সমললৈ যাওক

ব্ৰহ্মা

অসমীয়া ৱিকিপিডিয়াৰ পৰা
(Brahmāৰ পৰা পুনঃনিৰ্দেশিত)


ব্ৰহ্মা
ব্ৰহ্মদেৱৰ চিত্ৰ
ব্ৰহ্মদেৱৰ চিত্ৰ
অধিকাৰ সৃষ্টি
দেৱনাগৰী ब्रह्मा
গোত্ৰ দেৱ (ত্ৰিমূৰ্তি)
অধিষ্ঠান ব্ৰহ্মলোক
দাম্পত্যসঙ্গী সৰস্বতী আৰু গায়ত্ৰী
বাহন ৰাজহংস

ব্ৰহ্মা (সংস্কৃত: ब्रह्मा; Brahmā) হিন্দুধৰ্মৰ সৃষ্টিৰ দেৱতাবিষ্ণু আৰু শিৱৰ লগত ব্ৰহ্মদেৱকো ত্ৰিমূৰ্তিৰ মাজৰ এজন বুলি স্থান দিয়া হৈছে। .[1][2][3] তেওঁ সৃষ্টি, জ্ঞান আৰু বেদৰ সৈতে জড়িত।[4][5][6][7] সৃষ্টিৰ আখ্যানত ব্ৰহ্মৰ প্ৰধানকৈ উল্লেখ আছে। কিছুমান পুৰাণত তেওঁ হিৰণ্যগৰ্ভ নামেৰে জনাজাত সোণালী ভ্ৰূণত নিজকে সৃষ্টি কৰিছিল।

ব্ৰহ্মাক প্ৰায়ে বৈদিক দেৱতা প্ৰজাপতিৰ সৈতে চিনাক্ত কৰা হয়।[8] উত্তৰ-বৈদিক যুগত ব্ৰহ্ম এজন প্ৰধান দেৱতা আছিল আৰু তেওঁৰ পূজা অস্তিত্ব অব্যাহত আছিল; কিন্তু সপ্তম শতিকাৰ ভিতৰত তেওঁৰ গুৰুত্ব হেৰুৱাই পেলাইছিল। বিষ্ণু, শিৱ আৰু মহাদেৱীৰ দৰে আন প্ৰধান দেৱতায়ো তেওঁক ছাঁ পেলাইছিল [9] আৰু প্ৰধান দেৱতাসকলে সৃষ্টি কৰা গৌণ সৃষ্টিকৰ্তাৰ ভূমিকালৈ অৱনমিত হৈছিল।[10][11][12]

ব্ৰহ্মাক সাধাৰণতে ৰঙা বা সোণালী ৰঙৰ দাড়ি, চাৰিটা মূৰ আৰু হাত থকা মানুহ হিচাপে চিত্ৰিত কৰা হয়। তেওঁৰ চাৰিটা মূৰে চাৰিটা বেদক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে আৰু চাৰিটা দিশলৈ আঙুলিয়াই দিয়ে।[13] তেওঁ পদুমৰ ওপৰত বহি থাকে আৰু তেওঁৰ বাহন (পৰ্বত) হ’ল ৰাজহাঁহ (হঁস, হাঁহ বা ক্ৰেন)। শাস্ত্ৰ অনুসৰি ব্ৰহ্মাই নিজৰ সন্তানক নিজৰ মনৰ পৰা সৃষ্টি কৰিছিল আৰু এইদৰে, তেওঁলোকক মানসপুত্ৰ বুলি কোৱা হয়।[14][15]

