ইন্দিৰা গান্ধী

ইন্দিৰা গান্ধী
ভাৰতৰ তৃতীয় প্ৰধানমন্ত্ৰী
কাৰ্যকাল ১৪ জানুৱাৰী, ১৯৮০ – ৩১ অক্টোবৰ, ১৯৮৪
ৰাষ্ট্ৰপতি	নীলম সঞ্জীৱ ৰেড্ডী জেইল সিং
পূৰ্বসূৰী	চৰণ সিং
উত্তৰসূৰী	ৰাজীৱ গান্ধী
কাৰ্যকাল ২৪ জানুৱাৰী, ১৯৬৬ – ২৪ মাৰ্চ, ১৯৭৭
ৰাষ্ট্ৰপতি	সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণণ জাকিৰ হুছেইন ভেংকট গিৰি (ভাৰপ্ৰাপ্ত) মহম্মদ হিদায়তুল্লাহ (ভাৰপ্ৰাপ্ত) ভেংকট গিৰি ফখৰুদ্দিন আলি আহমেদ বাছাপ্পা দানাপ্পা জাত্তি (ভাৰপ্ৰাপ্ত)
সহকাৰী	মোৰাৰজী দেশাই
পূৰ্বসূৰী	গুলজাৰিলাল নন্দা (ভাৰপ্ৰাপ্ত)
উত্তৰসূৰী	মোৰাৰজী দেশাই
ভাৰতৰ বৈদেশিক মন্ত্ৰী
কাৰ্যকাল ৯ মাৰ্চ, ১৯৮৪ – ৩১ অক্টোবৰ, ১৯৮৪
পূৰ্বসূৰী	নৰসিংহ ৰাও
উত্তৰসূৰী	ৰাজীৱ গান্ধী
কাৰ্যকাল ২২ আগষ্ট, ১৯৬৭ – ১৪ মাৰ্চ, ১৯৬৯
পূৰ্বসূৰী	এম চি চাগলা
উত্তৰসূৰী	দিনেশ সিং
ভাৰতৰ প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰী
কাৰ্যকাল ১৪ জানুৱাৰী, ১৯৮০ – ১৫ জানুৱাৰী, ১৯৮২
পূৰ্বসূৰী	চিদাম্বৰম সুব্ৰমনিয়াম
উত্তৰসূৰী	আৰ ভেঙ্কটৰমন
কাৰ্যকাল ৩০ নৱেম্বৰ, ১৯৭৫ – ২০ ডিচেম্বৰ, ১৯৭৫
পূৰ্বসূৰী	চৰ্দাৰ চৰণ সিং
উত্তৰসূৰী	বংশী লাল
ভাৰতৰ গৃহমন্ত্ৰী
কাৰ্যকাল ২৭ জুন, ১৯৭০ – ৪ ফেব্ৰুৱাৰী, ১৯৭৩
পূৰ্বসূৰী	যশৱন্ত চৱন
উত্তৰসূৰী	উমা শংকৰ দীক্ষিত
ভাৰতৰ বিত্তমন্ত্ৰী
কাৰ্যকাল ১৬ জুলাই, ১৯৬৯ – ২৭ জুন, ১৯৭০
পূৰ্বসূৰী	মোৰাৰজী দেশাই
উত্তৰসূৰী	যশৱন্ত চৱন
ব্যক্তিগত তথ্য
জন্ম	১৯ নৱেম্বৰ, ১৯১৭ আনন্দ ভৱন, এলাহাবাদ, উত্তৰ প্ৰদেশ
মৃত্যু	৩১ অক্টোবৰ, ১৯৮৪ (৬৬ বছৰ) নতুন দিল্লী, ভাৰত
ৰাজনৈতিক দল	ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ
দাম্পত্যসঙ্গী	ফিৰোজ গান্ধী
সমন্ধ	জৱাহৰলাল নেহৰু (পিতৃ)
সন্তান	ৰাজীৱ গান্ধী সঞ্জয় গান্ধী
শিক্ষানুষ্ঠান	বিশ্ব ভাৰতী বিশ্ববিদ্যালয়, কলকাতা

