কল্প (সময়)
হিন্দু আৰু বৌদ্ধ ব্ৰহ্মাণ্ডবিজ্ঞানত সাধাৰণতে কোনো জগত বা বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সৃষ্টি আৰু বিনোদনৰ মাজৰ এক দীঘলীয়া সময়ক কল্প বোলা হৈছে।[1]
শব্দৰ উৎপত্তি[সম্পাদনা কৰক]
কল্প শব্দৰ প্ৰসংগত কল্পনা (সংস্কৃত:कल्प ’এটা গঠন বা সৃষ্টি')ৰ অৰ্থ হৈছে "ব্ৰহ্মাণ্ডৰ জীৱনকাল(সৃষ্টি)ৰ সৈতে জড়িত দীঘলীয়া কাল (aeon)।" ইয়াৰ উৎপত্তি कॢप् (kḷp) + -अ (-a, নামকৰণ কৰা প্ৰত্যয়) (সংস্কৃত: कॢप्, 'সৃষ্টি কৰা, প্ৰস্তুত কৰা, গঠন কৰা, উৎপাদন কৰা, ৰচনা কৰা, উদ্ভাৱন কৰা')ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে।[2][3]
হিন্দুত্ববাদ[সম্পাদনা কৰক]
| হিন্দু ধৰ্ম | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 ওঁ • ব্ৰহ্মা • ঈশ্বৰ | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
|
ধৰ্মাচৰণ
| |||||||||||||||||||||||
 |
হিন্দু ধৰ্মত এটা কল্প ৪.৩২ বিলিয়ন বছৰৰ সমান, "ব্ৰহ্মৰ দিন" (ঠিক ১২ ঘণ্টাৰ দিন) বা জগতৰ সময়সীমা জুখি এক হাজাৰ মহাযুগ।[4] প্ৰতিটো কল্পক ১৪টা মনবন্তৰ যুগত ভাগ কৰা হৈছে, প্ৰতিটো কল্পই ৭১টা যুগচক্ৰ(৩০৬,৭২০,০০০ বছৰ)ত বৰ্তি থাকে। প্ৰথম আৰু প্ৰতিটো মনবন্তৰৰ পিছত সত্যযুগৰ(১,৭২৮,০০০ বছৰ) সমান দৈৰ্ঘ্যৰ সংযোগস্থল(সন্ধ্যা)।[5] কল্পৰ পিছত সমান দৈৰ্ঘ্যৰ প্ৰলয়(বিসৰ্জন) হয়, যিবোৰ একেলগে ব্ৰহ্মাৰ দিন আৰু ৰাতি হয়। ব্ৰহ্মাৰ এটা মাহত তেনে ত্ৰিশটা দিন আৰু ত্ৰিশটা ৰাতি অৰ্থাৎ ২৫৯.২ বিলিয়ন বছৰ থাকে। মহাভাৰতৰ মতে ব্ৰহ্মাৰ ১২ মাহেৰে (=৩৬০ দিন) তেওঁৰ এটা বছৰ হয়, আৰু তেওঁৰ জীৱনৰ তেনে ১০০ বছৰক মহা-কল্প বুলি কোৱা হয় (৩১১.০৪ ট্ৰিলিয়ন বছৰ বা ৩৬,০০০ কল্প + ৩৬,০০০ প্ৰলায়)। ব্ৰহ্মাৰ পঞ্চাশ বছৰ পাৰ হোৱাৰ কথা, আমি এতিয়া শ্বেত-বৰাহ কল্প বা তেওঁৰ একপঞ্চাশ বছৰৰ প্ৰথম দিনটোত আছো। এটা কল্পৰ শেষত জগতখন জুইৰ দ্বাৰা ধ্বংসপ্ৰাপ্ত হয়।[6]
৪.৩২ বিলিয়ন বছৰৰ সমান এই কল্পৰ সংজ্ঞা পুৰাণ,—বিশেষকৈ বিষ্ণু পুৰাণ আৰু ভাগৱত পুৰাণত পোৱা যায়।[4]