সমসাময়িক হিন্দু ধৰ্মত ব্ৰহ্মাই জনপ্ৰিয় উপাসনা উপভোগ নকৰে আৰু ত্ৰিমূৰ্তিৰ আন দুজন সদস্যতকৈ তেওঁৰ গুৰুত্ব যথেষ্ট কম। প্ৰাচীন গ্ৰন্থসমূহত ব্ৰহ্মক শ্ৰদ্ধা কৰা হয়, তথাপিও ভাৰতত তেওঁৰ শ্ৰদ্ধাৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত কোনো উল্লেখযোগ্য সম্প্ৰদায়ৰ অভাৱৰ বাবে ইয়াক প্ৰাথমিক দেৱতা হিচাপে খুব কমেইহে পূজা কৰা হয়।[16] ভাৰতত তেওঁৰ নামত উৎসৰ্গিত মন্দিৰ কমেইহে আছে, আটাইতকৈ বিখ্যাত হৈছে ৰাজস্থানৰ ব্ৰহ্ম মন্দিৰ, পুষ্কৰ।[17] ভাৰতৰ বাহিৰত কিছুমান ব্ৰহ্ম মন্দিৰ পোৱা যায়, যেনে বেংককৰ এৰাৱান মন্দিৰত, যিয়ে পাছলৈ থাই বৌদ্ধ সম্প্ৰদায়ৰ ভিতৰত অপৰিসীম জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিছে।[18]

উৎপত্তি আৰু অৰ্থ

[সম্পাদনা কৰক]

ব্ৰহ্মা শব্দটোৰ উৎপত্তি অনিশ্চিত, আংশিকভাৱে কাৰণ বৈদিক সাহিত্যত কেইবাটাও আনুষংগিক শব্দ দেখা যায়, যেনে ‘চূড়ান্ত বাস্তৱ’ৰ বাবে ব্ৰহ্ম আৰু ‘পুৰোহিত’ৰ বাবে ব্ৰাহ্মণ। ব্ৰহ্ম আৰু ব্ৰহ্মা দেৱতাৰ আধ্যাত্মিক ধাৰণাটোৰ মাজত এটা পাৰ্থক্য হ'ল যে প্ৰথমটো হিন্দু ধৰ্মত লিংগহীন বিমূৰ্ত আধ্যাত্মিক ধাৰণা,[19] আনহাতে দ্বিতীয়টো হিন্দু পৰম্পৰাৰ কেইবাটাও পুৰুষতান্ত্ৰিক দেৱতাৰ ভিতৰত অন্যতম।[20] ব্ৰহ্মৰ আধ্যাত্মিক ধাৰণা বহু পুৰণি আৰু কিছুমান পণ্ডিতে ব্ৰহ্মা দেৱতা ব্ৰহ্মৰ ব্যক্তিহীন সৰ্বজনীন নীতিৰ দেৱতা আৰু দৃশ্যমান প্ৰতীক হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল বুলি মত প্ৰকাশ কৰিছে।[21] ব্ৰহ্মা নামৰ পৃথক দেৱতাৰ অস্তিত্ব পৰৱৰ্তী বৈদিক গ্ৰন্থত প্ৰমাণিত হৈছে।[21]

ব্যাকৰণগতভাৱে নামমাত্ৰ কাণ্ড ব্ৰহ্মা-ৰ দুটা সুকীয়া ৰূপ আছে: নপুংসক বিশেষ্য ব্ৰাহ্মণ, যাৰ নামমাত্ৰ একবচন ৰূপ ব্ৰহ্ম; আৰু পুংলিঙ্গ বিশেষ্য ব্ৰাহ্মণ, যাৰ নাম একবচন ৰূপ ব্ৰহ্মা। প্ৰথমটো নিৰপেক্ষ ৰূপৰ সাধাৰণীকৃত আৰু বিমূৰ্ত অৰ্থ[22] আনহাতে দ্বিতীয়টো পুংলিঙ্গ ৰূপ ব্ৰহ্মা দেৱতাৰ সঠিক নাম হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

কিন্তু মহাভাৰত ৰচনাৰ সময়ত ব্ৰাহ্মণক কেতিয়াবা ব্ৰহ্মাৰ নামৰ প্ৰতিশব্দ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।[23]

সাহিত্য আৰু কিংবদন্তি

[সম্পাদনা কৰক]

বৈদিক সাহিত্য

[সম্পাদনা কৰক]
ব্ৰহ্মাৰ প্ৰাৰম্ভিক চিত্ৰ, বিমৰণৰ কাচকেটত, খ্ৰীষ্টীয় ১ম শতিকাৰ আৰম্ভণিৰ ব্ৰিটিছ মিউজিয়াম[24][25]

