আগ্ৰা ফ'ৰ্ট
 |
| আগ্ৰা ফ’ৰ্ট | |
|---|---|
| বিশ্ব ঐতিহ্য ক্ষেত্ৰত তালিকাভুক্ত হিচাপে নাম | |
 আগ্ৰা ফ’ৰ্টৰ প্ৰৱেশদ্বাৰ | |
| দেশ | ভাৰত |
| ধৰণ | সাংস্কৃতিক |
| মাপকাঠি | iii |
| উদ্ধৃতি | ২৫১ |
| ইউনেস্কোৰ দ্বাৰা শ্ৰেণীবদ্ধ অঞ্চল | দক্ষিণ এছিয়া |
| অভিলিখনৰ ইতিহাস | |
| অভিলিখন | ১৯৮৩ (৭তম অধিবেশন) |
আগ্ৰা ফ'ৰ্ট (হিন্দী: आगरा का किला, ইংৰাজী: Agra Fort) বা আগ্ৰাৰ লালকিল্লা মোগল স্থাপত্যৰ এক অনবদ্য নিদৰ্শন। এই কিল্লা ১৯৮৩ চনত সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যবাহী স্থান হিচাবে (iii) নং বিভাগত ইউনেস্কো বিশ্ব ঐতিহ্যবাহী স্থানৰ অন্তৰ্ভুক্ত হয়।[1] দুৰ্গটো ভাৰতৰ ৰাজ্য উত্তৰ প্ৰদেশৰ আগ্ৰাৰ যমুনা নদীৰ তীৰত অৱস্থিত। মোগল স্থাপত্যৰ অন্যতম নিদৰ্শন তাজমহল আগ্ৰা কিল্লাৰ পৰা মাত্ৰ ২.৫ কিলোমিটাৰ দূৰত্বত অৱস্থিত।
আগ্ৰা ফ'ৰ্ট ৰঙা বেলেপাথৰেৰ তৈয়াৰী। দুৰ্গ প্ৰাংগনৰ আয়তন ২.৫ কি.মি.। দুৰ্গটিৰ অভ্যন্তৰত অনেক প্ৰাসাদ, মিনাৰ আৰু মছজিদ আছে। এইসমূহ ষোড়শ শতাব্দীৰ পৰা অষ্টাদশ শতাব্দীৰ প্ৰথমাৰ্ধৰ মধ্যৱৰ্তী সময়ত নিৰ্মিত হয়। নিৰ্মাণকাৰ্য ষোড়শ শতাব্দীত আকবৰৰ ৰাজত্বকালত আৰম্ভ হয় আৰু অষ্টাদশ শতাব্দীত ঔৰঙ্গজেৱৰ ৰাজত্বকালত শেষ হয়। জাহাঙ্গীৰৰ আৰু শাহজাহানৰ ৰাজত্বকালত দুৰ্গৰ বহু কেইটা স্মাৰক নিৰ্মিত হৈছিল। দুৰ্গ-অভ্যন্তৰৰ উল্লেখযোগ্য দৰ্শনীয় স্থানসমূহ হ'ল খাচ মহল, শীশ মহল, মুহাম্মান বুৰ্জ (এটি অষ্টভূজাকৃতিৰ মিনাৰ), দিৱান-ই-খাচ (১৬৩৭), দিৱান-ই-আম, মোতি মছজিদ (নিৰ্মাণকাল ১৬৪৬-৫৩) আৰু নাগিনা মছজিদ (১৬৫৮-১৭০৭)। এই স্মাৰকসমূহত 'তিমুৰিদ পাৰসিক' শিল্পকলা আৰু 'ভাৰতীয় শিল্পকলা'ৰ এক আশ্চৰ্য মিশ্ৰণ পৰিলক্ষিত হয়।[2][3]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]১৫২৬ চনৰ পানিপথৰ প্ৰথম বিশ্ব যুদ্ধৰ পিছত বাবৰে আব্ৰাহম লোদিৰ প্ৰসাদৰ কিলাত থাকিব লৈছিল। তেখেতৰ উত্তৰাধিকাৰি হূূূূমায়ুনক ১৫৩০ চনত কিলাৰ তাজ পিন্ধোৱা হয়। পিছত ১৫৪০ চনত ছেৰ ছাহ সুৰিৰ হাতত পৰাজিত হয়। দুৰ্গটো ১৫৫৫ চন পৰ্যন্ত সুৰিৰ হাতত থাকে,পিছত হূমায়ুনে পুনৰ দখল কৰে। আদিল শাহ সুৰিৰ সেনাপতি হিমুৱে ১৫৫৬ চনত আগ্ৰা পুনৰ দখল কৰে আৰু তেখেত দিল্লি আহি পায়,তাতেই তেখেতৰ তুগলকাবাদৰ যুদ্ধত মোগল সকলৰ লগত সাক্ষাত হয়। নিজৰ কেন্দ্ৰীয় স্থিতিৰ মহত্ত্ব বুজি আকবৰে ইয়াক