ইন্দিৰা গান্ধী (ইংৰাজী: Indira Gandhi; ১৯১৭–১৯৮৪) ভাৰত প্ৰথম মহিলা প্ৰধানমন্ত্ৰী, জৱাহৰলাল নেহৰুৰ কন্যা আছিল। তেওঁ লালবাহাদুৰ শাস্ত্ৰী মন্ত্ৰী সভাৰ তথ্য আৰু অনাতাঁৰ মন্ত্ৰী হিচাপে কাৰ্য নিৰ্বাহ কৰিছিল। মহাত্মা গান্ধীৰ আঁচনি ক্ৰমে চৰ্খা সংঘ প্ৰতিষ্ঠাতা আছিল আৰু চৈধ্য বছৰ বয়সত বানৰ সেনা সংগঠন কৰে। কংগ্ৰেছত ভৰ্তি হৈ ২১ বছৰ বয়সৰ পৰাই ভাৰতৰ স্বাধীনতা আন্দোলনত যোগদান কৰিছিল আৰু ১৩ মাহ কাল কাৰাবাস খাটিছিল। ১৯১৬ চনত জব্বলপুৰত হিন্দু-মুছলিম বিৰোধ, পূব আফ্ৰিকাত থকা ভাৰতীয় সংখ্যালঘু নিৰাপত্তাৰ শংকা আৰু ইন্দো-আমেৰিকানৰ সম্পৰ্কৰ সমন্বয় গঢ়িছিল। তেওঁৰ ব্যক্তিত্ব আৰ কৃতিত্বৰ স্বীকৃতি স্বৰূপে ১৯৭১ চনত ভাৰত ৰত্ন উপাধিৰে তেওঁক ভাৰত চৰকাৰে সন্মানিত কৰে।

জন্ম আৰু পৰিয়াল

ইন্দিৰা গান্ধীৰ জন্ম হয় ১৯১৭ চনৰ ১৯ নবেম্বৰত উত্তৰ প্ৰদেশৰ এলাহাবাদৰ আনন্দ ভৱনত। তেওঁৰ পিতৃ আছিল ভাৰতৰ প্ৰথম প্ৰধানমন্ত্ৰী জৱাহৰলাল নেহৰু আৰু মাতৃ কমলা নেহৰু। তেওঁৰ মাক সৰুকালতেই ঢুকোৱাত, পিতাকৰ মৰম-স্নেহতে ডাঙৰ দীঘল হয়। ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰে সৰুতে ইন্দিৰাক নাম দিছিল প্ৰিয়দৰ্শিনী। তেওঁৰ ককাকৰ নাম আছিল মতিলাল নেহৰু। সৰুৰে পৰা তেওঁ নানা শিক্ষাৰে শিক্ষিত হৈছিল। ঘৰুৱা পৰিবেশৰ পৰাই তেওঁ সৰুতেই ৰাজনৈতিক শিক্ষা আয়ত্ত কৰিছিল। সেইসময়ত আনন্দ ভৱন কংগ্ৰেছৰ প্ৰধান কাৰ্য্যালয় আছিল। ১৯৪২ চনত ইন্দিৰা গান্ধীয়ে অসম অইল কোম্পানীৰ মুৰব্বী বিষয়া ফিৰোজ গান্ধীৰ লগত বিবাহ পাশত আবদ্ধ হয় আৰু তেতিয়াৰে পৰাই তেওঁ গান্ধী উপাধি গ্ৰহণ কৰিছিল। তেওঁলোকৰ যুগ্ম জীৱনৰ সাক্ষী আছিল দুই সন্তান ক্ৰমে সঞ্জয় গান্ধী আৰু ৰাজীৱ গান্ধী।