বস্তুগত বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ সময়সীমা সীমিত। ই কল্পনাৰ চক্ৰত প্ৰকাশ পায়। কল্প হৈছে ব্ৰহ্মাৰ দিন আৰু ব্ৰহ্মাৰ এটা দিন চাৰি যুগৰ হাজাৰ চক্ৰৰে গঠিত: সত্যযুগ, ত্ৰেতাযুগ, দ্বাপৰ যুগ আৰু কলিযুগ। ... হাজাৰবাৰ ঘূৰি থকা এই চাৰিটা যুগে ব্ৰহ্মাৰ এটা দিন আৰু একে সংখ্যাই এটা ৰাতি গঠন কৰে। ব্ৰহ্মাই এনে "বছৰ" এশটা জীয়াই থাকে আৰু তাৰ পিছত মৃত্যু হয়। এই "শ বছৰ" মুঠ ৩১১ ট্ৰিলিয়ন ৪০ বিলিয়ন (৩১১,০৪০,০০০,০০০,০০০) পৃথিৱী বছৰ। এই হিচাপৰ দ্বাৰা ব্ৰহ্মাৰ জীৱন কল্পনাতীত আৰু অন্তহীন যেন লাগে, কিন্তু অনন্তকালৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা ই বিজুলীৰ পোহৰৰ দৰে চমু। কাৰণ মহাসাগৰত বুদবুদৰ দৰে উদয় আৰু অদৃশ্য হৈ থকা অগণন ব্ৰহ্ম আছে। ব্ৰহ্মা আৰু তেওঁৰ সৃষ্টি সকলো বস্তুগত বিশ্বব্ৰহ্মাণ্ডৰ অংশ আৰু সেয়েহে ইহঁত অহৰহ এক ধাৰাত থাকে। -বৃহৎ স্বস্থানী ব্ৰত কথা।[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]
মৎস্য পুৰাণত (২৯০.৩–১২) ৩০টা কল্পৰ নাম উল্লেখ কৰা আছে, প্ৰতিটো কল্পৰ এটা উল্লেখযোগ্য পৰিঘটনাৰ ভিত্তিত আৰু কল্পৰ আৰম্ভণিতে আটাইতকৈ উল্লেখযোগ্য ব্যক্তিজনৰ নামেৰে ব্ৰহ্মাই কল্পৰ নাম উল্লেখ কৰিছে। এই ৩০টা কল্প বা দিন (৩০টা প্ৰলয় বা ৰাতিৰ সৈতে) ৩০ দিনীয়া ব্ৰহ্ম মাহ গঠন কৰে।[7]
- স্বেত (বৰ্তমান)
- নীলালোহিত
- বামদেৱ
- ৰথন্তৰা
- ৰৌৰৱ
- দেৱ
- বৃহত
- কন্দৰ্প
- সদ্য
- ঈশান
- তামাহ
- সৰস্বত
- উড়না
- গৰুড়
- কুৰ্ম
- নৰসিংহ
- সমান
- আগ্নেয়
- সোমা
- মানৱ
- তৎপুমান
- বৈকুণ্ঠ
- লক্ষ্মী
- সাবিত্ৰী
- আঘোৰা
- বৰাহ
- বৈৰাজ
- গৌৰী
- মহেশ্বৰ
- পিতৃ
বায়ু পুৰাণত ৩৩টা কল্পৰ নামৰ বেলেগ তালিকা আছে, যিবোৰক জি.ভি.টাগাৰে কাল্পনিক সৃষ্টি বুলি বৰ্ণনা কৰিছে।[8]
বৌদ্ধ[সম্পাদনা কৰক]
বৌদ্ধ ধৰ্ম
|
|---|
|
মুখ্য চৰিত্ৰবোৰ |
|
চতুৰাৰ্থ সত্য |
|
|
প্ৰাচীন বৌদ্ধ ধৰ্মৰ পালি ভাষাত কল্প শব্দই কপ্পা ৰূপ লয় আৰু বৌদ্ধ ধৰ্মৰ আটাইতকৈ পুৰণি শাস্ত্ৰ সুত্ত নিপাতত ইয়াৰ উল্লেখ আছে। এই শব্দটোৱে "কপ্পাটিতা: সময়ৰ বাহিৰলৈ যোৱা, এজন অৰহণ্ত"ৰ কথা কোৱা হৈছে।[9][10] বৌদ্ধ পাণ্ডুলিপিসমূহৰ এই অংশ খ্ৰীষ্টপূৰ্ব শেষ সহস্ৰাব্দৰ মাজভাগৰ।[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]