নিজৰ ৰাজধানী বনাই আৰু ১৫৫৮ চনত আগ্ৰালৈ আহে। ইতিহাসবিদ আবুলফজলে লিপিবদ্ব কৰিছে যে ইয়াত এটা ইটাৰ কিলা আছিল যাক "বাদল গড়" নামেৰে জনা যায়। ইয়াৰ এটা অংশ বিধস্ত অৱস্থাত আছিল আৰু আকৱৰে ৰাজস্থানৰ ধৌলপুৰ জিলাৰ বড়ৌলি অঞ্চলৰ পৰাই ৰঙাবেলে পাথৰেৰে পুনৰ নিৰ্মাণ কৰে। প্ৰায় ৪০০০ শ্ৰমিকেৰে ৮বছৰ কাম কৰি ১৫৭৩ চনত সম্পূৰ্ণ কৰে। এই দূৰ্গটো ১৩বছৰ ধৰি ভৰতপুৰৰ জাট শাসকৰ অধিনত আছিল ১৮ শতাব্দীৰ আৰম্ভণিত মাৰাঠা সকলে আক্ৰমণ কৰি মাৰাঠা সকলৰ অধিনত আনে। ইয়াৰ পিছতো মাৰাঠা আৰু মোগল সকলৰ মাজত সাম্ৰাজ্যৰ হাত-বদল হৈছিল। ১৭৬১ খ্ৰীষ্টাব্দত আহমদশাহ আবদালীৰ দ্বাৰা হোৱা পানীপথৰ তৃতীয় যুদ্ধত ভয়াৱহ পৰাজয়ৰ পিছত মাৰাঠা সকল পৰৱৰ্তী দশক পৰ্যন্ত এই অঞ্চলৰ পৰা দূৰত থাকে। ১৮৫৭ চনৰ ভাৰতীয় বিদ্ৰোহৰ সময়ত দূৰ্গটো যুদ্ধৰ স্থান আছিল। এই যুদ্ধৰ সময়তে ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানিৰ শাসনৰ অৱসান ঘটে, আৰু বৃটেনৰ দ্বাৰা ভাৰতত এক শতাব্দীৰ প্ৰত্যক্ষ শাসনৰ দিশে পৰিচালিত হয়।
বিন্যাস
[সম্পাদনা কৰক].jpg)
৩ লাখ ৮০ হাজাৰ বৰ্গমিটাৰ (৯৪ একৰ) দীঘল এই দুৰ্গটো অৰ্ধবৃত্তাকাৰ, ইয়াৰ ষ্ট্ৰিং কোৰ্চ যমুনা নদীৰ সমান্তৰাল আৰু ইয়াৰ দেৱাল সত্তৰ ফুট ওখ। ডাবল ৰামপাৰ্টত ব্যৱধানত বিশাল বৃত্তাকাৰ দুৰ্গ আছে, য'ত যুদ্ধক্ষেত্ৰ, আলিংগন, মেচিকোলেচন আৰু ষ্ট্ৰিং কোৰ্চ আছে। চাৰিওফালে চাৰিখন দুৱাৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, এখন আছিল নদীৰ ফালে মুকলি হোৱা খিজৰি দুৱাৰ। দুৰ্গৰ দুখন গেট উল্লেখযোগ্য: "দিল্লী গেট" আৰু "লাহোৰ গেট"। লাহোৰ গেটক অমৰ সিং ৰাথোৰৰ বাবে "অমৰ সিং গেট" বুলিও কোৱা হয়।[4]
দুৰ্গৰ পশ্চিম দিশত চহৰখনৰ ফালে মুখ কৰি থকা কীৰ্তিচিহ্নস্বৰূপ দিল্লী গেটক চাৰিখন গেটৰ ভিতৰত আটাইতকৈ ভৱিষ্যৎ আৰু আকবৰৰ সময়ৰ এক মাষ্টাৰপিছ বুলি গণ্য কৰা হয়। ১৫৬৮ চনৰ আশে-পাশে ইয়াক নিৰাপত্তা বৃদ্ধিৰ বাবে আৰু ৰজাৰ আনুষ্ঠানিক দুৱাৰ হিচাপে নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল আৰু ইয়াত দুয়োটাৰে সৈতে জড়িত বৈশিষ্ট্যসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। ইয়াক বগা মাৰ্বলৰ জটিল ইনলে কামেৰে সজাই তোলা হৈছে। খাদটো পাৰ হৈ মূল ভূখণ্ডৰ পৰা গেটখনলৈ যাবলৈ কাঠৰ ড্ৰ’ব্ৰিজ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল; ভিতৰত