শিক্ষা জীৱন

ইন্দিৰা গান্ধীয়ে স্কুলীয়া শিক্ষা একাধিকক্ৰমে লাভ কৰিব পৰা নাছিল। পোনতে পুনাৰ গুজৰাটী বিদ্যালয় এখনত শিক্ষা আৰম্ভ কৰি পাছত শান্তিনিকেতনলৈ যায়। ১৯৩৪ চনত মোম্বাই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা মেট্ৰিকুলেচন পাছ কৰে আৰু বিশ্বভাৰতীত ভৰ্তি হয় ১৯৩৪ চনৰ জুলাই মাহত। শান্তিনিকেতনত ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ তত্ত্বাবদানত সংগীত-নৃত্যকলা সাধনাৰ শিক্ষা লাভ কৰে। তেওঁ ১৯৩৫ চনত অধ্যয়নৰ বাবে চুইজাৰলেণ্ডলৈ যায়। তাৰ পিছত তেওঁ ১৯৩৬ চনত অক্সফ'ৰ্ড বিশ্ববিদ্যালয়লৈ যাত্ৰা কৰে। নানা অসুবিধাত তেওঁ ডিগ্ৰী সম্পূৰ্ণ কৰিব নোৱাৰিলে কিন্তু জেলৰ পাৰ পিতাকে বিশ্বসাহিত্য-সভ্যাত-কৃষ্টি-ৰাজনীতি বিষয়ৰ যিবোৰ চিঠি প্ৰেৰণ কৰিছিল সেই চিঠিৰ সাৰমৰ্ম পাঠ্য-পুথিৰ শিক্ষাতকৈ কোনোগুণে হীন নাছিল আৰু সেই শিক্ষাকে কণ্ঠস্থ কৰিছিল ইন্দিৰা গান্ধীয়ে। তদুপৰি স্বাধীনতা আন্দোলনত অংশ গ্ৰহণ, বিদেশ ভ্ৰমণৰ অভিজ্ঞতা, বিশ্বভাৰতীৰ শিক্ষা, ব্ৰিটিছ শ্ৰমিক পাৰ্টি আৰু ছাত্ৰ আন্দোলনৰ লগত স্থাপন হোৱা সম্পৰ্কৰ অভিজ্ঞতাও ভবিষ্যত জীৱনৰ সমাজবাদী আদৰ্শৰ ভেটি স্বৰূপ আছিল।

ৰাজনৈতিক জীৱন

১৯১৬ চনত জব্বলপুৰত হিন্দু-মুছলিম বিৰোধ সাম কটাৰ পিছত ১৯৩৭ চনত ইন্দিৰা গান্ধী নিৰ্বাচনৰ কামত ওতপ্ৰোত ভাবে জড়িত হৈ পৰে। ১৯৩৮ চনত তেওঁক কংগ্ৰেছৰ এগৰাকী সদস্যা হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰি লোৱা হৈছিল। তাৰ পিছত কংগ্ৰেছ মহিলা শাখাৰ চেয়াৰমেন নিৰ্বাচিত হয়। কেন্দ্ৰীয় নিৰ্বাচন আয়োগ, কেন্দ্ৰীয় সংসদী পৰিষদ আৰু সৰ্বভাৰতীয় কংগ্ৰেছৰো তেওঁ সভানেত্ৰী আছিল। বাল সহযোগ, কমলা নেহৰু বিদ্যালয়, বাল ভৱন, ভাৰতীয় শিশু কল্যাণ সন্থাৰ সভানেত্ৰীৰ উপৰিও আন্তৰ্জাতিক শিশু কল্যাণ সন্থাৰো তেওঁ উপ-সভানেত্ৰী আছিল। তদুপৰি তেওঁ কেন্দ্ৰীয় সমাজ উন্নয়ন সমিতি, সৰ্বভাৰতীয় হস্তশিল্প সমিতি, ৰাষ্ট্ৰীয় ঐক্যসাধন সমিতি, কেন্দ্ৰীয় শিক্ষা বিভাগ আৰু সাংস্কৃতিক উন্নয়ন অনুষ্ঠান-প্ৰতিষ্ঠান সমূহৰ লগতো তেওঁ ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত আছিল। ১৯৬৪ চনত লালবাহাদুৰ শাস্ত্ৰীৰ মন্ত্ৰীসভাৰ তথ্য আৰু অনাতাঁৰ মন্ত্ৰী নিযুক্ত হয়। ১৯৬৬ চনত লালবাহাদুৰ শাস্ত্ৰীৰ অকাল মৃত্য হয় আৰু আকৌ গুলজাৰিলাল নন্দা ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী হয়। গুলজাৰিলালৰ পিছত প্ৰধানমন্ত্ৰী হিচাপে নিৰ্বাচিত হয় ইন্দিৰা গান্ধী। ১৯৬৭ চনৰ ১২ মাৰ্চত চতুৰ্থ সাধাৰণ নিৰ্বাচনত বিজয়ী হৈ ইন্দিৰা গান্ধী দ্বিতীয়বাৰৰ কাৰণে প্ৰধানমন্ত্ৰী নিৰ্বাচিত হয়। ১৯৬৯ চনত ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতি জাকিৰ হুছেইনৰ মৃত্যু হোৱাত সেই পদ পূৰণৰ বাবে সমস্যাৰ সৃষ্টি হয়। উপৰাষ্ট্ৰপতি ভি ভি গিৰিয়ে কাৰ্যবাহী ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে দায়িত্বভাৰ লয়। ১৯৬৯ চনৰে বাঙ্গালোৰ অধিবেশনে ৰাষ্ট্ৰপতি ৰূপে পাবলৈ বিচাৰিলে নীলম সঞ্জীৱ ৰেড্ডীক। ইন্দিৰা গান্ধীয়ে মনোনয়নত স্বাক্ষৰ দানো কৰিলে। ইয়াৰ প্ৰতিবাদ ভি ভি গিৰিয়েও ৰাষ্ট্ৰপতি পদৰ প্ৰাৰ্থী হিচাপে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতাত নামিল। ইন্দিৰা গান্ধীয়েও গিৰিৰ হৈ সমৰ্থন আগবঢ়ালে। গিৰি নিৰ্বাচিত হ’ল ৰাষ্ট্ৰপতি হিচাপে। ইন্দিৰা গান্ধীৰ এই কাৰ্য্যত কংগ্ৰেছৰ ৰাইট অৱ চেণ্টাৰৰ সৈতেও তেওঁৰ বিৰোধ হৈ পৰিল। কংগ্ৰেছত বিভাজন হ’ল আৰু কংগ্ৰেছ দুটা শিবিৰলৈ ৰূপান্তৰ হ’ল, পুৰণি আৰু নতুন কংগ্ৰেছ নামেৰে। পুৰণি কংগ্ৰেছৰ সভাপতি হ’ল নিজলিঙ্গপ্পা আৰু নতুন কংগ্ৰেছৰ সভাপতি হ’ল জগজীৱন ৰাম। ২৮২ জনীয়া কংগ্ৰেছ সংসদী দলৰ ২২০ জনে ইন্দিৰাৰ সপক্ষে আৰু ৬০ জনে ডাক্তৰ ৰাম সুভাগ সিঙকে নেতা নিৰ্বাচন কৰি বিপক্ষ গ্ৰহণ কৰিলে।