গৌতম বুদ্ধই প্ৰকাশ কৰিছিল যে, পূৰ্বৰ কল্পত অগণন সংখ্যক বুদ্ধ বাস কৰিছিল: বিপাছি বুদ্ধ ৯১ কল্প আগতে, শিখী বুদ্ধ ৩১ কল্প আগতে আৰু বৰ্তমানৰ কল্পত তিনিজন পূৰ্বৰ বুদ্ধ।[11] তেওঁ নিজৰ শিক্ষা বৰ্তমান কল্পৰ মাজতে সীমাবদ্ধ ৰাখিছে, যাৰ সময়সীমা তেওঁ গাণিতিকভাৱে সংজ্ঞায়িত কৰা নাই, কিন্তু এটা উপমা ব্যৱহাৰ কৰে:[12]
এই অতি সূক্ষ্ম আঁহৰ (মিহি কপাহী) কাপোৰৰ টুকুৰা এটা লৈ মানুহে, আৰু তাৰ দ্বাৰা সামান্যতমভাৱে, এশ বছৰৰ ভিতৰত এবাৰ, মাটিৰ পৰা মুক্ত কঠিন শিল, এক যোজন [১২ কিলোমিটাৰ] স্পৰ্শ কৰিব লাগেনে? উচ্চ আৰু ইমানেই বহল, সেই সময় আহিব যেতিয়া ইয়াক এই ক্ষয়প্ৰাপ্ত গুড়িৰ দৰে মগুৰ আকাৰলৈকে ক্ষয় যাব। এই সময়ছোৱাৰ সীমা অপৰিসীম হ’ব; কিন্তু বুদ্ধই ঘোষণা কৰিছে যে, ই মহা কল্পৰ সমান নহ’ব।
পালি সংকলনৰ পৰ্বত পব্বত সুত্তত একেধৰণৰ সাদৃশ্য পোৱা যায়:[13]
ধৰি লওক, শিলৰ এটা ডাঙৰ পাহাৰ আছিল—এটা ফাল দীঘল, এক ফাল বহল, এক ফাল ওখ, ফাট নথকা, গহ্বৰ নোহোৱা, এটা মাত্ৰ ভৰ—আৰু এজন মানুহে এশ বছৰৰ মূৰে মূৰে এবাৰ আহি কাশী কাপোৰেৰে এবাৰ ঘঁহিছিল। অধিক সোনকালে সেই বৃহৎ শিলৰ পৰ্বতটো ক্ষয় হৈ যাব আৰু সেই প্ৰচেষ্টাৰ দ্বাৰা ভুক্ত হ’ব, কিন্তু ইয়ন বা কল্প নহয়। সেইটো ইমান দীঘল সন্ন্যাসী, এটা কল্প। — (Ṭhānissaro) ভিক্ষু (অনুবাদক)
অভিধম্ম পিটকৰ বিভাংগ বিভাজনত ষোল্লটা ৰূপ ব্ৰহ্ম লোক (জগত বা সমতল) আৰু চাৰিটা উচ্চ অৰূপ ব্ৰহ্ম লোকৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছে, প্ৰত্যেকেই জ্ঞান (ধ্যান)ৰ চাৰিটা অৱস্থাৰ অসম্পূৰ্ণ, মধ্যম বা নিখুঁত সম্পন্নতাৰ দ্বাৰা লাভ কৰা, যাৰ জীৱনক ৯.২১৬ বিলিয়ন বছৰৰ সৰ্বোচ্চ স্বৰ্গীয় লোকক অতিক্ৰম কৰা কল্পত জোখা সময়সীমা প্ৰদান কৰা হয়।[14]
- ১ম জ্ঞানত ৩টা সৰ্বনিম্ন “ৰূপ লোক’’ৰ সৃষ্টি হয়, যাৰ আয়ুস ক্ৰমে ১/৩, ১/২ আৰু ১ কল্প।
- ২য় জ্ঞানত ৩টা উচ্চ “ৰূপ লোক’’ৰ সৃষ্টি হয় যাৰ, আয়ুস ক্ৰমে ২, ৪ আৰু ৮ কল্প।
- ৩য় জ্ঞানত আৰু ৩টা উচ্চ “ৰূপ লোক’’ৰ সৃষ্টি হয়, যাৰ আয়ুস ক্ৰমে ১৬, ৩২ আৰু ৬৪ কল্প।