বিষ্ণু আৰু শিৱৰ সৈতে ব্ৰহ্মাৰ অন্যতম প্ৰাচীন উল্লেখ সম্ভৱতঃ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১ম সহস্ৰাব্দৰ শেষৰ ফালে ৰচিত মৈত্ৰয়নী উপনিষদৰ পঞ্চম প্ৰপাঠক (পাঠ)ত পোৱা যায়। ব্ৰহ্মৰ বিষয়ে প্ৰথমে ৫,১ পদত আলোচনা কৰা হৈছে, যাক কুৎসায়ন গীত বুলিও কোৱা হয়, আৰু তাৰ পিছত ৫,২ পদত ব্যাখ্যা কৰা হৈছে।[26]

সৰ্বদেৱতাবাদী কুৎসায়ন গীতত[26] উপনিষদে ব্যক্তিগত আত্মা ব্ৰহ্ম বুলি দৃঢ়তাৰে কয়, আৰু চূড়ান্ত বাস্তৱতা, মহাজাগতিক বিশ্বজনীন বা ঈশ্বৰ প্ৰতিটো জীৱৰ ভিতৰত থাকে। ইয়াত আত্মনক (আত্মা)ক ব্ৰহ্মা আৰু ব্ৰহ্মৰ বিভিন্ন বিকল্প প্ৰকাশৰ সৈতে সমান কৰি কোৱা হৈছে, "তুমি ব্ৰহ্মা, তুমি বিষ্ণু, তুমি শিৱ, তুমি অগ্নি, বৰুণ, বায়ু, ইন্দ্ৰ, তুমি সকলো।"[26]

উত্তৰ বৈদিক, মহাকাব্য আৰু পুৰাণ

[সম্পাদনা কৰক]

উত্তৰ-বৈদিক যুগত ব্ৰহ্মা এজন বিশিষ্ট দেৱতা আছিল আৰু তেওঁৰ পন্থাৰ অস্তিত্ব খ্ৰীষ্টীয় দ্বিতীয় শতিকাৰ পৰা ষষ্ঠ শতিকালৈকে আছিল। ব্ৰহ্মণ্ড পুৰাণৰ দৰে আদিম গ্ৰন্থত চিৰন্তন সাগৰৰ বাহিৰে আন একো নাছিল বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে। ইয়াৰ পৰাই হিৰণ্যগৰ্ভা নামৰ এটা সোণালী কণী, ওলাই আহিল। কণীটো ভাঙি তাৰ ভিতৰত নিজকে সৃষ্টি কৰা ব্ৰহ্মাই অস্তিত্ব লাভ কৰিলে (স্বয়ম্ভু নাম লাভ কৰি)। তাৰ পিছত, তেওঁ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড, পৃথিৱী আৰু অন্যান্য বস্তু সৃষ্টি কৰিলে। তেওঁৰ সৃষ্টিৰ ওপৰত জনবসতি আৰু জীয়াই থাকিবলৈও তেওঁ মানুহ সৃষ্টি কৰিছিল।[27][28][9]

সংগম সাহিত্য

[সম্পাদনা কৰক]

সংগম সাহিত্যত তামিলাকামত সকলো হিন্দু দেৱ-দেৱী আৰু বৈদিক প্ৰথাৰ উল্লেখ আছে। তামিলিয়ানসকলে বেদক হিন্দু ধৰ্মৰ পুথি বুলি গণ্য কৰিছিল আৰু ইয়াক যজ্ঞ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰিছিল।[29][30] কেইবাজনো তামিল হিন্দু ৰজা-ৰাণীয়ে বৈদিক বলিদানৰ লগতে হিন্দু ধৰ্মৰ বিভিন্ন দেৱ-দেৱীক পূজা কৰি আহিছে। কেইবাটাও সংগম গ্ৰন্থত ব্ৰহ্মাক বিষ্ণুৰ নাভিৰ পৰা জন্ম লোৱা সৃষ্টিকৰ্তা দেৱতাৰ লগতে শিৱক সংৰক্ষক দেৱতা হৈ থকাৰ সময়ত কপালৰ পৰা জন্ম হোৱা ধ্বংসকাৰী দেৱতা হিচাপে উল্লেখ কৰা হৈছে। যিহেতু তেওঁ সকলো ৰাজপৰিয়ালৰ প্ৰত্যক্ষ জৈৱিক পূৰ্বপুৰুষ, চোলসকলে কৈছিল যে ব্ৰহ্মা আৰু শিৱক তেওঁলোকৰ প্ৰত্যক্ষ জৈৱিক পূৰ্বপুৰুষ আৰু বিষ্ণুক তেওঁলোকৰ সৃষ্টিকৰ্তা আৰু এই সমগ্ৰ বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সৃষ্টিকৰ্তা হিচাপে।[31] চিলাপ্পটিকাৰমত ব্ৰহ্মাক সৃষ্টিকৰ্তা দেৱতা হিচাপেও কেইবাবাৰো উল্লেখ আছে।[32]