১৯৭১ চনত পঞ্চম অন্তৰ্ৱৰ্তীকালীন সাধাৰণ নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হয়। এই নিৰ্বাচনত ইন্দিৰাই বিপুল সংখ্যাগৰিষ্ঠাতাৰে জয়লাভ কৰে। ৫১৮খন আসনৰ বাবে কংগ্ৰেছে ৪৪২জন প্ৰাৰ্থী দি ৩৫১খন আসন লাভ কৰিলে। সাংগঠনিক কংগ্ৰেছে ১৬খন আসনহে লাভ কৰিবলৈ সমৰ্থ হয়। এই নিৰ্বাচনত ইন্দিৰা গান্ধীয়ে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিছিল উত্তৰ প্ৰদেশৰ ৰায়বেৰেলিয়ৰ পৰা আৰু মুঠ ভোট পাইছিল ১,৮৩,৩০৯ টা। ১৯৭১ চনৰ মাৰ্চত কংগ্ৰেছ সংসদী দলৰ সভাত ইন্দিৰা গান্ধী বিনা প্ৰতিদ্বন্দ্বিতাৰে নেতা নিৰ্বাচিত হয়। জগজীৱন ৰামে তেওঁৰ নাম প্ৰস্তাৱ কৰে আৰু সমৰ্থন কৰে ফখৰুদ্দিন আলি আহমেদ আৰু যশোৱন্ত চবন।