- ৪ৰ্থ জ্ঞানত ৭টা সৰ্বোচ্চ “ৰূপ লোক’’ৰ আয়ুস ৫০০ৰ পৰা ১৬,০০০ কল্পৰ ভিতৰত, আৰু ৪টা এতিয়াও অধিক “অৰূপ লোক’’ৰ নিজ নিজ আয়ুস ২০,০০০; ৪০,০০০; ৬০ হাজাৰ আৰু ৮৪ হাজাৰ কল্প।
প্ৰতিটো কল্পৰ অন্তত ১ম জ্ঞানৰ দ্বাৰা লাভ কৰা তলৰ তিনিটা ৰূপ ব্ৰহ্ম লোক আৰু ইয়াৰ তলৰ সকলো বস্তু (ছয় আকাশ, পৃথিৱী আদি) অগ্নিয়ে (সাত সূৰ্য্য) মাথোঁ পিছলৈ পুনৰ অস্তিত্ব লাভ কৰিবলৈ, ধ্বংস কৰে।[15]
এটা ব্যাখ্যাত কল্পনাৰ দৈৰ্ঘ্য চাৰিটা বেলেগ বেলেগ। এটা নিয়মীয়া কল্পৰ দৈৰ্ঘ্য প্ৰায় ১.৬ কোটি বছৰ (১৬,৭৯৮,০০০ বছৰ[16])), আৰু এটা সৰু কল্প হ'ল ১০০০ নিয়মীয়া কল্প, বা প্ৰায় ১৬.৮ বিলিয়ন বছৰ।[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন] ইয়াৰ উপৰিও এটা মধ্যমীয়া কল্প প্ৰায় ৩৩৬ বিলিয়ন বছৰ, যিটো ২০টা সৰু কল্পৰ সমতুল্য।[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন] মহাকল্প হৈছে চাৰিটা মধ্যমীয়া কল্প[17] বা প্ৰায় ১.৩ ট্ৰিলিয়ন বছৰ।
গৌতম বুদ্ধই মহাকল্পৰ সঠিক দৈৰ্ঘ্য বছৰৰ হিচাপত দিয়া নাছিল। অৱশ্যে ইয়াক বুজিবলৈ তেওঁ কেইবাটাও বিস্ময়কৰ উপমা দিছিল।
কল্পনা কৰক, এটা কল্পনাৰ আৰম্ভণিতে এটা বিশাল খালী ঘনক, প্ৰতিটো ফালে প্ৰায় ১৬ মাইল। ১০০ বছৰৰ মূৰে মূৰে এবাৰ কিউবটোত এটা সৰু সৰিয়হৰ গুটি সুমুৱাই দিয়ক। বুদ্ধৰ মতে, কল্প শেষ হোৱাৰ আগতেই বিশাল ঘনকটো ভৰি পৰিব।[18] এটা দৃষ্টান্তত যেতিয়া কিছুমান সন্ন্যাসীয়ে জানিব বিচাৰিছিল যে এতিয়ালৈকে কিমান কল্প পাৰ হৈছে, তেতিয়া বুদ্ধই তলৰ উপমাটো দিছিল:
গংগা নদীৰ গভীৰতাত, য'ৰ পৰা আৰম্ভ হয়, য'ৰ পৰা বংগ সাগৰত শেষ হয়, তাত বালিৰ কণিকাৰ মুঠ সংখ্যা গণনা কৰিলে, আনকি সেই সংখ্যাও পাৰ হোৱা কল্পৰ সংখ্যাতকৈ কম হ'ব।[19] কল্পৰ আন এটা সংজ্ঞা হ’ল, বুদ্ধৰ জন্ম হোৱা জগতখন। সাধাৰণতে ২ প্ৰকাৰৰ কল্প, সুন্না-কল্প আৰু অসুন্না-কল্প। সুন্না-কল্প হৈছে সেই জগত, য'ত কোনো বুদ্ধৰ জন্ম নহয়। অসুন্না-কল্প হ’ল সেই জগত, য’ত অন্ততঃ এজন বুদ্ধৰ জন্ম হয়। আসুন্না-কল্প ৫ প্ৰকাৰৰ:[20]
- সাৰ-কল্প – এক বুদ্ধৰ জন্ম হোৱা জগত।
- মাণ্ড-কল্প – দুজন বুদ্ধৰ জন্ম হোৱা জগত।
- বৰা-কল্প – তিনি বুদ্ধৰ জন্ম হোৱা জগত।
- সৰমণ্ড-কল্প – চাৰি বুদ্ধৰ জন্ম হোৱা জগত।