প্ৰতিমাচিত্ৰ

[সম্পাদনা কৰক]
বাওঁফালে: খ্ৰীষ্টীয় ১৯ শতিকাৰ চাৰিমূৰীয়া ব্ৰহ্মাৰ চিত্ৰকল্প, তেওঁৰ হাতত পদুম, পাণ্ডুলিপি (বেদ) আৰু লেডল; সোঁফালে: খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ষষ্ঠ শতিকাৰ বাদামী গুহা মন্দিৰত মধ্যবয়সীয়া ব্ৰহ্মৰ ভাস্কৰ্য্য, হাতত ষ্টাইলাছ, লেডল, ৰোজাৰী।

পৰম্পৰাগতভাৱে ব্ৰহ্মাক চাৰিটা মুখ আৰু চাৰিটা বাহুৰে চিত্ৰিত কৰা হয়।[33] তেওঁৰ প্ৰতিখন মুখে এটা কাৰ্ডিনেল দিশলৈ আঙুলিয়াই দিয়ে। তেওঁৰ হাতত কোনো অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰ নাথাকে কিন্তু জ্ঞান আৰু সৃষ্টিৰ প্ৰতীক। এহাতত বেদৰ পবিত্ৰ গ্ৰন্থ, আন এখন হাতত ৰোজাৰী, যিটো বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ড সৃষ্টিৰ সময়ৰ প্ৰতীক, আন হাতত শ্ৰুক, - যজ্ঞ অগ্নি জ্বলোৱাৰ যন্ত্ৰৰ প্ৰতীক লেডল, আৰু আনহাত কমাণ্ডলু - পানীৰে ভৰা পাত্ৰ যিয়ে সেই যন্ত্ৰৰ প্ৰতীক, যাৰ পৰা সকলো সৃষ্টি নিৰ্গত হয়।[34][35] তেওঁৰ চাৰিটা মুখৰ বাবেই চাৰি বেদ সৃষ্টিৰ কৃতিত্ব পোৱা যায়।[6] তেওঁক প্ৰায়ে বগা দাড়িৰে চিত্ৰিত কৰা হয়, যিয়ে তেওঁৰ ঋষিৰ দৰে অভিজ্ঞতাক বুজায়। বগা (বা ৰঙা আৰু গোলাপী) পোছাক পিন্ধি পদুমৰ ওপৰত বহি থাকে, ওচৰতে নিজৰ বাহন ৰাজহাঁহত থাকে।[33][36]

ব্ৰহ্মাৰ পত্নী হৈছে দেৱী সৰস্বতী[37][38] তেওঁ ব্ৰহ্মাৰ শক্তিৰ মূৰ্তি, সৃষ্টিৰ আহিলা আৰু তেওঁৰ কৰ্মক পৰিচালিত কৰা শক্তি।

ব্ৰহ্মাৰ যুগ

[সম্পাদনা কৰক]

ব্ৰহ্মাক সৃষ্টিকৰ্তা বুলি গণ্য কৰা হয় যদিও শাস্ত্ৰ মতে তেওঁক মৰ্ত্যলোক বুলি গণ্য কৰা হয়। হিন্দু ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞানৰ মতে ব্ৰহ্মৰ বয়স বিপুল যুগ বিস্তৃত। কল্প হৈছে ব্ৰহ্মাৰ এটা দিন, আৰু ব্ৰহ্মাৰ এটা দিন চাৰি যুগ বা যুগৰ হাজাৰ চক্ৰৰে গঠিত: সত্যযুগ, ত্ৰেতাযুগ, দ্বাপৰযুগ, আৰু কলিযুগ। হাজাৰবাৰ ঘূৰি থকা এই চাৰিটা যুগে ব্ৰহ্মৰ এটা দিন গঠন কৰে আৰু একে সংখ্যক যুগে এৰাতি গঠন কৰে। ব্ৰহ্মাই এনে এশটা "বছৰ" জীয়াই থাকে আৰু তাৰ পিছত মৃত্যু হয়। এই "শ বছৰ" মুঠ ৩১১ ট্ৰিলিয়ন ৪০ বিলিয়ন (৩১১,০৪০,০০০,০০০,০০০) পৃথিৱী বছৰ। ব্ৰহ্মাৰ আয়ুস ৩১১.০৪ ট্ৰিলিয়ন সৌৰবছৰ আৰু বৰ্তমান মানৱতা ব্ৰহ্মৰ জীৱনৰ ৫১ সংখ্যক বছৰ ২৮তম কলিযুগত আছে।[39][40]