হাতী পল ("হাতী গেট") নামৰ এটা ভিতৰৰ গেটৱে – যাক আৰোহীৰ সৈতে দুটা জীৱন্ত আকাৰৰ শিলৰ হাতীয়ে পহৰা দিছিল – নিৰাপত্তাৰ আন এটা স্তৰ যোগ কৰিছিল। ড্ৰ’ব্ৰিজ, সামান্য আৰোহণ, আৰু বাহিৰৰ আৰু ভিতৰৰ গেটৰ মাজত ৯০ ডিগ্ৰী ঘূৰিলে প্ৰৱেশদ্বাৰটোক অভেদ্য কৰি তোলে। ঘেৰাওৰ সময়ত আক্ৰমণকাৰীয়ে হাতী নিয়োগ কৰি দুৰ্গৰ দুৱাৰ ভাঙি পেলাব। এটা স্তৰ অবিহনে, গতি সংগ্ৰহ কৰিবলৈ ষ্ট্ৰেইট ৰান-আপ, অৱশ্যে, সেইটো এই বিন্যাসৰ দ্বাৰা বাধাপ্ৰাপ্ত হয়।[5]
আকবৰ দৰৱাজ্জা (আকবৰ গেট)ক শ্বাহজাহানে অমৰ সিং গেট নামেৰে নামাকৰণ কৰে। গেটখনৰ ডিজাইন দিল্লী গেটৰ দৰেই। দুয়োটা ৰঙা বেলেগ বেলেগ শিলৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত।[4]
ৰঙা বেলেগ বেলেগ শিলৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত বাঙালী মহল বৰ্তমান আকবাৰী মহল আৰু জাহাংগীৰি মহলত বিভক্ত।.[6]
ঐতিহাসিক স্থানসমূহ
[সম্পাদনা কৰক]
- জাহাংগীৰৰ হাউজ (টেংক) (১৬১০ খ্ৰীষ্টাব্দ): এই একক টেংক (হাউজ) গা ধোৱাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। ইয়াৰ উচ্চতা ৫ ফুট, ব্যাস ৮ ফুট আৰু পৰিধি ২৫ ফুট। ৰিমৰ বাহিৰৰ ফালে পাৰ্চী ভাষাত এটা শিলালিপি আছে য'ত ইয়াক হাউজ-ই-জাহাংগীৰ বুলি উল্লেখ কৰা হৈছে। প্ৰথমে আকবৰৰ ৰাজপ্ৰসাদৰ চোতালৰ ওচৰত আৱিষ্কাৰ হৈছিল। ১৮৪৩ খ্ৰীষ্টাব্দত আৰু পিছলৈ ইয়াক দিৱান-ই-আমৰ সন্মুখত ৰখা হৈছিল। ১৮৬২ চনত ইয়াক ৰাজহুৱা বাগিচালৈ (কম্পানী বাগ) স্থানান্তৰ কৰা হয় আৰু তাত ইয়াৰ বহু ক্ষতি হয়। পিছত ছাৰ জন মাৰ্শ্বলে পুনৰ আগ্ৰা দুৰ্গলৈ আনি তাতেই স্থাপন কৰে। এই হাউজৰ বাবেই এই ৰাজপ্ৰসাদটো জাহাংগীৰি মহল নামেৰে বিখ্যাত হয় যদিও ই আকবৰৰ বাংলা মহলৰ অংশ।
- শ্বাহজাহানী মহল (১৬২৮-৩৫ খ্ৰীষ্টাব্দ): বগা মাৰ্বলৰ খাছ মহল আৰু ৰঙা শিলৰ জাহাংগীৰি মহলৰ মাজত অৱস্থিত আৰু দুটা ভিন্ন যুগৰ এই দুটা আৱাসিক কমপ্লেক্সৰ মাজত অৱস্থিত। মোগল সম্ৰাট শ্বাহজাহানে তেওঁৰ ৰুচি অনুসৰি বৰ্তমানৰ ৰঙা শিলৰ এটা অট্টালিকা সলনি কৰাৰ আটাইতকৈ প্ৰাচীন প্ৰচেষ্টা আৰু আগ্ৰা দুৰ্গত তেওঁৰ আদিম ৰাজপ্ৰসাদ আছিল। ইয়াত এটা ডাঙৰ হল, কাষৰ কোঠা আৰু নদীৰ ফালে এটা অষ্টভুজ টাৱাৰ আছে। ইটা আৰু ৰঙা শিলৰ কংকালৰ নিৰ্মাণটো ডাঠ বগা প্লাষ্টাৰেৰে পুনৰ নিৰ্মাণ কৰি ফুলৰ ডিজাইনত ৰঙীনভাৱে ৰং কৰা হৈছিল। এসময়ত সমগ্ৰ ৰাজপ্ৰসাদটো বগা মাৰ্বলৰ দৰে জিলিকি উঠিছিল। খাছ মহলৰ সন্মুখত পাঁচটা তোৰণেৰে নিৰ্মিত এটা বৃহৎ বিশাল বগা মাৰ্বলৰ হল, দুটা খুঁটাৰ ওপৰত থিয় হৈ বাহ্যিকভাৱে চাজ্জাৰে সুৰক্ষিত। ইয়াৰ বন্ধ পশ্চিম উপসাগৰত গাজনী গেট, বাবৰ কি বাওলি আছে আৰু ইয়াৰ তলত এটা কুঁৱা আছে।