- ভদ্দা-কল্প – পাঁচ বুদ্ধৰ জন্ম হোৱা জগত।
পূৰ্বৰ কল্পটো আছিল ব্যূহকল্প (Glorious aeon), বৰ্তমানৰ কল্পটোক ভদ্ৰকল্প (Auspicious aeon) বুলি কোৱা হয়, আৰু পৰৱৰ্তী কল্পটো হ'ব নক্ষত্ৰকল্প (Constellation aeon)।[21]
তথ্য সূত্ৰ[সম্পাদনা কৰক]
- ↑ "Chapter 36: The Buddhas in the three periods of time". Buddhism in a Nutshell Archives. প্ৰকাশক Hong Kong: Buddhistdoor International. http://www.buddhistdoor.com/OldWeb/bdoor/archive/nutshell/teach36.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2014-12-21.
- ↑
"kalpa". Wiktionary. https://en.wiktionary.org/wiki/kalpa। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-03-25.
"कल्प (kalpa)". Wiktionary. https://en.wiktionary.org/wiki/कल्प#Sanskrit। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-03-25.
"कॢप् (kḷp)". Wiktionary. https://en.wiktionary.org/wiki/कॢप्#Sanskrit। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-03-25.
"Kalpa, Kalpā, Kālpa". Wisdom Library. June 2008. https://www.wisdomlib.org/definition/kalpa। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-03-25. - ↑ González-Reimann, Luis (2018). "Cosmic Cycles, Cosmology, and Cosmography". In Basu, Helene; Jacobsen, Knut A.; Malinar, Angelika; Narayanan, Vasudha. Brill's Encyclopedia of Hinduism. 2. Leiden: Brill Publishers. p. 415. ISBN 978-90-04-17641-6. ISSN 2212-5019. doi:10.1163/2212-5019_BEH_COM_1020020.
The cycle [of creation and destruction] is either called a yuga (MBh. 1.1.28; 12.327.89; 13.135.11), a kalpa, meaning a formation or a creation (MBh. 6.31.7 [= BhG. 9.7]; 12.326.70; 12.327.23), or a day of the brahman, or of Brahmā, the creator god (MBh. 12.224.28–31). Sometimes, it is simply referred to as the process of creation and destruction (saṃhāravikṣepa; MBh. 12.271.30, 40, 43, 47–49).