তথ্য সংগ্ৰহ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. White, David (2006). Kiss of the Yogini. University of Chicago Press. পৃষ্ঠা. 4, 29. ISBN 978-0226894843. 
  2. Jan Gonda (1969), The Hindu Trinity Archived 25 April 2020 at the Wayback Machine, Anthropos, Bd 63/64, H 1/2, pp. 212–226.
  3. Jan Gonda (1969), The Hindu Trinity Archived 25 April 2020 at the Wayback Machine, Anthropos, Bd 63/64, H 1/2, pp. 218–219.
  4. N.A (1960). THE VAYU PURANA PART. 1. MOTILAL BANARSIDASS PUBLISHERS PVT. LTD, DELHI. পৃষ্ঠা. 174 (26.31). https://archive.org/details/dli.bengal.10689.12977. 
  5. Coulter, Charles Russell; Turner, Patricia (2013). Encyclopedia of Ancient Deities. Routledge. পৃষ্ঠা. 240. ISBN 978-1-135-96397-2. https://books.google.com/books?id=VWxekbhM1yEC&pg=PT240. , Quote: "Brahma, a creator god, received the basics of his mythological history from Purusha. During the Brahmanic period, the Hindu Trimurti was represented by Brahma with his attribute of creation, Shiva with his attribute of destruction and Vishnu with his attribute of preservation."
  6. 6.0 6.1 Sullivan, Bruce (1999). Seer of the Fifth Veda: Kr̥ṣṇa Dvaipāyana Vyāsa in the Mahābhārata. Motilal Banarsidass. পৃষ্ঠা. 85–86. ISBN 978-8120816763. 
  7. Holdrege, Barbara (2012). Veda and Torah: Transcending the Textuality of Scripture. State University of New York Press. পৃষ্ঠা. 88–89. ISBN 978-1438406954. 
  8. Leeming, David (2009). Creation Myths of the World (2nd সম্পাদনা). Bloomsbury Academic. পৃষ্ঠা. 146. ISBN 978-1598841749. ;
    David Leeming (2005), The Oxford Companion to World Mythology, Oxford University Press, আই.এচ.বি.এন. 978-0195156690, page 54, Quote: "Especially in the Vedanta Hindu Philosophy, Brahman is the Absolute. In the Upanishads, Brahman becomes the eternal first cause, present everywhere and nowhere, always and never. Brahman can be incarnated in Brahma, in Vishnu, in Shiva. To put it another way, everything that is, owes its existence to Brahman. In this sense, Hinduism is ultimately monotheistic or monistic, all gods being aspects of Brahman"; Also see pages 183-184, Quote: "Prajapati, himself the source of creator god Brahma – in a sense, a personification of Brahman (...) Moksha, the connection between the transcendental absolute Brahman and the inner absolute Atman."
  9. 9.0 9.1 Dalal, Roshen (2010) (en ভাষাত). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin Books India. পৃষ্ঠা. 78–79. ISBN 978-0-14-341421-6. https://books.google.com/books?id=DH0vmD8ghdMC&q=Brahma. 
  10. Achuthananda, Swami (27 August 2018) (en ভাষাত). The Ascent of Vishnu and the Fall of Brahma. Relianz Communications Pty Ltd. ISBN 978-0-9757883-3-2. https://books.google.com/books?id=F9FqDwAAQBAJ&q=in+which+sect+Brahma+is+considered+supreme. 
  11. Kramrisch, Stella (1994). The Presence of Siva. Princeton University Press. পৃষ্ঠা. 205–206. ISBN 978-0691019307. 
  12. Pattanaik, Devdutt (September 2000) (en ভাষাত). The Goddess in India:The Five Faces of the Eternal Feminine. Inner Traditions / Bear & Co. ISBN 978-0-89281-807-5. https://books.google.com/books?id=rjL3ogbdJNkC&q=devi+created+brahma+vishnu&pg=PA123. 
  13. Carrasco, David; Warmind, Morten; Hawley, John Stratton; Reynolds, Frank; Giarardot, Norman; Neusner, Jacob; Pelikan, Jaroslav; Campo, Juan et al. (1999) (en ভাষাত). Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions. Edited by Wendy Doniger. প্ৰকাশক United States: Merriam-Webster. পৃষ্ঠা. 140. ISBN 9780877790440. 
