-busiest-railway-station/17353184.
- ↑ "India's impressive railway stations". Rediff.com. 13 October 2011. https://www.rediff.com/business/slide-show/slide-show-1-indias-impressive-railway-stations/20111013.htm.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 "Chhatrapati Shivaji Station". World Heritage Site. worldheritagesite.org. http://www.worldheritagesite.org/sites/chhatrapatishivaji.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 December 2008.
- ↑ 10.0 10.1 Centre, UNESCO World Heritage. "Chhatrapati Shivaji Terminus (formerly Victoria Terminus)". UNESCO World Heritage Centre. https://whc.unesco.org/en/list/945/। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 December 2019.
- ↑ Bombay Gothic by Christopher W London 2002 India Book House PVT Ltd আই.এচ.বি.এন. 81-7508-329-8
- ↑ "CST's Victoria missing without a trace". The Indian Express. 21 December 2015. https://indianexpress.com/article/cities/mumbai/csts-victoria-missing-without-a-trace/.
- ↑ W, Christopher (2002). Bombay Gothic. প্ৰকাশক London: India Book House PVT Ltd.. ISBN 81-7508-329-8.
- ↑ "Suresh Kalmadi – Work Profile". Archived from the original on 28 February 2009. https://web.archive.org/web/20090228215443/http://www.sureshkalmadi.org/work-profile/minister-rail/। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 March 2011.
- ↑ "Suresh Kalmadi – In Conversation". Archived from the original on 2 August 2009. https://web.archive.org/web/20090802145339/http://www.sureshkalmadi.org/in-conversation/। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 March 2011.
- ↑ Korde, Kallah (3 July 2017). "Mumbai travellers, CST is now Chhatrapati Shivaji Maharaj Terminus" (en ভাষাত). Hindustan Times. https://www.hindustantimes.com/mumbai-news/mumbai-travellers-cst-is-now-chhatrapati-shivaji-maharaj-terminus/story-ZZbzAnvvu1leBPZCRQwmtM.html.
- ↑ "Mumbai Railway station renamed to Chhatrapati Shivaji Maharaj Terminus". The Times of India. 30 June 2017. https://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/mumbai-railway-station-renamed-to-chhatrapati-shivaji-maharaj-terminus/articleshow/59390999.cms.
- ↑ 18.0 18.1 "3 witnesses identify Kasab, court takes on record CCTV footage". The Economic Times (India). 17 June 2009. http://economictimes.indiatimes.com/News/PoliticsNation/3-witnesses-identify-Kasab-court-takes-on-record-CCTV-footage/articleshow/4665196.cms.
- ↑ 19.0 19.1 "Photographer recalls Mumbai attacks". The News International. 16 June 2009. http://www.thenews.com.pk/top_story_detail.asp?Id=22785.
- ↑ "Ajmal Kasab hanged at Yerwada Jail in Pune at 7:30 am". The Times of India. 21 November 2012. http://timesofindia.indiatimes.com/india/Ajmal-Kasab-hanged-at-Yerwada-Jail-in-Pune-at-730am/articleshow/17303820.cms?.
- ↑ "6 dead, 31 injured as 'Kasab bridge' in Mumbai collapses". OnManorama. https://english.manoramaonline.com/news/nation/2019/03/14/kasab-bridge-mumbai-collapses.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 March 2019.
বাহ্যিক সংযোগ
[সম্পাদনা কৰক] |
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত ছত্ৰপতি শিবাজী মহাৰাজ টাৰ্মিনাছ সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে। |
- Chhatrapati Shivaji Maharaj Terminus on the UNESCO website
- Chhatrapati Shivaji Maharaj Terminus
- Google Satellite Map of Mumbai CSMT