- গাজনী দুৱাৰ (১০৩০ খ্ৰীষ্টাব্দ): এই দুৱাৰখন প্ৰথমে গাজনীত থকা মাহমুদ গাজনৱীৰ সমাধিৰ আছিল। ইয়াৰ পৰা ১৮৪২ চনত ইংৰাজে আনিছিল।গৱৰ্ণৰ জেনেৰেল লৰ্ড এলেনব’ৰ’ই এটা ঐতিহাসিক ঘোষণাত দাবী কৰিছিল যে এইবোৰেই আছিল সোমনাথৰ চন্দনৰ দুৱাৰ যিবোৰ মাহমুদে ১০২৫ চনত গাজনীলৈ লৈ গৈছিল আৰু এইদৰে ৮০০ বছৰ পূৰ্বে হোৱা অপমানৰ প্ৰতিশোধ লয়। এই ভুৱা দাবী কেৱল ভাৰতীয় জনসাধাৰণৰ সদিচ্ছা লাভ কৰিবলৈহে কৰা হৈছিল। গেটখন আচলতে গাজনীৰ স্থানীয় পাইন কাঠেৰে নিৰ্মিত আৰু চন্দন কাঠৰ নহয়। সজ্জাৰ শৈলী প্ৰাচীন গুজৰাটী কাঠৰ কামৰ সৈতে মিল নাই। ওপৰৰ অংশত আৰবী শিলালিপিও খোদিত কৰা হৈছে। ইয়াত মাহমুদৰ উপাধিৰ লগতে উল্লেখ আছে। ছাৰ জন মাৰ্শ্বলে ইয়াত এখন জাননী-বৰ্ড ৰাখিছিল য’ত এই গেটৰ বিষয়ে সমগ্ৰ কাণ্ডটোৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছিল। ১৬.৫ ফুট ওখ আৰু ১৩.৫ ফুট বহল আৰু ইয়াৰ ওজন প্ৰায় ডেৰ টন। ইয়াক জ্যামিতিক, ষড়ভুজ আৰু অষ্টভুজ পেনেলৰ দ্বাৰা নিৰ্মিত, যিবোৰ কোনো নখ ব্যৱহাৰ নকৰাকৈ এটা ফ্ৰেমত ফিট কৰা হয়, ইটোৱে সিটোক সহায় কৰে। সোমনাথত ইয়াক পুনৰুদ্ধাৰ কৰাৰ ধাৰণাটো অৱশেষত পৰিত্যাগ কৰি গেটখন পেলাই দিয়া হয়। তেতিয়াৰ পৰাই ইয়াক এটা কোঠাত মজুত কৰি ৰখা হৈছে।
- জাহাংগীৰৰ ন্যায় শৃংখল (প্ৰায় ১৬০৫ খ্ৰীষ্টাব্দ)
- মুথমান বুৰ্জ (শ্বাহ-বুৰ্জ) & ঝাৰোখা (১৬৩২–১৬৪০ খ্ৰীষ্টাব্দ)
- শ্বীশ মহল (১৬৩১–৪০ খ্ৰীষ্টাব্দ)
জনপ্ৰিয় সংস্কৃতি
[সম্পাদনা কৰক]- ২০০৪ চনত আগ্ৰা দুৰ্গটোৱে স্থাপত্যৰ বাবে আগা খান বঁটা লাভ কৰিছিল।এই অনুষ্ঠানৰ স্মৃতিত ইণ্ডিয়া পোষ্টে ডাকটিকট জাৰি কৰিছিল।
- ছাৰ আৰ্থাৰ কনন ডয়েলৰ শ্বাৰলক হোমছৰ ৰহস্য দ্য চাইন অৱ দ্য ফোৰত আগ্ৰা দুৰ্গে মূল ভূমিকা পালন কৰে।
- ইজিপ্তৰ পপ তাৰকা হিছাম আব্বাছৰ হিট গীত হাবিবি দাহৰ মিউজিক ভিডিঅ’ত আগ্ৰা ফ’ৰ্টৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা হৈছিল।