  14. Dalal, Roshen (18 April 2014) (en ভাষাত). The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths. Penguin UK. ISBN 9788184753967. https://books.google.com/books?id=87k0AwAAQBAJ&pg=PT936. 
  15. Charles Coulter and Patricia Turner (2000), Encyclopedia of Ancient Deities, Routledge, আই.এচ.বি.এন. 978-0786403172, page 258, Quote: "When Brahma is acknowledged as the supreme god, it was said that Kama sprang from his heart."
  16. Morris, Brian (2005). Religion and Anthropology: A Critical Introduction. Cambridge University Press. পৃষ্ঠা. 123. ISBN 978-0521852418. 
  17. Charkravarti, SS (2001). Hinduism, a Way of Life. Motilal Banarsidass. পৃষ্ঠা. 15. ISBN 978-8120808997. 
  18. London, Ellen (2008). Thailand Condensed: 2,000 Years of History & Culture. Marshall Cavendish. পৃষ্ঠা. 74. ISBN 978-9812615206. 
  19. James Lochtefeld, Brahman, The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A–M, Rosen Publishing. আই.এচ.বি.এন. 978-0823931798, page 122
  20. James Lochtefeld, Brahma, The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A–M, Rosen Publishing. আই.এচ.বি.এন. 978-0823931798, page 119
  21. 21.0 21.1 Bruce Sullivan (1999), Seer of the Fifth Veda, Motilal Banarsidass, আই.এচ.বি.এন. 978-8120816763, pages 82-83
  22. Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam. ed. India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. পৃষ্ঠা. 79. https://archive.org/details/indiathroughages00mada. 
  23. Armstrong, Karen (1996). A History of God: The 4000-year Quest of Judaism, Christianity, and Islam. প্ৰকাশক New York: Alfred A. Knopf Inc. পৃষ্ঠা. 85–86. ISBN 978-0-679-42600-4. 
  24. "The Bimaran Reliquary, a Gandharan work, which is now housed in the British Museum, London, is of great historical and iconographic significance. It shows Buddha in the centre, attended by Brahma to his right and Indra to the left." in Banerjee, Priyatosh (2001) (en ভাষাত). Central Asian art: new revelations from Xinjiang. Abha Prakashan. পৃষ্ঠা. 48. ISBN 9788185704241. https://books.google.com/books?id=iazpAAAAMAAJ. 
  25. "Standing Buddha in the arched compartment, flanked by figures of Brahma and Indra standing in similar compartments, detail of the side of Bimaran gold casket" in Agrawala, Prithvi Kumar (1977) (en ভাষাত). Early Indian Bronzes. Prithvi Prakashan. পৃষ্ঠা. 152. https://books.google.com/books?id=kZUrAAAAMAAJ. 
  26. 26.0 26.1 26.2 Hume, Robert Ernest (1921), The Thirteen Principal Upanishads, Oxford University Press, pp. 422–424, https://archive.org/stream/thirteenprincipa028442mbp#page/n443/mode/2up 
  27. Srinivasan, Shalini (April 1971). Stories of Creation. Amar Chitra Katha private limited. ISBN 8184826478. 
  28. Achuthananda, Swami (27 August 2018) (en ভাষাত). The Ascent of Vishnu and the Fall of Brahma. Relianz Communications Pty Ltd. ISBN 978-0-9757883-3-2. https://books.google.com/books?id=F9FqDwAAQBAJ&q=Brahma. 
  29. "Poem: Purananuru - Part 362 by George L. III Hart". https://www.poetrynook.com/poem/purananuru-part-362। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 October 2023. 
  30. "Poem: Purananuru - Part 15 by George L. III Hart". https://www.poetrynook.com/poem/purananuru-part-15। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 October 2023. 