- ↑ 4.0 4.1 Johnson, W.J. (2009). A Dictionary of Hinduism. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 165. ISBN 978-0-19-861025-0.
- ↑ Cremo, M.A., 1999. Puranic time and the archaeological record. In T. Murray (ed.), Time and Archaeology 38–48. London: Routledge. http://catalogue.nla.gov.au/Record/379479
- ↑ "Story of Pralaya". Wisdom Library. https://wisdomlib.org/hinduism/compilation/puranic-encyclopaedia/d/doc241840.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 November 2021.
- ↑ "CCLXXXX". The Matsya Puranam. XVII part II. Sudhindra Natha Vasu, At The Indian Press Allahabad. 1917. পৃষ্ঠা. 368. https://archive.org/details/dli.ernet.243352/page/368/mode/1up.
Vasu, S.C. & others (1972). The Matsya Puranam, Part II, Delhi: Oriental Publishers, p.366 - ↑ The Vayu Purana, Part I. Motilal Banarsidass. 1987. পৃষ্ঠা. 127 (fn 1), 125–129 (21.26–69), 130–132 (22.9, 20), 133–136 (23.1, 20, 33). ISBN 978-8120803329. https://archive.org/details/VayuPuranaG.V.TagarePart1/page/n186/mode/1up.
- ↑ Sn 373
- ↑ Muller, F. Max (2001) (English ভাষাত). The Dhammapada and Sutta-Nipata. Taylor & Francis Group. পৃষ্ঠা. 60. ISBN 9781317849179.
- ↑ "Budhism: A Lecture delivered before the Colombo Young Men's Christian Association". Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society (Colombo) খণ্ড 1867–70, Part I: 91–92 (f.n. 4). 1870. https://books.google.com/books?id=HHlkAAAAcAAJ&pg=PA87.
- ↑ Gogerly, Silva & Scott 1870, পৃষ্ঠা. 96–97.
- ↑ A Mountain Pabbata Sutta (SN 15:5)
- ↑ Gogerly, Silva & Scott 1870, পৃষ্ঠা. 106–108.
- ↑ Gogerly, Silva & Scott 1870, পৃষ্ঠা. 110.
- ↑ Epstein, Ronald B.(2002). Buddhist Text Translation Society's Buddhism A to Z p. 204. Buddhist Text Translation Society. আই.এচ.বি.এন. 0-88139-353-3, আই.এচ.বি.এন. 978-0-88139-353-8.
- ↑ Yen, Sheng (7 August 2007). Orthodox Chinese Buddhism. North Atlantic Books. পৃষ্ঠা. 104. ISBN 9781556436574. https://books.google.com/books?id=8PI-WPJd4aIC&pg=PA104. "One great kalpa consists of the four medium kalpas of formation, statis, dissolution, and nothingness. In other words, from the formation of one billion-world universe, through its destruction, until the beginning of the formation of its replacement billion-world universe is a great kalpa."
- ↑ "What are Kalpas?". Lion's Roar. December 14, 2016. https://www.lionsroar.com/what-are-kalpas/। আহৰণ কৰা হৈছে: August 29, 2019.
- ↑ Epstein, Ronald (2003). Buddhism A to Z. প্ৰকাশক Burlingame, California, United States.: The Buddhist Text Translation Society. ISBN 0-88139-353-3.
- ↑ The Commentary of Buddhavamsa
- ↑ Buswell, RE Jr.; Lopez, DS Jr. (2014). The Princeton Dictionary of Buddhism (1st সম্পাদনা). প্ৰকাশক Princeton, New Jersey: Princeton University Press. পৃষ্ঠা. 106. ISBN 978-0-691-15786-3. https://books.google.com/books?id=DXN2AAAAQBAJ&q=Buddhas+of+the+present+kalpa&pg=PA106.