ইন্দিৰা গন্ধীৰ প্ৰধানমন্ত্ৰিত্বৰ কালছোৱাত অনেক সাফল্যতা পৰিলক্ষিত হয়। বিশেষকৈ ১৯৬৯ চনৰ ১৯ জুলাইত ভাৰতীয় মালিকৰ পৰিচালনাত থকা ১৪টা বাণিজ্যিক বেঙ্ক ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ হয়। ১৯৬৯ চনৰ জুলৈকে বেঙ্কৰ জমাৰ পৰিমাণ ৫০ কোটি টকা বা ততোধিক হোৱা বাণিজ্যিক বেংককহে ৰাষ্ট্ৰীয়কৰণ কৰা হয়। ১৯৭১ চনৰ ৯ আগষ্ট তাৰিখে নতুন দিল্লীত ভাৰত-ছ'ভিয়েট শান্তি-মৈত্ৰী আৰু সহযোগিতাৰ চুক্তি ইন্দিৰাৰ আন এটা মহান স্বাক্ষৰ। ২০ বছৰীয়া ম্যাদৰ চুক্তিখনত অৰ্থনৈতিক, বৈজ্ঞানিক, কাৰিকৰী, শিল্পকলা, ক্ৰীড়া, ভ্ৰমণ, চিনেমা, জনস্বাস্থ্য, বাতৰি-কাকত, শিক্ষা আদিত গুৰুত্ব আৰোপ কৰা হয়। এইখন চুক্তিৰ উপৰিও ১৯৭২ চনৰ ২০ নবেম্বৰত স্বাক্ষৰিত হয় ভাৰত-ছ'ভিয়েটৰ আন এখন অৰ্থনৈতিক চুক্তি। এই চুক্তিত বোকাৰো আৰু ভিলাই তীখা কাৰখনাৰ উৎপাদন ক্ষমতা বৃদ্ধিত অগ্ৰাধিকাৰ দিয়া হয়। ১৯৮০ চনৰ লোকসভাৰ সপ্তম সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ আৰম্ভ হ’ল, এইবাৰো ইন্দিৰা গান্ধী নিৰ্বাচিত হৈ আহিল। শাসনভাৰ হাতত লৈয়ে দেশৰ অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক দিশটো টনকিয়াল কৰাৰ কাৰণে অধিক উৎসাহেৰে কৰিদফীয়া কাৰ্যসূচীত মনোনিবেশ কৰিলে। এই সময়ছোৱাতে পঞ্জাব আৰু অসমত আন্দোলন গঢ়ি উঠিল। অসমৰ বিদেশী বহিস্কৰণৰ সমস্যাটো তেওঁ কোনো সুমীমাংসা কৰিব নোৱাৰিলে আৰু পঞ্জাবৰ সমস্যাটোও একো পৰিবৰ্তন কৰিব নোৱাৰিলে মৃত্যু সময়লৈকে।

পুৰস্কাৰ প্ৰাপ্ত বঁটা

• ভাৰত ৰত্ন বঁটা (১৯৭১)
• কৃষি দেৱী ছেৰেছ (১৯৭২)
• মাতৃ (১৯৫৩)
• ৰাষ্ট্ৰনেত্ৰী (১৯৭৩)

মৃত্যু

১৯৮৪ চনৰ ৩১ অক্টোৱৰৰ দিনা দিল্লীত নিজা বাসভৱনত গা-ৰক্ষী উগ্ৰপন্থী শিখলোকৰ গুলীৰ আঘাতত তেওঁৰ জীৱন বন্তি নিৰ্বাপিত হয়।

গ্ৰন্থ সংযোগ

• Ved Mehta, A Family Affair: India Under Three Prime Ministers (1982) ISBN 0-19-503118-0
• Pupul Jayakar, Indira Gandhi: An Intimate Biography (1992) ISBN 978-0-679-42479-6
• Katherine Frank, Indira: the life of Indira Nehru Gandhi (2002) ISBN 0-395-73097-X
• Ramachandra Guha, India after Gandhi: The History of the World's Largest Democracy (2007) ISBN 978-0-06-019881-7
• Inder Malhotra, Indira Gandhi: A personal and political biography (1991) ISBN 0-340-53548-2
• Indira Gandhi – Iron Lady of India by Dr Sulakshi Thelikorala

বাহ্যিক সংযোগ

• ৱিকিমিডিয়া কমন্সত ইন্দিৰা গান্ধী সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল।
• • ইন্দিৰা গান্ধী বিষয়ে Curlie (DMOZ)-ত থকা তথ্য
  • Rare pictures of Indira Gandhi Archived 2011-02-12 at the Wayback Machine