  31. "Pattupattu Ten Tamil Idylls Chelliah J. V.". https://archive.org/details/pattupattutentamilidyllschelliahj.v._108_Q/page/129/mode/2up. 
  32. The Cilappatikāram: The Tale of an Anklet (Iḷaṅkōvaṭikaḷ). Penguin Books. 2004. পৃষ্ঠা. 6–8. ISBN 978-0-14-303196-3. https://books.google.com/books?id=HWPg7EvPirgC। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 October 2023. 
  33. 33.0 33.1 Kenneth Morgan (1996), The Religion of the Hindus, Motilal Banarsidass, আই.এচ.বি.এন. 978-8120803879, page 74
  34. Roshen Dalal (2010). The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths. Penguin Books. পৃষ্ঠা. 66–67. ISBN 978-0-14-341517-6. https://books.google.com/books?id=pNmfdAKFpkQC&pg=PA67। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 October 2017. 
  35. Thomas E. Donaldson (2001). Iconography of the Buddhist Sculpture of Orissa. Abhinav. পৃষ্ঠা. 99. ISBN 978-81-7017-406-6. https://books.google.com/books?id=DbxE8zOuRbUC&pg=PA99। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 October 2017. 
  36. Philip Wilkinson and Neil Philip (2009), Mythology, Penguin, আই.এচ.বি.এন. 978-0756642211, page 156
  37. Elizabeth Dowling and W George Scarlett (2005), Encyclopedia of Religious and Spiritual Development, SAGE Publications, আই.এচ.বি.এন. 978-0761928836 page 204
  38. David Kinsley (1988), Hindu Goddesses: Vision of the Divine Feminine in the Hindu Religious Traditions, University of California Press, আই.এচ.বি.এন. 0-520063392, pages 55-64
  39. Johnson, W.J. (2009). A Dictionary of Hinduism. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 165. ISBN 978-0-19-861025-0. 
  40. "Ch. 1.2.4 Time Measurements". Units of Measurement: Past, Present and Future. International System of Units. Springer Series in Materials Science: 122. Springer. 2010. পৃষ্ঠা. 6–8. ISBN 9783642007378. https://books.google.com/books?id=pHiKycrLmEQC&pg=PA7। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 February 2024. "Paraphrased: Deva day equals solar year. Deva lifespan (36,000 solar years) equals 100 360-day years, each 12 months. Mahayuga equals 12,000 Deva (divine) years (4,320,000 solar years), and is divided into 10 charnas consisting of four Yugas: Satya Yuga (4 charnas of 1,728,000 solar years), Treta Yuga (3 charnas of 1,296,000 solar years), Dvapara Yuga (2 charnas of 864,000 solar years), and Kali Yuga (1 charna of 432,000 solar years). Manvantara equals 71 Mahayugas (306,720,000 solar years). Kalpa (day of Brahma) equals an Adi Sandhya, 14 Manvantaras, and 14 Sandhya Kalas, where 1st Manvantara preceded by Adi Sandhya and each Manvantara followed by Sandhya Kala, each Sandhya lasting same duration as Satya yuga (1,728,000 solar years), during which the entire earth is submerged in water. Day of Brahma equals 1,000 Mahayugas, the same length for a night of Brahma (Bhagavad-gita 8.17). Brahma lifespan (311.04 trillion solar years) equals 100 360-day years, each 12 months. Parardha is 50 Brahma years and we are in the 2nd half of his life. After 100 years of Brahma, the universe starts with a new Brahma. We are currently in the 28th Kali yuga of the first day of the 51st year of the second Parardha in the reign of the 7th (Vaivasvata) Manu. This is the 51st year of the present Brahma and so about 155 trillion years have elapsed. The current Kali Yuga (Iron Age) began at midnight on 17/18 February 3102 BC in the proleptic Julian calendar." 


বাহ্যিক সংযোগ

[সম্পাদনা কৰক]