- প্ৰথম জয়সিংহৰ সৈতে হোৱা "পুৰন্দৰ সন্ধি (১৬৬৫)" অনুসৰি ১৬৬৬ চনত শিৱাজী আগ্ৰালৈ আহিছিল দিৱান-ই-খাছত ঔৰংজেবক লগ কৰিবলৈ। দৰ্শকৰ মাজত ইচ্ছাকৃতভাৱে তেওঁক নিম্ন পদবীৰ পুৰুষৰ পিছত ৰখা হৈছিল। অপমানিত হৈ তেওঁ সাম্ৰাজ্যবাদী দৰ্শকৰ মাজৰ পৰা ধুমুহাৰ দৰে ওলাই আহি ১৬৬৬ চনৰ ১২ মে’ত জয় সিঙৰ কোৱাৰ্টাৰত আৱদ্ধ হৈ পৰে।
আগ্ৰাৰ কিল্লাৰ ভিতৰৰ কিছু ঐতিহাসিক স্থল
[সম্পাদনা কৰক]- জাহাংগীৰৰ প্ৰসাদ
- শাহজাহানী মহল
- গজনীন গেট
- জাহাংগীৰৰ ন্যায়ালয়
- মুঠামানৰ বুৰ্জ (শাহবুৰ্জ) আৰু ঝাড়োখা
- শিশ মহল
চিত্ৰ বিথিকা
[সম্পাদনা কৰক]-
আগ্ৰা ফোৰ্ট দুৰ্গ প্ৰদৰ্শনৰ পৰিকল্পনা চিত্ৰ, ২০১২ -
দিওয়ান-ই-আমেৰ বাহ্যিকজন শ্ৰোতা হল -
দিওয়ান-ই-আমেৰৰ ভিতৰৰ চিত্ৰ -
অমৰ সিং গেট,আগ্ৰা -
জাহাঙ্গীৰৰ প্ৰাসাদ -
দিওয়ান-ই-খাস -
দিল্লী গেট,(সীতা ৰামৰ দ্বাৰা ১৮১৪-১৫১৫) -
আগ্ৰা ফোৰ্টৰ ভিতৰ ফাল -
সজ্জিত কলাম -
চিলিংৰ ওপৰ সজ্জা -
দুৰ্গৰ উইকস এডউইন গেট, আগ্ৰা -
জাহাঙ্গীৰৰ বাথটাব -
তাজমহল আৰু যমুনা নদী -
শিশ মহল,আগ্ৰা -
Agra Fort:জ্ন ৰুছেল ক'লভিন সমাধি ক্ষেত্ৰ
.jpg)
তথ্য সংগ্ৰহ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ "Agra Fort - World HeritageCentre". UNESCO.ORG. https://whc.unesco.org/en/list/251। আহৰণ কৰা হৈছে: 26 December 2019.
- ↑ "World Heritage List no. 251" (pdf). UNESCO. http://whc.unesco.org/archive/advisory_body_evaluation/251.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2010-10-02.
- ↑ "Agra Fort". UNESCO. http://whc.unesco.org/en/list/251। আহৰণ কৰা হৈছে: 2010-10-02.
- ↑ 4.0 4.1 Verma, Amrit (1985). Forts of India. প্ৰকাশক New Delhi: The Director of Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. পৃষ্ঠা. 78–80. ISBN 81-230-1002-8.
- ↑ Kaur, Gurmeet; Singh, Sakoon N.; Ahuja, Anuvinder; Singh, Noor Dasmesh (24 May 2020). Natural Stone and World Heritage: Delhi-Agra, India. CRC Press. পৃষ্ঠা. 84. ISBN 9781000040692.
- ↑ "The Bengali-Mahal, adfagra.org". https://www.adfagra.org/monuments-of-agra/agra-fort/92-2/। আহৰণ কৰা হৈছে: 11 April 2020.
বাহ্যিক সংযোগ
[সম্পাদনা কৰক] |
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত আগ্ৰা ফ’ৰ্ট সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে। |
স্থানাংক: 27°10′46″N 78°01′16″E / 27.179542°N 78.021101°E